तुकारामगाथा ४०१ ते ५००
४०१ करूनी आइत सत्यभामा मंदिरीं रे । वाट पाहे टळोनि गेली
रात्री रे । न येचि देव येतील कामलहरी रे । पडिली दुश्चिती तंव तो कवाड
टिमकारी रे ॥१॥ सर गा परता कळला तुझा भाव रे । कार्या पुरतें हें दाविसी
लाघव रे । बोलतोसी तें अवघी तुझी माव रे । जाणोनि आलासी उजडता समयो रे
॥ध्रु.॥ मीच वेडी तुजला बोल नाहीं रे । दानावेळे विटंबणा जाली काय
रे । मागुती रुद्रासि भेटी दिली तई रे । विश्वास तो तुझ्या बोला
आझुनि तरी रे ॥२॥ भ्रम होता तो अवघा कळों आला रे । मानवत होतें मी भला भला रे
। नष्टा क्रिया नाहीं मां तुझ्या बोला रे । तुकयाबंधु स्वामी
कानडया कौसाल्या रे ॥३॥
४०२ तंव तो हरि म्हणे वो निजांगने वो । लाइ नीच कां
देसील डोहणे वो । मजपें दुजें आलें तें देव जाणे वो । शब्द काय हे
बोलसी ते उणे वो ॥१॥ पाहा मनीं विचारुनी आधि वो । सांडूनि देई भ्रांति
करीं स्थिर बुद्धि वो । तंट केलें हें माझें तुझें उपाधीं वो । उघडी डोळे
आझुनि तरी धरीं शुद्धि वो ॥ध्रु.॥ कोठें तरी दुनियांत
वर्तलें वो । स्त्रियांनीं भ्रतारा दानां दिलें वो । कैसा भला मी नव्हे तें सोसिलें वो । रुसतेसी तूं उफराटें नवल जालें वो ॥२॥ काय सांग म्यां दैन्य केली कैसी वो । तुझ्या गर्वें आणविलें हनुमंतासि वो । कष्टी केलें मज गरुडा भीमकीसि वो । तुकयाबंधु म्हणे खरें खोटें नव्हे यासि वो
॥३॥
४०३ तंव ते म्हणे ऐका हृषीकेशी वो । नवाजिलें तुम्ही म्हणां
आपणांसि वो । तरी कां वंचनुक सुमनासि वो । नट नाट्य बरें संपादूं जाणतोसि
वो ॥१॥ सर हो परता परता हो आतां हरी । म्हणे सत्राजिताची कुमरी । जाणतें मी या
शब्दाच्या कुसरी । ऐसें च करून ठकविलें आजिवरी ॥ध्रु.॥ भावें गेलें म्हुण
न व्हावा वियोग । मनिचे आर्त जन्मांतरीं व्हावा संग । तों तों केलें हें
पाठमोरें जग । ऐसें काय जाणें हे तुझे रंग ॥२॥ काय करूं या नागविलें
कामें । लागलें तयास्तव इतुकें सोसावें । नाहीं तरी कां नव्हती ठावीं वर्में ।
परद्वारीं ऐसा हाकलिती प्रसिद्ध नांवें ॥३॥ काय किती सांगावे तुझे गुण । न फुटे
वाणी निष्ठ ऐसा निर्गुण । आप पर न म्हणसी माय बहीण । सासूसुनास लावुनि पाहासी भांडण
॥४॥ इतुकियावरी म्हणे वैकुंठिंचा राणा । होऊन गेलें तें नये
आणूं मना । आतां न करीं तैसें करी क्रिया आणा । भक्तवत्सल म्हणे
तुकयाबंधु कान्हा ॥५॥
४०४ कान्हो एकली रे एकली रे । तुजसवें चुकलें रे । भय
वाटे वनीं मज अबळा धाकली रे ॥१॥ निघतां घरीं आई बा वारी ।
तुजसवें कां आलियें हरी ॥ध्रु.॥ लोक वाटा सांगती खोटा ।
परी मी चटा लागलियें ॥२॥ पिकल्या बोरी जालें सामोरी । काय जाणें कोठें
राहिला हरी ॥३॥ आड खुंट जालिया जाळी । काय जाणों कान्हें मांडिली
रळी ॥४॥ तुका म्हणे जाऊं आलिया वाटा । पाहों हरी पायीं न
मोडे कांटा ॥५॥
४०५ क्याला मज आयो वारितेसी घरा । खेळतों सोकरा नंदाचा मी ॥१॥ बहु दिसीं जाली
यासीं मज भेटी । आतां वाटे तुटी न परावी ॥ध्रु.॥ कोवळें बोलतो मना
आवरतें । डोळियाचें पातें ढापवेना ॥२॥ आजि सकळांसी आलें चोलुनियां । कां गो पाठी वांयां पुलविली
॥३॥ तुमचें तें काय खोळंबलें काज । बल्या कां गो मज कोंडा घरीं
॥४॥ तुकयाचा धनी गोकुळनायक । सरा कांहीं एक बोलतों मी ॥५॥
४०६ आता न यें मागें । मी आलें याच्या रागें । काय
माझें जगें । कोपोनियां करावें ॥१॥ कां गो कलित्यां कोल्हाल ।
तुम्ही भलत्या च सकल । वेचाल ते बोल । झुटे होती बोलिले ॥ध्रु.॥ याचे भेटी माझें मन । स्वरुपीं ठाकले लोचन । वेगळें तें क्षण आतां होऊं नावरे
॥२॥ काज काम नको जालें । बीजें नावरे बोलिलें ।
याचिया भेदिलें । कामबाणीं अंतर ॥३॥ या वेगळें होणें । आतां
जळो तैसें जिणें । घेतलें तें मनें । आतां मागें न फिरे ॥४॥ आतां मोटी वार । माझी नका धरूं चार । तुकयाचा दातार । शेजे तो मी सुतलों ॥५॥
४०७ हरिरता चपळा नारी । लागवरी न रिघती ॥१॥ अवघ्या अंगें
सर्वोत्तम । भोगी काम भोगता ॥ध्रु.॥ वाचा वाच्यत्वासि न ये । कोठें काय करावें ॥२॥ तुका म्हणे देवा
ऐशा । देवपिशा उदारा ॥३॥
४०८ गौळणी आल्या वाज । म्हणती या गे राखों आज ।
सांपडवुनी माजघरांत धरुनी कोंडूं । उघडें कवाड उभ्या काळोशाचे
आड । साता पांचा एक भीड मौनेंची ठेल्या ॥१॥ नित्य सोंकवला नेदी ।
सांगों चित्त बोला । आतां सांपडतां याला कोण सोडी जीवें ॥ध्रु.॥ जाणोनियां हरी त्याच घरा आला चोरी । गडियां ठेवुनी बाहेरी पूर्वद्वारें शिरे । त्यांच्या भयाभीत चाले पिलंगत भोंवतालें । पाहे तंव देखियेलें नवनीत पुढें ॥२॥ उतरोनि सिंकें । पाहे चाखोनियां निकें । गोड तें चि एका एकें । हातीं लांबवितो
। जाणे राखती तयांसि । तेथें अधिक चि नासी । माग
लावी हात पुसी । चोरी जाणावया ॥३॥ जाणोनियां नारी । मूळ
वर्मद्वार धरी । माजे कोंडूनी भीतरी । घरांत धरीयेला । कां रे नागविसी । माझे मुळीं लागलासी । आणवीन तुजपासीं । मागें खादलें तें ॥४॥ दोही संदी बाहे । धरूनि नेती माते पाहे । काय नासी केली आहे । घरामाजी येणें । तुका म्हणे मुख । त्याचें वाढों नेदी दुःख । दसवंती कवतुक । करुनी रंजविल्या ॥३॥
४०९ आलियें धांवति धांवति भेट होइल म्हुण । तंव ते टळली वेळ वो
माझा उरला सीण ॥१॥ आतां काय करूं सांग वो मज भेटेल कैसा । हरिलागीं प्राण फुटे
वो थोरी लागली आशा ॥ध्रु.॥ लाविला उशीर बहुतीं बहु ओढिती ओढा । सांभाळितां सांग असांग
दुःख पावल्यें पीडा ॥२॥ जळो आतां संसारु वो कई शेवट पुरे । तुकयाच्या स्वामी
गोपाळालागीं जीव झुरे ॥३॥
४१० आणीक काय थोडीं । परि तें फार खोटीं कुडीं ॥१॥ सदा मोकळीं च गुरें । होती फजीत तीं पोरें ॥ध्रु.॥ सदा घालिता हुंबरी । एक एकांचे न करी ॥२॥ तुका म्हणे घरीं माय । वेळोवेळां मारी ॥३॥
४११ बहुतांचे संगती । बहु पावलों फजिती ॥१॥ बरें केलें
नंदबाळें । मागिलांचें तोंड काळें ॥ध्रु.॥ माझा करितील तंटा । लपती आलिया
बोभाटा ॥२॥ तुका म्हणी काई । किती म्हणों बाप आई ॥३॥
४१२ गाईन ते लीळा चरित्र पवाडे । राखिले संवगडे सहित
गाई ॥१॥ चोरिलें नवनीत बांधविला गळा । जे तुम्हीं गोपाळा
छंद केले ॥ध्रु.॥ मोहिल्या गोपिका पांवयाच्या छंदें । केली ते
गोविंदें क्रीडा गाऊं ॥२॥ मायबापा लाड दाखविलें
कौतुक । तें या आणूं सुख अंतरासी ॥३॥ निर्दाळिले दुष्ट भक्तां
प्रतिपाळी । ऐसा म्हणों बळी आमुचा स्वामी ॥४॥ तुका म्हणे सरसी असों येणें वोघें । लागोनि संबंधें सर्वकाळ ॥५॥
डांका - अभंग ८
४१३ चौक भरियेला आसनीं पाचारिली कुळस्वामिनी । वैकुंठवासिनि ये
धांवोनी झडकरी ॥१॥ रंगा येई वो विठाई सांवळिये डोळसे । तुझें श्रीमुख साजिरें
तें मी केधवां देखेन ॥ध्रु.॥ रजतमधुपारती । पंचप्राणांची आरती । अवघी सारोनी आइती । ये
धांवती झडकरी ॥२॥ मन मारोनियां मेंढा । आशा मनसा तृष्णा सुटी । भक्तिभाव
नैवेद्य ताटीं । भरोनि केला हाकारा ॥३॥ डांका अनुहात गजरे । येउनि अंगासी
संचरे । आपुला घेउनी पुरस्कार । आरोग्य करीं तुकयासी ॥४॥
४१४ साच माझा देव्हारा । भाक ठेवा भाव खरा ।
त्रिगुणाचा फुलवरा । आणा विनति सांगतों ॥१॥ माझें दैवत हें रंगीं ।
नाचे वैष्णवांच्या संगीं । भरलें मग अंगीं । निवाड करी दोहींचा ॥ध्रु.॥ तुझें आहे तुजपासीं । परि तूं जागा चुकलासी । चिवडुनियां नासी । तुझ्या
घरिच्यांनीं केली ॥२॥ आतां न पडे ठावें । वांचूनियां माझ्या देवें ।
अंधकार व्हावें । नासु ठाव शोधावा ॥३॥ आंधळ्यासी डोळे । देते
पांगुळासी पाय । वांजा पुत्र फळे । नवस पुरविते विठाई ॥४॥ उगविलीं कोडीं । मागें कितेकांचीं बापुडीं । तुका म्हणे घडी । न लगे नवस द्या
आधीं ॥५॥
४१५ विनति घातली अवधारीं । मज देई वो अभय करीं । पीडिलों खेचरीं
। आणीक वारी नांवांची ॥१॥ रंगा येई वो एकला रंग वोडवला । हरिनाम उठिला गजर केला
हाकारा ॥ध्रु.॥ देवांचे दैवते । तुज नमिलें आदिनाथे । ये वो कृपावंते ।
भोगा माझ्या धांवति ॥२॥ न लवीं आतां वेळ । आइत सारिली सकळ । तुका म्हणे कुळ ।
आमुचिये दैवते ॥३॥
४१६ माझा देव्हारा साचा । नाहीं आणीक कोणाचा ।
त्रिभुवनीं याचा । ठसा न लगे पुसावें ॥१॥ या रे लोटांगणीं । कांहीं
करा विनवणी । करील झाडणी । भूत काढी संसार ॥ध्रु.॥ पडिले विषयांचे गोंधळीं । ते त्रिगुण आकळी । हरिनाम आरोळी । कानीं पडतां ते
उठी ॥२॥ घेतला अहंकार । काम क्रोध या मत्सरें । पळती
प्रेमभरें । अवघे ठाव सांडुनी ॥३॥ घेतलासे पुरा । माया ममता
आसरा । अवघ्या एक सरा । पळती रंग देखोनी ॥४॥ तुका म्हणे द्यावा भाव । फिटेल मनिचा संदेह । आणीक न लगे ठाव । कांहीं कोठें
हिंडावें ॥५॥
४१७ पुढें येते देवी । तिची जती चालों द्यावी । मागील झाडावी ।
झाडा मान आसडी ॥१॥ एकवीरा आली अंगा । आतां निवारील रोगा । माझ्या भक्तापाशीं
सांगा । पूजा भावें करावी ॥ध्रु.॥ मेंढा मारावा लोवाळ । पूजा पावली सकळ । तुम्हीं केलें बळ ।
मग मी ठायीं न पडें ॥२॥ तुका म्हणें मुळीं । लागली ते आली कुळीं । वंदुनी सकळीं ।
जीवें भावों ओवाळा ॥३॥
४१८ अवघ्या जेष्ठादेवी । कोण पूजनाचा ठाव । धरितां चि
भाव । कोठें नाहींसें जालें ॥१॥ दिसे सारिखें सारिखें ।
परि तें कारणीं पारिखें । तळीं गेलें देखें । वरी टोले न साहाती ॥ध्रु.॥ पट एका शिरीं । यथाविधीनें त्या येरी । बसकोळ्या घागरी । डेरे रांझण गाडगीं
॥२॥ तुका म्हणे माना । येथें कोणीं रुसावें ना ।
आपुलाल्या स्थानां । जेथें त्या चि शोभल्या ॥३॥
४१९ खेचर खडतर । काळ कांपती असुर । नांदे भीमातीर । पंढरपुर
पाटणीं ॥१॥ आतां करी कां रे हाकारा । सहस्र नामें एकसरा । दवडिते खेचरा
। अंगसंगें धरूनी ॥ध्रु.॥ सीते जाली झडपणी । राहाणे वासुगीच्या बनीं । पावली जननी ।
झोंटि मोकळिया केशी ॥२॥ लाविलें कावरें । प्रल्हादा म्हैसासुरें । आली येकसरें ।
दांत खात रंगासी ॥३॥ वसुदेवाचीं बाळें । सात खादलीं ज्या काळें । आली भोगवेळे ।
तया कारणें तेथें ॥४॥ पांडवें बापुडीं । वाज केलीं फिरती वेडीं । धांवोनियां काढी
। अंगसंगें त्राहाविलीं ॥५॥ नामाचें चिंतन । तेथें धांवते आपण । न विचारितां हीण । भाव
देखे जयाचा ॥६॥ कुळीची कुळदेवता । तुका म्हणे आम्हां माता । काय भय भूतां ।
काळ यमदूताचें ॥७॥
४२० देवी देव जाला भोग सरला यावरी । सांगाया दुसरी
ऐसी नाहीं उरली ॥१॥ हरिनाम देवनाम तुम्ही गाऊनियां जागा । पेंठवणी
मागा नका ठेवूं लिगाड ॥ध्रु.॥ शेवटीं सुताळी बरवी
वाजवावी डांक । ताळा घाली एक सरलियाचे शेवटीं ॥२॥ गुंडाळा देव्हारा मान देती मानकरी । तुका म्हणे बरीं आजि कोडीं उगविलीं ॥३॥
४२१ जाली झडपणी खडतर देवता । संचरली आतां निघों नये ॥१॥ मज उपचार झणी उपचार
झणी आतां करा । न साहे दुसरा भार कांहीं ॥ध्रु.॥ नेऊनियां घाला
चंद्रभागे तिरीं । जीवा नाहीं उरी कांहीं आतां ॥२॥ तुका म्हणे कळों
आलें वर्तमान । माझें तों वचन आच्छादलें ॥३॥
४२२ अंगीं देवी खेळे । कां रे तुम्हासी न कळे ।
कोणाचे हे चाळे । सुख दुःख न मनितां ॥१॥ मीं तों आतां येथें नाहीं
। ओळखी वचनाच्या ठायीं । पालटाचा घेई । भाव खरें लोपे ना ॥ध्रु.॥ आपुलाले तुम्ही पुसा । सोवा एव्याच सरिसा । थिरावल्या कैसा काय । जाणों विचार
॥२॥ तुका म्हणे लाभकाळ । तेथें नसावें शीतळ । मग तैशी
वेळ । कोठें जाते सांपडों ॥३॥
४२३ पांगुळ जालों देवा नाहीं हात ना पाय । बैसलों जयावरी सैराट
तें जाय । खेटितां कुंप कांटी । खुंट दरडी न पाहे । आधार नाहीं मज
कोणी । बाप ना माये ॥१॥ दाते हो दान करा । जातें पंढरपुरा । न्या मज तेथवरी ।
अखमाचा सोयरा ॥ध्रु.॥ हिंडतां गव्हानें गा । शिणलों दारोदारीं । न मिळे चि दाता
कोणी । जन्मदुःखातें वारी । कीर्ति हे संतां मुखीं । तो चि दाखवा हरी । पांगळां पाय
देतो । नांदे पंढरपुरीं ॥२॥ या पोटाकारणें गा । जालों पांगीला जना । न सरे चि बापमाय ।
भीक नाहीं खंडणा । पुढारा म्हणती एक । तया नाहीं करुणा । श्वान हें लागे पाठीं
। आशा बहु दारुणा ॥३॥ काय मी चुकलों गा । मागें नेणवे कांहीं । न कळे चि पाप
पुण्य । तेथें आठव नाहीं । मी माजी भुललों गा । दीप पतंगासोयी । द्या मज जीवदान । संत
महानुभाव कांहीं ॥४॥ दुरोनि आलों मी गा । दुःख जालें दारुण । यावया येथवरी होतें
। हें चि कारण । दुर्लभ भेटी तुम्हां । पायीं जालें दरुषन । विनवितो तुका
संतां । दोन्ही कर जोडून ॥५॥
४२४ देश वेष नव्हे माझा । सहज फिरत आलों । करूं सत्ता
कवणावरी । कोठें स्थिर राहिलों । पाय डोळे म्हणतां माझे ।
तींहीं कैसा मोकलिलों । परदेशीं नाहीं कोणी । अंध पांगुळ जालों ॥१॥ आतां माझी करीं चिंता । दान देई भगवंता । पाठीं पोटीं नाहीं कोणी । निरवीं
सज्जन संता ॥ध्रु.॥ चालतां वाट पुढें । भय वाटतें चित्तीं । बहुत जन
गेलीं नाहीं आलीं मागुतीं । न देखें काय जालें । कान तरी ऐकती । बैसलों संधिभागीं । तुज धरूनि
चित्तीं ॥२॥ भाकितों करुणा गा । जैसा सांडिला ठाव । न भरें
पोट कधीं नाहीं निश्चळ पाव । हिंडतां भागलों गा । लक्ष चौर्यांशी गांव । धरूनि राहिलों गा । हा चि वसता ठाव ॥३॥ भरवसा काय आतां । कोण आणि अवचिता । तैसीच जाली कीर्ति । तया मज बहुतां । म्हणउनि मारीं हाका । सोयी पावें पुण्यवंता । लागली भूक थोरी । तूं चि कृपाळू
दाता ॥४॥ संचित सांडवलें । कांहीं होतें जवळीं । वित्त गोत
पुत माया । तुटली हे लागावळी । निष्काम जालों देवा ।
होतें माझे कपाळीं । तुका म्हणे तूं चि आतां । माझा सर्वस्वें बळी ॥५॥
४२५ देखत होतों आधीं । मागें पुढें सकळ । मग हे दृष्टी गेली ।
वरी आले पडळ । तिमिर कोंदलेंसें । वाढे वाढतां प्रबळ । भीत मी जालों देवा
। काय ज्याल्याचें फळ ॥१॥ आतां मज दृष्टी देई । पांडुरंगा मायबापा । शरण आलों आतां ।
निवारूनियां पापा । अंजन लेववुनी । करीं मारग सोपा । जाईन सिद्धिपंथें । अवघ्या
चुकती खेपा ॥ध्रु.॥ होतसे खेद चित्ता । कांहीं नाठवे विचार । जात होतों जना ।
मागें तोही सांडिला आधार । हा ना तोसा ठाव जाला । अवघा पडिला अंधार । फिरलीं माझीं मज
। कोणी न देती आधार ॥२॥ जोंवरि चळण गा । तोंवरि म्हणती माझा । मानिती लहान थोर
देहसुखाच्या काजा । इंद्रियें मावळलीं । आला बागुल आजा । कैसा विपरीत जाला ।
तो चि देह नव्हे दुजा ॥३॥ गुंतलों या संसारें । कैसा झालोंसें अंध । मी माझें वाढवुनी
। मायातृष्णेचा बाध । स्वहित न दिसेचि । केला आपुला वध । लागले काळ पाठीं । सवें
काम हे क्रोध ॥४॥ लागती चालतां गा । गुणदोषाच्या ठेंसा । सांडिली वाट मग ।
जालों निराळा कैसा । पाहातों वास तुझी । थोरी करूनी आशा । तुका म्हणे वैद्यराजा
। पंढरीच्या निवासा ॥५॥
४२६ सहज मी आंधळा गा निजनिराकार पंथें । वृत्ति हे
निवृत्ति जाली जन न दिसे तेथें । मी माजी हारपलें ठायीं
जेथींचा तेथें । अदृश्य तेंचि जालें कांहीं दृश्य जें होतें ॥१॥ सुखी मी निजलों गा शून्य सारूनि तेथें । त्रिकूटशिखरीं गा दान मिळे आइतें
॥ध्रु.॥ टाकिली पात्र झोळी धर्मअधर्म आशा । कोल्हाळ
चुकविला त्रिगुणाचा वोळसा । न मागें मी भीक आतां हाचि
जाला भरवसा । वोळली सत्रावी गा तिणें पुरविली इच्छा ॥२॥ ऊर्ध्वमुखें आळविला सोहं शब्दाचा नाद । अरूप जागविला दाता घेऊनि छंद । घेऊनि आला दान निजतत्व निजबोध । स्वरूपीं मेळविलें नांव ठेविला भेद ॥३॥ शब्द हा बहुसार उपकाराची राशी । म्हणोनि चालविला मागें येतील त्यांसीं । मागोनि आली वाट सिद्धिओळीचि तैसी । तरले तरले गा आणीक ही विश्वासी ॥४॥ वर्म तें एक आहे दृढ धरावा भाव । जाणिवनागवण नेदी लागो ठाव । म्हणोनि संग टाकी सेवीं अद्वैत भाव । तुका म्हणे हाचि संतीं मागें केला उपाव
॥५॥
४२७ आंधळ्यापांगळ्यांचा एक विठोबा दाता । प्रसवला विश्व तो चि
सर्व होय जाणता । घडी मोडी हेळामात्रें पापपुण्यसंचिता । भवदुःख कोण वारी
तुजवांचुनि चिंता ॥१॥ धर्म गा जागो तुझा तूं चि कृपाळू राजा । जाणसी जीवींचें गा
न सांगतां सहजा ॥ध्रु.॥ घातली लोळणी गा पुंडलीकें वाळवंटीं । पंढरी पुण्य ठाव नीरे
भीवरे तटीं । न देखे दुसरें गा । जाली अदृश्यदृष्टी । वोळला प्रेमदाता
केली अमृतवृष्टी ॥२॥ आणीक उपमन्यु एक बाळ धाकुटें । न देखे न चलवे जना चालते
वाटे । घातली लोळणी गा हरिनाम बोभाटे । पावला त्याकारणें धांव
घातली नेटें ॥३॥ बैसोनि खोळी शुक राहे गर्भ आंधळा । शीणला येरझारी दुःख आठवी
वेळा । मागील सोसिलें तें ना भीं म्हणे गोपाळा । पावला त्याकारणें
। लाज राखिली कळा ॥४॥ न देखे जो या जना तया दावी आपणा । वेगळा सुखदुःखा मोहो
सांडवी धना । आपपर तें ही नाहीं बंधुवर्ग सज्जना । तुकया ते चि परी जाली
पावें नारायणा ॥५॥
४२८ भगवंता तुजकारणें मेलों जीता चि कैसी । निष्काम
बुद्धी ठेली चळण नाहीं तयासी । न चलती हात पाय दृष्टी
फिरली कैसी । जाणतां न देखों गा क्षर आणि अक्षरासी ॥१॥ विठोबा दान दे गा तुझ्या सारिखें नामा । कीर्ति हे वाखाणिली थोर वाढली सीमा
॥ध्रु.॥ भक्तिमुक्ति तूं चि एक होसि सिद्धीचा दाता ।
म्हणोनि सांडवली शोक भय लज्जा चिंता । सर्वस्वें त्याग केला धांव
घातली आतां । कृपादान देई देवा येउनि सामोरा आतां ॥२॥ संसारसागरू गा भवदुःखाचें मूळ । जनवाद अंथरुण माजी केले इंगळ । इंयें वज्रघातें तपे उष्ण वरी जाळ । सोसिलें काय करूं दुर्भर हे चांडाळ ॥३॥ तिहीं लोकीं तुझें नाम वृक्ष पल्लव शाखा । वेंघलों वरि खोडा भाव धरूनि टेंका । जाणवी नरनारी जागो धरम लोकां । पावती पुण्यवंत सोई आमुचिये हाका ॥४॥ नाठवे आपपर आतां काय बा करूं । सारिखा सोइसवा हारपला विचारू । घातला योगक्षेम तुज आपुला भारू । तुकया शरणागता देई अभयकरू ॥५॥
वासुदेव - अभंग ६
४२९ मनु राजा एक देहपुरी । असे नांदतु त्यासि दोघी नारी । पुत्र पौत्र संपन्न
भारी । तेणें कृपा केली आम्हांवरी गा ॥१॥ म्हणउनि आलों या देशा । होतों नाहीं
तरी भुललों दिशा । दाता तो मज भेटला इच्छा । येउनि मारग दाविला सरिसा गा ॥ध्रु.॥ सवें घेउनि चौघेजण
। आला कुमर सुलक्षण । कडे चुकवुनि कांटवण । ऐका आणिली तीं कोण कोण गा ॥२॥ पुढें भक्तिनें
धरिलें हातीं । मागें ज्ञान वैराग्य धर्म येती । स्थिर केलीं जीं
आचपळें होतीं । सद्धि आणुनि लाविलीं पंथीं गा ॥३॥ केले उपकार सांगों
काय । बाप न करी ऐसी माय । धर्में त्याच्या देखियेले पाय । दिलें अखय भय वारुनि दान गा
॥४॥ होतों पीडत हिंडतां गांव । पोट भरेना राहावया ठाव । तो येणें अवघा
संदेह । म्हणे फेडियेला तुकयाचा बंधव गा ॥५॥
४३० गातों वासुदेव मीं ऐका । चित्त ठेवुनि ठायीं
भावें एका । डोळे झाकुनि रात्र करूं नका । काळ करीत बैसला
लेखा गा ॥१॥ राम राम स्मरा आधीं । लाहो करा गांठ घाला
मूळबंदीं । सांडावा उगिया उपाधी । लक्ष लावुनि राहा गोविंदीं
गा ॥ध्रु.॥ ऐसा अल्प मानवी देह । शत गणिलें अर्ध रात्र खाय । पुढें बालत्व पीडा रोग क्षय । काय भजनासि उरलें तें पाहें गा ॥२॥ क्षणभंगुर नाहीं भरवसा । व्हा रे सावध सोडा माया आशा । न चळे बळ पडेल मग फासा । पुढें हुशार थोर आहे वोळसा गा ॥३॥ कांहीं थोडें बहुत लागपाठ । करा भक्ति भाव धरा बळकट । तन मन ध्यान लावुनियां नीट । जर असेल करणें गोड शेवट गा ॥४॥ विनवितों सकळां जनां । कर जोडुनि थोरां लाहनां । दान इतुलें द्या मज दीना । म्हणे तुकयाबंधु राम म्हणा गा ॥५॥
४३१ गेले टळले पाहार तीन । काय निदसुरा अझून । जागे होउनि करा
कांहीं दान । नका ऐकोनि झाकों लोचन गा ॥१॥ हरी राम कृष्ण वासुदेवा । जाणवितसें
जना । चिपळ्या टाळ हातीं मुखीं घोष । नारायणा गा ॥ध्रु.॥ जें टाकेल कोणा
कांहीं । फळ पुष्प अथवा तोय । द्या परी मीस घेऊं नका भाई । पुढें विन्मुख होतां बरें
नाहीं गा ॥२॥ देवाकारणें भाव तस्मात । द्यावें न लगे फारसें वित्त । जालें एक चित्त तरी
बहुत । तेवढ्यासाठीं नका करूं वाताहात गा ॥३॥ आलों येथवरी बहु
सायासें । करितां दान हें चि मागावयास । नका भार घेऊं करूं निरास । धर्म
सारफळ संसारास गा ॥४॥ आतां मागुता येईल फेरा । हें तों घडे या नगरा । म्हणे तुकयाबंधु
धरा । ओळखी नाहीं तरी जाल अघोरा गा ॥५॥
४३२ राम राम दोनी अक्षरें । सुलभ आणि सोपारें । जागा
मागिले पाहारें । सेवटिचें गोड तें चि खरें गा ॥१॥ राम कृष्ण वासुदेवा । जाणवी जनासि । वाजवी चिपळिया । टाळ घागर्याघोषें गा ॥ध्रु.॥ गाय वासुदेव वासुदेवा । भिन्न नाहीं आणिका नांवा
। दान जाणोनियां करीं आवा । न ठेवीं उरीं कांहीं ठेवा गा ॥२॥ एक वेळा जाणविती । धरूनियां राहा चित्तीं । नेघें भार सांडीं कामा हातीं । नीज
घेउनि फिरती गा ॥३॥ सुपात्रीं सर्व भाव । मी तों सर्व वासुदेव ।
जाणती कृपाळु संत महानुभाव । जया भिन्न भेद नाहीं ठाव गा ॥४॥ शूर दान जीवें उदार । नाहीं वासुदेवी विसर । कीर्ति वाढे चराचर । तुका म्हणे
तया नमस्कार गा ॥५॥
४३३ बोल बोले अबोलणे । जागें बाहेर आंत निजेलें । कैसें घरांत
घरकुल केलें । नेणों आंधार ना उजेडलें गा ॥१॥ वासुदेव करितों
फेरा । वाडियांत बाहेर दारा । कोणी कांहीं तरी दान करा । जाब नेदा तरी जातों
सामोरा गा ॥ध्रु.॥ हातीं टाळ दिंडी मुखीं गाणें । गजर होतो बहु मोठ्यानें ।
नाहीं निवडिलीं थोरलाहानें । नका निजों भिकेच्या भेणें गा ॥२॥ मी वासुदेव तत्वता
। कळों येईल विचारितां । आहे ठाउका सभाग्या संतां । नाहीं दुजा आणीक मागता गा ॥३॥ काय जागाचि निजलासी
। सुनें जागोन दारापासीं । तुझ्या हितापाठीं करी व्यास व्यासी । भेटी न घेसी
वासुदेवासी गा ॥४॥ ऐसें जागविलें अवघें जन । होतें संचित तींहीं केलें दान ।
तुका म्हणे दुबळीं कोणकोण । गेलीं वासुदेवा विसरून गा ॥५॥
४३४ रामकृष्ण गीती गात । टाळ चिपळ्या वाजवीत । छंदें
आपुलिया नाचत । नीज घेऊनि फिरत गा ॥१॥ जनीं वनीं हा अवघा देव ।
वासनेचा हा पुसावा ठाव । मग वोळगती वासुदेव । ऐसा मनीं वसूं द्यावा भाव गा ॥ध्रु.॥ निज दासाची थोर आवडी । वासुदेवासि लागली गोडी । मुखीं नाम उच्चारी घडोघडीं ।
ऐसी करा हे वासुदेवजोडी गा ॥२॥ अवघा सारूनि सेवट जाला ।
प्रयत्न न चले कांहीं केला । जागा होई सांडुनि झोपेला । दान देई वासुदेवालागा ॥३॥ तुका म्हणे रे धन्य त्याचें जिणें । जींहीं घातलें वासुदेवा दान । त्याला न
लगे येणें जाणें । जालें वासुदेवीं राहणे गा ॥४॥
गांवगुंड - अभंग १
४३५ आम्ही जालों गांवगुंड । अवघ्या पुंड भूतांसी ॥१॥ दुसरें तें खेळों
आलें । एका बोले तो मियां ॥ध्रु.॥ अवघियांचा येऊं लाग । नेदूं अंग शिवाया ॥२॥ तुका म्हणे खुंटूं
नाद । जिंतूं वाद सर्तीनें ॥३॥
जोगी - अभंग १
४३६ जग जोगी जग जोगी । जागजागे बोलती ॥१॥ जागता जगदेव । राखा कांहीं भाव ॥ध्रु.॥ अवघा क्षेत्रपाळ । पूजा
सकळ ॥२॥ पूजापात्र कांहीं । फल पुष्प तोय ॥३॥ बहुतां दिसां फेरा । आला या नगरा ॥४॥ नका घेऊं भार । धर्म तो चि
सार ॥५॥ तुका मागे दान । द्या जी अनन्य ॥६॥
सरवदा - अभंग १
४३७ एका गा ए भाई । सरवदा सांगतो काई । येथें नाडेल माई । दोघां
पुत्रांची । ते करिती तिची विटंबना । अवघ्या प्रसद्धि जना । एक न
मारितां शाहाणा । तो जाणा सुख न पवे ॥१॥ आणीक ऐका गा ए । सरवदा सांगतो काय ।
खरें चि बोले तो जाय । नरकामध्यें अधोगती । हें चौघांच्या मुखें । मना आणावें
सुखें । अवघीं चुकती दुःखें । खोटें बोला नरनारी ॥ध्रु.॥ आणीक नाडेल एक जाण
। सरवदा बोलतो वचन । जागें माझें म्हणोन । पडिलें खान तया घरीं । म्हणोन न म्हणा
माझें कांहीं । निजीं निजा सुखें ठायीं । यत्न होईल तई । चोराठायीं विश्वास ॥२॥ आणीक एकी परी ।
सरवदा सांगतो थोरी । दुःख पावेल नारी । पतिव्रता यामधीं । पांचांनीं दिधली
हातीं । म्हणोनि न मनावी निश्चिती । परपुरुषीं होय रती । सुखगती ते पावे ॥३॥ एकी परी । सरवदा
सांगतो तें करीं । दान देतां जो न वारी । नव्हे भला भला तो तुका म्हणे आई । येथें नांव काई ।
सांगसी तें ठायीं । मरो रांडेचें ॥४॥
मुंढा - अभंग ३
४३८ संबाल यारा उपर तलें दोन्हो मारकी चोट । नजर करे
सो ही राखे पश्वा जावे लुट ॥१॥ प्यार खुदाई रे बाबा जिकिर
खुदाई ॥ध्रु.॥ उडे कुदे ढुंग नचावे आगल भुलन प्यार । लडबड खडबड
कांहेकां खचलावत भार ॥२॥ कहे तुका चलो एका हम जिन्होंके सात । मिलावे तो
उसे देना तो ही चढावे हात ॥३॥
४३९ सब संबाल भ्याने लौंढे खडा केऊं गुंग । मदिरथी मता हुवा
भुलि पाडी भंग ॥१॥ आपसकुं संबाल आपसकुं संबाल । मुंढे खुब राख ताल । मुथिवोहि
बोला नहीं तो करूँगा हाल ॥ध्रु.॥ आवलका तो पीछें नहीं मुदल बिसर जाय । फिरते नहीं लाज रंडी
गधे गोते खाय ॥२॥ जिन्हो खातिर इतना होता सो नहीं तुझे बेफाम । उचा जोरो लिया
तुंबा तुंबा बुरा काम ॥३॥ निकल जावे चिकल जोरो मुंढे दिलदारी । जबानीकी छोड दे बात
फिर एक तारी ॥४॥ कहे तुका फिसल रुका मेरेको दान देख । पकड धका गांडगुडघी मार
चलाऊं आलेख ॥५॥
४४० आवल नाम आल्ला बडा लेते भुल न जाये । इलाम
त्याकालजमुपरताही तुंब बजाये ॥१॥ आल्ला एक तुं नबी एक तुं
॥ध्रु.॥ काटतें सिर पावों हात नहीं जीव उराये । आगले देखे
पिछले बुझे । आपें हजुर आयें ॥२॥ सब सबरी नचाव म्याने । खडा
आपनी सात । हात पावों रखते जबाब । नहीं आगली बात ॥३॥ सुनो भाई बजार नहीं । सब हि निरचे लाव । नन्हा बडा नहीं कोये एक ठोर मिलाव ॥४॥ एक तार नहीं प्यार । जीवतनकी आस । कहे तुका सो हि मुंढा । राखलिये पायेनपास
॥५॥
डोई फोडा - अभंग १
४४१ तम भज्याय ते बुरा जिकीर ते करे । सीर काटे ऊर कुटे ताहां
सब डरे ॥१॥ ताहां एक तु ही ताहां एक तु ही । ताहां एक तु ही रे बाबा
हमें तुम्हें नहीं ॥ध्रु.॥ दिदार देखो भुले नहीं किशे पछाने कोये । सचा नहीं पकडुं सके
झुटा झुटे रोये ॥२॥ किसे कहे मेरा किन्हे सात लिया भास । नहीं मेलो मिले जीवना
झुटा किया नास ॥३॥ सुनो भाई कैसा तो ही । होय तैसा होय । बाट खाना आल्ला कहना
एकबारां तो ही ॥४॥ भला लिया भेक मुंढे । आपना नफा देख । कहे तुका सो ही संका ।
हाक आल्ला एक ॥५॥
मलंग - अभंग १
४४२ नजर करे सो ही जिंके बाबा दुरथी तमासा देख । लकडी
फांसा लेकर बैठा आगले ठकण भेख ॥१॥ काहे भुला एक देखत आंखो
मार तडांगो बाजार ॥ध्रु.॥ दमरी चमरी जो नर भुला ।
सोत आघो हि लत खाये ॥२॥ नहि बुलावत किसे बाबा आप हि मत जाये । कहे तुका
उस असाके संग फिरफिर गोदे खाये ॥३॥
दरवेस -अभंग १
४४३ अल्ला करे सो होय बाबा करतारका सिरताज । गाउ बछरे तिस चलावे
यारी बाघो न सात ॥१॥ ख्याल मेरा साहेबका । बाबा हुवा करतार । व्हांटें आघे चढे
पीठ । आपे हुवा असुवार ॥२॥ जिकिर करो अल्लाकी बाबा सबल्यां अंदर भेस । कहे तुका जो नर
बुझे सो हि भया दरवेस ॥३॥
वैद्यगोळी - अभंग १
४४४ अल्ला देवे अल्ला दिलावे अल्ला दारु अल्ला खलावे
। अल्ला बगर नही कोये अल्ला करे सो हि होये ॥१॥ मर्द होये वो खडा फीर नामर्दकुं नहीं धीर । आपने दिलकुं करना खुसी तीन दामकी
क्या खुमासी ॥ध्रु.॥ सब रसोंका किया मार । भजनगोली एक हि सार । इमान
तो सब ही सखा । थोडी तो भी लेकर ज्या ॥२॥ जिन्हो पास नीत सोये । वो
हि बसकर तिरोवे । सांतो पांचो मार चलावे । उतार सो पीछे खावे ॥३॥ सब ज्वानी निकल जावे । पीछे गधडा मटी खावे । गांवढाळ सो क्या लेवे । हगवनि भरी
नहि धोवे ॥४॥ मेरी दारु जिन्हें खाया । दिदार दरगां सो हि पाया
। तल्हे मुंढी घाल जावे । बिगारी सोवे क्या लेवे ॥५॥ बजारका बुझे भाव । वो हि पुसता आवे ठाव । फुकट बाटु कहे तुका । लेवे सोहि लें
हिसखा ॥६॥
गोंधळ - अभंग ३
४४५ राजस सुंदर बाळा । पाहों आलिया सकळा वो । बिबीं बिंबोनि
ठेली । माझी परब्रम्ह वेल्हाळा वो । कोटि रविशशि माझी । परब्रम्ह
वेल्हाळा वो ॥१॥ राजस विठाबाई । माझें ध्यान तुझे पायीं वो । त्यजुनियां
चौघींसी । लावी आपुलिये सोई वो ॥ध्रु.॥ सकुमार साजिरी । कैसीं पाउलें
गोजिरीं वो । कंठीं तुळसीमाळा । उभी भीवरेच्या तिरीं वो । दंत हिरया ज्योति । शंखचक्र मिरवे
करीं वो ॥२॥ निर्गुण निराकार । वेदां न कळे चि आकार वो । शेषादिक श्रमले
। श्रुती न कळे तुझा पार वो । उभारोनि बाहे । भक्तां देत
अभयकर वो ॥३॥ येउनि पंढरपुरा । अवतरली सारंगधरा वो । देखोनि भक्ति भाव । वोरसली अमृतधारा वो
। देउनि प्रेमपान्हा । तुकया स्वामीनें किंकरा वो ॥४॥
४४६ सुदिन सुवेळ । तुझा गोंधळ वो । पंच प्राण दिवटे ।
दोनी नेत्रांचे हिलाल वो ॥१॥ पंढरपुरनिवासे । तुझे रंगी
नाचत असें वो । नवस पुरवीं माझा । मनिंची जाणोनियां इच्छा वो ॥ध्रु.॥ मांडिला देव्हारा । तुझा त्रिभुवनामाझारी वो । चौक साधियेला । नाभिकळस ठेविला
वरी वो ॥२॥ बैसली देवता । पुढें वैष्णवाचें गाणें वो ।
उद्गारे गर्जती । कंठीं तुळसीचीं दर्शनें वो ॥३॥ स्वानंदाचे ताटीं । धूप दीप पंचारती वो । ओवाळिली माता । विठाबाई पंचभूतीं वो
॥४॥ तुझें तुज पावलें । माझा नवस पुरवीं आतां वो ।
तुका म्हणे राखें । आपुलिया शरणागता वो ॥५॥
४४७ सुंदर मुख साजिरें । कुंडलें मनोहर गोमटीं वो । नागर नाग
खोपा । केशर कस्तुरी मळवटीं वो । विशाळ व्यंकट नेत्र । वैजयंती तळपे कंठीं वो । कास
पीतांबराची । चंदन सुगंध साजे उटी वो ॥१॥ अतिबरवंटा बाळा । आली सुलक्षणीं गोंधळा
वो । राजस तेजोराशी । मिरवी शिरोमणी वेल्हाळा वो । कोटि रविशशिप्रभा ।
लोपल्या सकळा वो । न कळे ब्रम्हादिकां । अनुपम्य इची लीळा वो ॥ध्रु.॥ सावळी सकुमार ।
गोरी भुजा शोभती चारी वो । सखोल वक्षस्थळ । सुढाळ पदक झळके वरी वो । कटीं क्षुद्र
घंटिका । शब्द करिताती माधुरी वो । गर्जत चरणीं वाकी । अभिनव संगीत नृत्य करी वो
॥२॥ अष्टांगें मंडित काय । वर्णावी रूपठेवणी वो । शोधिव सुंदर
रसाची ओतिली । सुगंध लावण्यखाणी वो । सर्वकळासंपन्न । मंजुळ बोले हास्यवदनीं वो । बहु रूपें नटली
। आदिशक्ति नारायणी वो ॥३॥ घटस्थापना केली । पंढरपुरमहानगरीं वो । अस्मानी मंडप दिला ।
तिन्ही ताळांवरी वो । आरंभिला गोंधळ इनें । चंद्रभागेतिरीं वो । आली भक्तिकाजा ।
कृष्णाबाई योगेश्वरी वो ॥४॥ तेहतिस कोटि देव । चौंडा अष्ट कोटि भैरव वो । आरत्या
कुरवंड्या । करिती पुष्पांचा वरुषाव वो । नारद तुंबर गायन । ब्रम्हानंद करिती
गंधर्व वो । वंदी चरणरज तेथें । तुकयाचा बंधव वो ॥५॥
४४८ शंख करिशी ज्याच्या नांवें । त्याचें तुज नाहीं
ठावें । ऐक सांगतों एका भावें । सांपडे घरीं तें जीवउनि
खावें । रे विठ्ठल ॥१॥ टिळे माळा करंडी सोंग । धरुनि चाळविलें जग । पसरी हात नाहीं त्याग । दावी दगड पुजी भग । रे विठ्ठल ॥२॥ राख लावुनि अंग मळी । वाये ठोके मी एक बळी । वासने हातीं बांधवी नळी । त्यासि येउनि गाळी । रे विठ्ठल ॥३॥ कोण तें राहडीचें सुख । वरते पाय हारतें मुख । करवी पीडा भोगवी दुःख । पडे नरकीं परी न पळे चि मूर्ख । रे विठ्ठल ॥४॥ सिकला फाक मारी हाका । रांडा पोरें मेळवी लोकां । विटंबी शरीर मागे रुका । केलें तें गेलें अवघें चि फुका । रे विठ्ठल ॥५॥ कळावें जनां मी एक बळी । उभा राहोनि मांडी फळी । फोडोनि गुडघे कोंपर चोळी । आपला घात करोनि आपण चि तळमळे । रे विठ्ठल ॥६॥ फुकट खेळें ठकलीं वांयां । धरुनि सोंग बोडक्या डोया । शिवों नये ती अंतरीं माया । संपादणीविण विटंबिली काया । रे विठ्ठल ॥७॥ धुळी माती कांहीं खेळों च नका । जवादी चंदन घ्यावा बुका । आपणा परिमळ आणिकां लोकां । मोलाची महिमा फजिती फुका । रे विठ्ठल ॥८॥ बहुत दुःखी जालियां खेळें । अंगीं बुद्धि नाहींत बळें । पाठीवरी तोबा तोंड काळें । रसना द्रवे उपस्थाच्या मुळें । रे विठ्ठल ॥९॥ काय सांगतो तें ऐका तुका । मोडा खेळ कांहीं अवगों च नका । चला जेवूं आधीं पोटीं लागल्या भुका । धाल्यावरी बरा टाकमटिका । रे विठ्ठल ॥१०॥
४४९ ऐक बाई तुज वो कांहीं सांगतें शकुन । निजलिया भुर होसी
जागें म्हणउन ॥१॥ मान्य माझें केलें सांगतें एका बोलें । न येतां हे भलें
कळों कोणा लोकांसि ॥ध्रु.॥ सांगतें गुण जीवीची खुण ऐक माझी मात । बैस एका भावें माझे
हातीं दे वो हात ॥२॥ बरवा घरचार तुज सांपडला ठाव । फळ नाहीं पोटीं येथें दिसे
खोटा भाव ॥३॥ आहे तुझे हातीं एका नवसाचें फळ । भावा करीं साह्य चहूं
अठरांच्या बळें ॥४॥ करीं लागपाठ चित्त वित्त नको पाहों । अखई तो चुडा तुज भोगईल
ना हो ॥५॥ कुळींची हे मुळी तुझे लागलीसे देवी । पडिला विसर नेदी फळ
नाहीं ठावी ॥६॥ तुका म्हणे नांद सुखें धरीं आठवण । माझ्या येती कोणी
त्यांचा राख बरा मान ॥७॥
कावडे - अभंग ५
४५० आहा रे भाई । प्रथम नमूं तो विनायक । ठेवुनि गुरुचरणीं मस्तक । वदेल प्रसादिक वाणी । हरिहरांचे पवाडे ॥१॥ माझी ऐसी ब्रीदावळी । दासें दासत्वें आगळी । पान्हेरीनें मार्ग मळी । जीवन घ्या रे कापडि हो ॥२॥ जें या सीतळाहुनि सीतळ । पातळाहुनि जें पातळ । प्रेमामृत रसाळ । तें हें सेवा अहो भाग्याचे ॥३॥ जिंकाल तरी जिंका रे अभिमान । दवडाल तरी दवडा लज्जा आणि मान । धराल ते धरा शंभूचे चरण । दावाल पण ऐसा दावा तो ॥४॥ काळा घेऊं नेदीं वाव । आला तो राखें घावडाव । शुद्ध सत्वीं राखोनि भाव । म्हणा महादेव हरिहर वाणी गर्जो द्या ॥५॥ पराविया नारी माउली समान । परधनीं बाटों नेदीं मन । जीवित्व तें तृणासमान । स्वामिकाजीं जाण शूर म्हणों तया ॥६॥ शक्ति वेचाविया परउपकारा । खोटें खोट्याचा पसारा । सत्य तें भवनदीचा तारा । आळस तो न करा येथे अहो सांगतों ॥७॥ व्रत करा एकादशी सोमवार । कथा पूजन हरिजागर । पुण्य तें असे गातां नाचतां बहु फार । पुन्हा बोलिला संसार नाहीं नाहीं
सत्यत्वें ॥८॥ संग संतांचा करितां बरवा । उत्तमोत्तम कीर्तीचा
ठेवा । पंथ तो सुपंथें चालावा । उगवा वासना लिगाड ॥९॥ तुका चालवितो कावडी । प्रवृत्ति निवृत्ति चोखडी । पुढती पुढती अधिक गोडी । भरुनि कळस भजन आवडी केशवदास नटतसे ॥१०॥
४५१ आहा आहा रे भाई । हें अन्नदानाचें सत्र । पव्हे घातली
सर्वत्र । पंथीं अवघे पंथ मात्र । इच्छाभोजनाचें आर्त पुरवावया ॥१॥ यावें तेणें
घ्यावें । न सरेसें केलें सदाशिवें । पात्र शुद्ध पाहिजे बरवें । मंगळभावें सकळ हरि म्हणा रे ॥२॥ नव्हे हें कांहीं
मोकळें । साक्षी चौघांचिया वेगळें । नेदी नाचों मताचिया बळें । अणु अणोरणीया आगळें । महदि महदा
साक्षित्वें हरि म्हणा रे ॥३॥ हे हरि नामाची आंबिली । जगा पोटभरी केली । विश्रांति
कल्पतरूची साउली । सकळां वर्णां सेवितां भली । म्हणा हर हर महादेव ॥४॥ तुका हरिदास तराळ ।
अवघे हाकारी सकळ । या रे वंदूं शिखरातळ । चैत्रमास पर्वकाळ महादेवदर्शनें ॥५॥
४५२ आहा रे भाई । नमो उदासीन जाले देहभावा । आळविती
देवा तया नमो ॥१॥ नमो तीर्थपंथें चालती तयांसी । येती त्यांसी
बोळविती त्यां नमो ॥२॥ नमो तयां संतवचनीं विश्वास । नमो भावें दास्य
गुरुचें त्यां ॥३॥ नमो तया मातापित्यांचें पाळण । नमो त्या वचन सत्य
वदे ॥४॥ नमो तया जाणे आणिकाचें सुखदुःख । राखे तान भुक
तया नमो ॥५॥ परोपकारी नमो पुण्यवंता । नमो त्या दमित्या
इंद्रियांसि ॥६॥ तुका म्हणे नमो हरिचिया दासा । तेथें सर्व इच्छा
पुरलीसे ॥७॥
४५३ आहा रे भाई । तयावरी माझी ब्रीदावळी । भ्रष्ट ये कळी
क्रियाहीन ॥१॥ थुंका थुंका रे त्याच्या तोंडावरी । वाणिली ते थोरी दवडा
वांयां बाहेरी ॥ध्रु.॥ बाइलेचा दास पित्रांस उदास । भीक भिकार्यास नये
दारा ॥२॥ विद्याबळें वाद सांगोनियां छळी । आणिकांसि फळी मांडोनियां
॥३॥ गांविंचिया देवा नाहीं दंडवत । ब्राम्हण अतीत घडे चि ना ॥४॥ सदा सर्वकाळ करितो
चि निंदा । स्वप्नीं ही गोविंदा आठवीना ॥५॥ खासेमध्यें धन पोटासि बंधन । नेणें
ऐसा दानधर्म कांहीं ॥६॥ तुका म्हणे नटे दावुनियां सोंग । लवों नेदी अंग भक्तिभावें
॥७॥
४५४ आहा रे भाई । गंगा नव्हे जळ । वृक्ष नव्हे वड
पिंपळ । तुळसी रुद्राक्ष नव्हे माळ । श्रेष्ठ तनु देवाचिया ॥१॥ समुद्र नदी नव्हे पैं गा । पाषाण म्हणों नये लिंगा । संत नव्हती जगा । मानसा
त्या सारिखे ॥२॥ काठी म्हणों नये वेतु । अन्न म्हणों नये सांतु ।
राम राम हे मातु । नये म्हणों शब्द हे ॥३॥ चंद्र सूर्य नव्हती
तारांगणें । मेरु तो नव्हे पर्वता समान । शेष वासुकी नव्हे सर्प जाण । विखाराच्या
सारिखे ॥४॥ गरुड नव्हे पाखरूं । ढोर नव्हे नंदिकेश्वरू । झाड
नव्हे कल्पतरू । कामधेनु गाय न म्हणावी ॥५॥ कूर्म नव्हे कासव । डुकर
नव्हे वराह । ब्रम्हा नव्हे जीव । स्त्री नव्हे लक्ष्मी ॥६॥ गवाक्ष नव्हे हाड । पाटाव नव्हे कापड । परीस नव्हे दगड । सगुण ते ईश्वरीचे ॥७॥ सोनें नव्हे धातु । मीठ नव्हे रेतु । नाहीं नाहीं चर्मांतु ।
कृष्णजिन व्याघ्रांबर ॥८॥ मुक्ताफळें नव्हेति गारा ।
खड्याऐसा नव्हे हिरा । जीव नव्हे सोइरा । बोळवीजे स्वइच्छेनें ॥९॥ गांव नव्हे द्वारावती । रणसोड नव्हे मूर्ति । तीर्थ नव्हे गोमती । मोक्ष घडे
दर्शनें ॥१०॥ कृष्ण नव्हे भोगी । शंकर नव्हे जोगी । तुका
पांडुरंगीं । हा प्रसाद लाधला ॥११॥
सौर्या - अभंग ११
४५५ वेसन गेलें निष्काम जालें नर नव्हे नारी । आपल्या तुटी
पारख्या भेटी सौरियांचे फेरी ॥१॥ त्याचा वेध लागला छंद हरि गोविंद वेळोवेळां । आपुलेमागें
हासत रागें सावलें घालिती गळां ॥ध्रु.॥ जन वेषा भीतें तोंडा आमुच्या भांडपणा
। कर कटीं भीमा तटीं पंढरीचा राणा ॥२॥ वेगळ्या याति पडिलों खंतीं अवघ्या एका भावें । टाकियेली चाड
देहभाव जीवें शिवें ॥३॥ सकळांमधीं आगळी बुद्धि तिची करूं सेवा । वाय तुंबामूढासवें
भक्ति नाचों भावा ॥४॥ म्हणे तुका टाक रुका नाचों निर्लज्जा । बहु जालें सुख काम
चुकलों या काजा ॥५॥
४५६ आणिकां उपदेशूं नेणें नाचों आपण । मुंढा वांयां
मारगेली वांयां हांसे जन ॥१॥ तैसा नव्हे चाळा आवरीं मन
डोळा । पुढिलांच्या कळा कवतुक जाणोनी ॥ध्रु.॥ बाहिरल्या वेषें आंत जसें तसें । झाकलें तों बरें पोट भरे तेणें मिसें ॥२॥ तुका म्हणे केला तरी करीं शुद्ध भाव । नाहीं तरी जासी वांयां हा ना तोसा ठाव
॥३॥
४५७ टाक रुका चाल रांडे कां गे केली गोवी । पुसोनियां आलें ठाव
म्हणोनि देतें सिवी ॥१॥ आतां येणें छंदें नाचों विनोदें । नाहीं या गोविंदें माझें
मजसी केलें ॥ध्रु.॥ कोरडे ते बोल कांगे वेचितेसी वांयां । वर्ते करूनि दावीं
तुझ्या मुळीचिया ठाया ॥२॥ याजसाठीं म्या डौर धरियेला हातीं । तुका म्हणे तुम्हा गांठी
सोडायाची खंती ॥३॥
४५८ मोकळी गुंते रिती कुंथे नाहीं भार दावें ।
धेडवाडा बैसली खोडा घेतली आपुल्या भावें ॥१॥ ऐका बाई लाज नाहीं आणिकां त्या गरतीची । समाधानीं उंच स्थानीं जाणे सेवा पतीची
॥ध्रु.॥ न बोलतां करी चिंता न मारिता पळे । दादला सेज
नावडे निजे जगझोडीचे चाळे ॥२॥ देखत आंध बहिर कानीं बोल
बोलतां मुकें । तुका म्हणे पतन सोयरीं ऐसीं जालीं एकें ॥३॥
४५९ सातें चला काजळ घाला तेल फणी करा । दिवाणदारीं बैसले पारीं
नाचों फेर धरा ॥१॥ या साहेबाचें जालें देणें वेळोवेळां न लगे येणें । आतां
हाटीं काशासाठीं हिंडों पाटी दुकानें ॥ध्रु.॥ अवघ्या जणी मुंढा
धणी नाचों एकें घाई । सरसावलें सुख कैसा चाळा एके ठायीं ॥२॥ तुका म्हणे वोळगों
एका तोड चिंता माया । देऊं उद्गार आतां जाऊं मुळीचिया ठाया ॥३॥
४६० सौरी सुर जालें दुर डौर घेतला हातीं । माया मोह
सांडवलें तीही लोकीं जालें सरती ॥१॥ चाल विठाबाई अवघी पांज देई
। न धरीं गुज कांहीं वाळवंटीं सांपडतां ॥ध्रु.॥ हिंडोनि चौर्यांशी घरें आलें तुझ्या दारा । एक्या रुक्यासाठीं
आंचवलें संसारा ॥२॥ लाज मेली शंका गेली नाचों महाद्वारीं । भ्रांति
सावलें फिटोनि गेलें आतां कैची उरी ॥३॥ जालें भांडी जगा सांडी
नाहीं भीड चाड । घालीन चरणीं मिठी पुरविन जीविंचें तें कोड ॥४॥ तुका म्हणे रुका करी संसारतुटी । आतां तुम्हां आम्हां कैसी जाली जीवे साटीं
॥५॥
४६१ सम सपाट वेसनकाट निःसंग जालें सौरी । कुडपीयेला देश आतां
येऊं नेदीं दुसरी ॥१॥ गाऊं रघुरामा हें चि उरलें आम्हां । नाहीं जीवतमा
वित्तगोतासहीत ॥ध्रु.॥ ठाव जाला रिता झाकुनि काय आतां । कोणासवें लाज कोण दुजा
पाहता ॥२॥ सौरीयांचा संग आम्हां दुरावलें जग । भिन्न जालें सुख भाव
पालटला रंग ॥३॥ लाज भय झणी नाहीं तजियेलीं दोन्ही । फिराविला वेष नव्हों
कोणाचीं च कोणी ॥४॥ तुका म्हणे हा आम्हां वेष दिला जेणें । जनाप्रचित सवें असों
एकपणें ॥५॥
४६२ नव्हे नरनारी संवसारीं अंतरलों । निर्लज्ज
निष्काम जना वेगळे चि ठेलों ॥१॥ चाल रघुरामा न आपुल्या
गांवा । तुजविण आम्हां कोण सोयरा सांगाती ॥ध्रु.॥ जनवाद लोकनिंद्य पिशुनाचे चेरे । साहूं तुजसाठीं अंतरलीं सहोदरें ॥२॥ बहुता पाठीं निरोप हाटीं पाठविला तुज । तुका म्हणे आतां सांडुनि लौकिक लाज ॥३॥
४६३ नीट पाट करूनि थाट । दावीतसे तोरा । आपणाकडे पाहो कोणी ।
निघाली बाजारा ॥१॥ ते सौरी नव्हे निकी । भक्तीविण फिकी ॥ध्रु.॥ चांग भांग करूनि
सोंग । दावी माळा मुदी । रुक्याची आस धरूनि । हालवी ती फुदी ॥२॥ थोरे घरीं करी फेरी
। तेथें नाचे बरी । जेथें निघे रुका । तेथें हालवी टिरी ॥३॥ आंत मांग बाहेर
चांग । सौरी ती नव्हे तेग । तुका दास नटतसे । न करी त्याचा संग ॥४॥
४६४ चाल माझ्या राघो । डोंगरीं दिवा लागो ॥ध्रु.॥ घर केलें दार केलें । घरीं नाहीं वरो । सेजारणी पापिणीचीं पांच पोरें मरो ॥१॥ घरीं पांच पोरें । तीं मजहुनि आहेत थोरें । पांचांच्या बळें । खादलीं बावन
केळें ॥२॥ घर केलें दार केलें । दुकान केला मोटा । पाटाची
राणी धांगडधिंगा तिचा मोटा ॥३॥ दुकान केला मोटा । तर
पदरीं रुका खोटा । हिजडा म्हणसी जोगी । तर सोळा सहस्र भोगी । तुका
म्हणे वेगीं । तर हरि म्हणा जगीं ॥४॥
४६५ जन्मा आलिया गेलिया परी । भक्ति नाहीं केली । माझें माझें
म्हणोनियां । गुंतगुंतों मेलीं ॥१॥ येथें कांहीं नाहीं । लव गुरूच्या पायीं । चाल रांडें टाकी
रुका । नकों करूं बोल । गुरुविण मार्ग नाहीं । करिसी तें फोल ॥२॥ खाउनी जेउनि लेउनि
नेसुनि । म्हणती आम्ही बर्या । साधु संत घरा आल्या । होती पाठमोर्या ॥३॥ वाचोनि पढोनि जाले
शाहणे । म्हणती आम्ही संत । परनारी देखोनि त्यांचें । चंचळ जालें चित्त ॥४॥ टिळा टोपी घालुनि
माळा । म्हणती आम्ही साधु । दयाधर्म चित्तीं नाहीं । ते जाणावे भोंदु ॥५॥ कलियुगीं घरोघरीं ।
संत जाले फार । वीतिभरी पोटासाठीं । हिंडती दारोदार ॥६॥ संत म्हणती केली
निंदा । निंदा नव्हे भाई । तुका असे अनन्यें भावें शरण संतां पायीं ॥७॥
वाघा - अभंग १
४६६ अनंत जुगाचा देव्हारा । निजबोधांचा घुमारा ।
अवचिता भरला वारा । या मल्लारी देवाचा ॥१॥ शुद्धसत्वाचा कवडा मोठा ।
बोधबिरडें बांधला गांठा । गळां वैराग्याचा पट्टा । वाटा दावूं या भक्तिच्या ॥२॥ हृदय कोटंबा सांगातें । घोळ वाजवूं अनुहातें । ज्ञानभांडाराचें पोतें । रितें
नव्हे कल्पांतीं ॥३॥ लक्ष चौर्यांशी घरें चारी
। या जन्माची केली वारी । प्रसन्न जाला देव मल्लारी । सोहंभावीं राहिलों ॥४॥ या देवाचें भरतां वारें । अंगीं प्रेमाचें फेंपरें । गुरुगुरु करी वेडे चारें । पाहा तुकें भुंकविलें ॥५॥
लळित - अभंग ११
४६७ आजी दिवस जाला । धन्य सोनियाचा भला ॥१॥ जालें संताचे पंगती
। बरवें भोजन निगुती ॥ध्रु.॥ रामकृष्णनामें । बरवीं मोहियेलीं प्रेमें ॥२॥ तुका म्हणे आला ।
चवी रसाळ हा काला ॥३॥
४६८ तुम्ही तरी सांगा कांहीं । आम्हांविशीं रखुमाबाई ॥१॥ कांहीं उरलें तें ठायीं । वेगीं पाठवुनी देई ॥ध्रु.॥ टोकत बैसलों देखा । इच्छीतसें ग्रासा एका ॥२॥ प्रेम देउनि बहुडा जाला । तुका म्हणे विठ्ठल बोला ॥३॥
४६९ वाट पाहें बाहे निडळीं ठेवुनियां हात । पंढरीचे वाटे दृष्टी
लागलें चित्त ॥१॥ कई येतां देखें माझा मायबाप । घटिका बोटें दिवस लेखीं
धरूनियां माप ॥ध्रु.॥ डावा डोळा लवे उजवी स्फुरते बाहे । मन उतावळि भाव
सांडुनियां देहे ॥२॥ सुखसेजे गोडचित्तीं न लगे आणीक । नाठवे घर दार तान पळाली
भूक ॥३॥ तुका म्हणे धन्य दिवस ऐसा तो कोण । पंढरीचे वाटे येतां मूळ
देखेन ॥४॥
४७० तुझें दास्य करूं आणिका मागों खावया । धिग् जालें
जिणें माझें पंढरीराया ॥१॥ काय गा विठोबा तुज
म्हणावें । थोराच्या दैवें गोड शुभअशुभ ॥ध्रु.॥ संसाराचा धाक निरंतर आम्हांसी । मरण भलें परि काय अवकळा तैसी ॥२॥ तुझे शरणागत शरण जाऊं आणिकांसी । तुका म्हणे कवणा लाज हें कां नेणसी ॥३॥
४७१ पुरविली आळी । जे जे केली ते ते काळीं ॥१॥ माय तरी ऐसी सांगा
। कृपाळुवा पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ घेतलें नुतरी । उचलोनि कडियेवरी ॥२॥ तुका म्हणे घांस ।
मुखीं घाली ब्रम्हरस ॥३॥
४७२ कथेची सामुग्री । देह अवसानावरी ॥१॥ नको जाऊं देऊं भंगा । गात्रें माझीं पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ आयुष्य करीं उणें । परी मज आवडो कीर्तन ॥२॥ तुका म्हणे हाणी । या वेगळी मना नाणीं ॥३॥
४७३ गळित जाली काया । हें चि लळित पंढरिराया ॥१॥ आलें अवसानापासीं ।
रूप राहिलें मानसीं ॥ध्रु.॥ वाइला कळस । तेथें स्थिरावला रस ॥२॥ तुका म्हणे गोड जालें । नारायणीं पोट धालें ॥३॥
४७४ रत्नजडित सिंहासन । वरी बैसले आपण ॥१॥ कुंचे ढळती दोहीं बाहीं । जवळी रखुमाई राही ॥ध्रु.॥ नाना उपचारीं । सिद्धि वोळगती कामारी ॥२॥ हातीं घेऊनि पादुका । उभा बंदिजन तुका ॥३॥
४७५ हिरा शोभला कोंदणीं । जडित माणिकांची खाणी ॥१॥ तैसा दिसे नारायण ।
मुख सुखाचे मंडण ॥ध्रु.॥ कोटि चंद्रलीळा । पूर्णिमेच्या पूर्णकळा ॥२॥ तुका म्हणे दृष्टि
धाये । परतोनि माघारी ते न ये ॥३॥
४७६ पतित पतित । परी मी त्रिवाचा पतित ॥१॥ परी तूं आपुलिया सत्ता । मज करावें सरता ॥ध्रु.॥ नाहीं चित्तशुद्धि । स्थिर पायांपाशीं बुद्धि ॥२॥ अपराधाचा केलों । तुका म्हणे किती बोलों ॥३॥
४७७ उभारिला हात । जगीं जाणविली मात ॥१॥ देव बैसले
सिंहासनीं । आल्या याचका होय धनी ॥ध्रु.॥ एकाच्या कैवाडें । उगवे बहुतांचें
कोडें ॥२॥ दोहीं ठायीं तुका । नाहीं पडों देत चुका ॥३॥
आशीर्वाद - अभंग ५
४७८ जीवेंसाटीं यत्नभाव । त्याची नाव बळकट ॥१॥ पैल तीरा जातां कांहीं । संदेह नाहीं भवनदी ॥ध्रु.॥ विश्वासाची धन्य जाती । तेथें वस्ती देवाची ॥२॥ तुका म्हणे भोळियांचा । देव साचा अंकित ॥३॥
४७९ आशीर्वाद तया जाती । आवडी चित्तीं देवाची ॥१॥ कल्याण ती असो
क्षेम । वाढे प्रेम आगळें ॥ध्रु.॥ भक्तिभाग्यगांठी धन । त्या नमन जीवासी ॥२॥ तुका म्हणे हरिचे
दास । तेथें आस सकळ ॥३॥
४८० तया साटीं वेचूं वाणी । अइकों कानीं वारता ॥१॥ क्षेम माझे हरिजन । समाधान पुसतां त्यां ॥ध्रु.॥ परत्रींचे जे सांगाती । त्यांची याती न विचारीं ॥२॥ तुका म्हणे धैर्यवंतें । निर्मळचित्तें सरवीं तीं ॥३॥
४८१ अभय उत्तर संतीं केलें दान । जालें समाधान चित्त तेणें ॥१॥ आतां प्रेमरसें न
घडे खंडण । द्यावें कृपादान नारायणा ॥ध्रु.॥ आलें जें उचित
देहविभागासी । तेणें पायांपासीं उभी असों ॥२॥ तुका म्हणे करी
पूजन वैखरी । बोबडा उत्तरीं गातों गीत ॥३॥
४८२ असो मंत्रहीन क्रिया । नका चर्या विचारूं ॥१॥ सेवेमधीं जमा धरा । कृपा करा शेवटीं ॥ध्रु.॥ विचारूनि ठाया ठाव । येथें भाव राहिला ॥२॥ आतां तुकयापाशीं हेवा । नाहीं देवा तांतडी ॥३॥
४८३ ऐकें वचन कमळापती । मज रंकाची विनंती ॥१॥ कर जोडितों
कथाकाळीं । आपण असावें जवळी ॥ध्रु.॥ घेई ऐसी भाक । मागेन जरि कांहीं आणिक ॥२॥ तुकयाबंधु म्हणे
देवा । शब्द इतुका राखावा ॥३॥
४८४ आली लळिताची वेळ । असा सावध सकळ ॥१॥ लाहो करा वेगीं स्मरा । टाळी वाउनि विश्वंभरा ॥ध्रु.॥ जालिया अवसान । न संपडती चरण ॥२॥ तुकयाबंधु म्हणे थोडें ।
अवधि उरली आहे पुढें ॥३॥
४८५ नेणें गाऊं कांहीं धड बोलतां वचन । कायावाचामनेंसहित आलों
शरण ॥१॥ करीं अंगीकार नको मोकलूं हरी । पतितपावन ब्रिदें करावीं
खरीं ॥ध्रु.॥ नेणें भक्तिभाव तुझा म्हणवितों दास । जरि देसी अंतर तरि
लज्जा कोणास ॥२॥ म्हणे तुकयाबंधु तुझे धरियेले पाये । आतां कोण दुजा ऐसा
आम्हांसी आहे ॥३॥
४८६ तूं च मायबाप बंधु सखा आमचा । वित्त गोत जीवलग
जीवाचा ॥१॥ आणीक प्रमाण नाहीं दुसरें आतां । योगक्षेमभार
तुझे घातला माथां ॥ध्रु.॥ तूं च क्रियाकर्म धर्म देव
तूं कुळ । तूं च तप तीर्थ व्रत गुरु सकळ ॥२॥ म्हणे तुकयाबंधु करिता कार्यता देवा । तूं च भाव भक्ति पूजा पुनस्कार आघवा ॥३॥
४८७ करुनि उचित । प्रेम घालीं हृदयांत ॥१॥ आलों दान मागायास । थोरी करूनियां आस ॥ध्रु.॥ चिंतन समयीं । सेवा
आपुली च देई ॥२॥ तुकयाबंधु म्हणे भावा । मज निरवावें देवा ॥३॥
४८८ गाऊं वाऊं टाळी रंगीं नाचों उदास । सांडोनि भय
लज्जा शंका आस निरास ॥१॥ बळियाचा बळी तो कैवारी आमुचा । भुक्तिमुक्तिदाता
सकळां ही सिद्धींचा ॥ध्रु.॥ मारूं शब्दशस्त्रबाण
निःशंक अनिवार । कंटकाचा चुर शिर फोडूं काळाचें ॥२॥ म्हणे तुकयाबंधु नाहीं जीवाची चाड । आपुलिया तेथें काय आणिकांची भीड ॥३॥
४८९ सांडूनि वैकुंठ । उभा विटेवरी नीट ॥१॥ आला आला रे जगजेठी
। भक्ता पुंडलिकाचे भेटी ॥ध्रु.॥ पैल चंद्रभागे तिरीं । कट धरूनियां करीं ॥२॥ तुकयाबंधु म्हणे
अंबर । गजर होतो जयजयकार ॥३॥
४९० कृपाळु भक्तांचा । ऐसा पति गोपिकांचा ॥१॥ उभा न पाचारितां दारीं । न संगतां काम करी ॥ध्रु.॥ भाव देखोनि निर्मळ । रजां वोडवी कपाळ ॥२॥ तुकयाबंधु म्हणे न भजा । कां रे ऐसा भोळा राजा ॥३॥
४९१ केला अंगीकार पंढरीच्या देवें । आतां काय करिती काळ मशक
मानवें ॥१॥ घातलीं बाहेर तीं भय होतें ज्यानें । बैसला आपण तेथें
घालुनियां ठाणें ॥ध्रु.॥ लागों नेदी वारा दुजियाचा अंगासी । हा पुरता निर्धार कळों
आला आम्हांसी ॥२॥ म्हणे तुकयाबंधु न लगे करावी चिंता । कोणेविशीं आतां बैसलों
हस्तीवरी माथां ॥३॥
४९२ अगोचरी बोलिलों आज्ञेविण आगळें । परी तें आतां न
संडावें राउळें ॥१॥ जाईल रोकडा बोल न पुसती आम्हां । तुझा तुझें
म्हणविलें पाहा पुरुषोत्तमा ॥ध्रु.॥ न व्हावा न वजावा न कळतां
अन्याय । न धरावें तें मनीं भलता करा उपाय ॥२॥ म्हणे तुकयाबंधु हीन मी म्हणोनि लाजसी । वारा लागों पाहातोहे उंच्या झाडासी
॥३॥
४९३ जाली पाकसिद्धि वाट पाहे रखुमाई । उदक तापलें डेरां चीकसा
मर्दुनी अई ॥१॥ उठा पांडुरंगा उशीर जाला भोजनीं । उभ्या आंचवणा गोपी कळस
घेउनी ॥ध्रु.॥ अवघ्या सावचित्त सेवेलागीं सकळा । उद्धव अक्रूर आले पाचारूं
मुळा ॥२॥ सावरिली सेज सुमनयाति सुगंधा । रत्नदीप ताटीं वाळा विडिया
विनोदा ॥३॥ तुका विनंती करी पाहे पंढरीराणा । असा सावचित्त सांगे सकळा
जना ॥४॥
४९४ उठा सकळ जन उठिले नारायण । आनंदले मुनिजन तिन्ही
लोक ॥१॥ करा जयजयकार वाद्यांचा गजर । मृदंग विणे अपार टाळ
घोळ ॥ध्रु.॥ जोडोनि दोन्ही कर मुख पाहा सादर । पायावरी शिर
ठेवूनियां ॥२॥ तुका म्हणे काय पढियंतें तें मागा । आपुलालें
सांगा सुख दुःखें ॥३॥
४९५ करूनी विनवणी पायीं ठेवीं माथा । परिसावी विनवणी माझी
पंढरीनाथा ॥१॥ अखंडित असावेंसें वाटतें पायीं । साहोनि संकोच ठाव थोडासा
देई ॥ध्रु.॥ असो नमो भाव आलों तुझिया ठाया । पाहें कृपादृष्टी मज
पंढरीराया ॥२॥ तुका म्हणे आम्हीं तुझीं वेडीं वांकडीं । नामें भवपाश हातें
आपुल्या तोडीं ॥३॥
४९६ घडिया घालुनि तळीं चालती वनमाळी । उमटती कोमळीं
कुंकुमाचीं ॥१॥ वंदा चरणरज अवघे सकळ जन । तारियेले पाषाण उदकीं
जेणें ॥ध्रु.॥ पैस धरुनी चला ठाकत ठायीं ठायीं । मौन्य धरुनी
कांहीं नो बोलावें ॥२॥ तुका अवसरु जाणवितो पुढें । उघडलीं महाल मंदिरें
कवाडें ॥३॥
४९७ भीतरी गेले हरी राहा क्षणभरी । होईल फळ धीर करावा ॥१॥ न करीं त्वरा ऐकें
मात । क्षण एक निवांत बैसावें ॥ध्रु.॥ करूनी मर्दन सारिलें पाणी । न्हाले देव अंग पुसी भवानी ॥२॥ नेसला सोनसळा विनवी
रखुमाई । वाढिलें आतां ठायीं चलावें जी ॥३॥ करुनियां भोजन घेतलें आंचवण । आनंदें
नारायण पहुडले ॥४॥ तुका मात जाणवी आतां । सकळां बहुतां होती ची ॥५॥
४९८ द्या जी आम्हां कांहीं सांगा जी रखुमाई । शेष
उरलें ठायीं सनकादिकांचें ॥१॥ टोकत बाहेरी बैसलों आशा ।
पुराया ग्रासा एकमेकां ॥ध्रु.॥ येथवरी आलों तुझिया नांवें
। आस करुनी आम्ही दातारा ॥२॥ प्रेम देउनियां बहुडा आतां
दिला । तुका म्हणे आतां विठ्ठल बोला ॥३॥
४९९ बहुडविलें जन मन जालें निश्चळ । चुकवूनी कोल्हाळ आला तुका
॥१॥ पर्यंकीं निद्रा करावें शयन । रखुमाई आपण समवेत ॥ध्रु.॥ घेउनियां आलों
हातीं टाळ वीणा । सेवेसि चरणा स्वामीचिया ॥२॥ तुका म्हणे आतां
परिसावीं सादरें । बोबडीं उत्तरें पांडुरंगा ॥३॥
५०० नाच गाणें माझा जवळील ठाव । निरोपीन भाव होईल तो
॥१॥ तुम्हां निद्रा मज आज्ञा ते स्वभावें । उतरूनि
जीवें जाईन लोण ॥ध्रु.॥ एकाएकीं बहु करीन सुस्वरें । मधुर उत्तरें
आवडीनें ॥२॥ तुका म्हणे तूं जगदानी उदार । फेडशील भार एका
वेळा ॥३॥
संत चरण रज श्री . शाहू संभाजी भारती
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.