तुकारामगाथा ७०१ - ८००
701 मन वोळी मना । बुद्धि
बुद्धी क्षण क्षणां ॥1॥ मी च मज राखण जालों
। ज्याणें तेथें चि धरिलों ॥ध्रु.॥ जें जें जेथें उठी । तें तें तया
हातें कुंटी ॥2॥
भांजिली खांजनी । तुका साक्ष उरला दोन्ही ॥3॥
702 ब्रह्म न लिंपे
त्या मेळें । कर्माअकर्मा वेगळें ॥1॥ तो चि एक तया जाणे । पावे अनुभविलें खुणें ॥ध्रु.॥ शोच
अशौचाचे संधी । तन आळा तना चि मधीं ॥2॥ पापपुण्यां नाहीं ठाव । तुका म्हणे सहज
भाव ॥3॥
703 काय दरा करील वन ।
समाधान नाहीं जंव ॥1॥ तरी काय तेथें असती
थोडीं । काय जोडी तयांसी ॥ध्रु.॥ रिगतां धांवा पेंवामध्यें । जोडे सिद्धि ते
ठायीं ॥2॥ काय भस्म करील राख । अंतर पाख नाहीं तों ॥3॥ वर्णाआश्रमाचे धर्म । जाती श्रम जालिया ॥4॥ तुका म्हणे सोंग पाश । निरसे आस तें हित ॥5॥
704 तें हीं नव्हे जें
करितां कांहीं । ध्यातां ध्यायीं तें ही नव्हे ॥1॥ तें ही नव्हे जें जाणवी जना । वाटे मना तें नव्हे ॥ध्रु.॥
त्रास मानिजे कांटाळा । अशुभ वाचाळा तें ही नव्हे ॥2॥ तें ही नव्हे जें भोंवतें भोंवे । नागवें धांवे तें ही
नव्हे ॥3॥ तुका म्हणे एकचि आहे । सहजिं पाहें सहज ॥4॥
705 बोल बोलतां वाटे
सोपें । करणी करितां टीर कांपे ॥1॥ नव्हे वैराग्य सोपारें । मज बोलतां न वटे खरें ॥ध्रु.॥ विष
खावें ग्रासोग्रासीं । धन्य तो चि एक सोसी ॥2॥ तुका म्हणे करूनि दावी । त्याचे पाय माझे जीवीं ॥3॥
706 होईन भिकारी । पंढरीचा
वारकरी ॥1॥ हाचि माझा नेम धर्म । अवघें विठोबाचें नाम ॥ध्रु.॥ हेचि
माझी उपासना । लागेन संतांच्या चरणा ॥2॥ तुका म्हणे देवा । करीन ते भोळी सेवा ॥3॥
707 सांटविला हरी ।
जींहीं हृदयमंदिरीं ॥1॥ त्यांची सरली
वेरझार । जाला सफळ व्यापार ॥ध्रु.॥ हरी आला हाता । मग कैंची भय चिंता । तुका म्हणे हरी ।
कांहीं उरों नेदी उरी ॥3॥
--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--
708 मोक्ष तुमचा देवा ।
तुम्ही दुर्लभ तो ठेवा ॥1॥ मज भक्तिची आवडी । नाहीं अंतरीं ते गोडी ॥ध्रु.॥ आपल्या प्रकारा ।
करा जतन दातारा ॥2॥ तुका
म्हणे भेटी ।
पुरे एकचि शेवटीं ॥3॥
709 नामपाठ मुक्ताफळांच्या
ओवणी । हें सुख सगुणीं अभिनव ॥1॥ तरी आम्ही जालों उदास निर्गुणा । भक्तांचिया
मना मोक्ष नये ॥ध्रु.॥ द्यावें घ्यावें ऐसें येथें उरे भाव । काय ठाया ठाव
पुसोनियां ॥2॥ तुका
म्हणे आतां
अभयदान करा । म्हणा विश्वंभरा दिलें ऐसें ॥3॥
710 भवसिंधूचें काय
कोडें । दावी वाट चाले पुढें ॥1॥ तारूं भला पांडुरंग । पाय भिजों नेदी अंग ॥ध्रु.॥ मागें
उतरिलें बहुत । पैल तिरीं साधुसंत ॥2॥ तुका म्हणे लाग वेगें । जाऊं तयाचिया मागें ॥3॥
711 नाहीं साजत हो मोठा
। मज अळंकार खोटा ॥1॥ असें तुमचा रजरेण ।
संतां पायींची वाहाण ॥ध्रु.॥ नाहीं स्वरूपीं ओळखी । भक्तिभाव
करीं देखीं ॥2॥
नाहीं शून्याकारीं । क्षर ओळखी अक्षरीं ॥3॥ नाहीं विवेक या ठायीं । आत्मा अनात्मा काई ॥4॥ कांहीं नव्हें तुका । पांयां पडने हें ऐका ॥5॥
712 सत्य साच खरें ।
नाम विठोबाचें बरें ॥1॥ जेणें तुटती बंधनें
। उभयलोकीं कीर्ती जेणें ॥ध्रु.॥ भाव ज्याचे गांठी । त्यासी लाभ उठाउठी ॥2॥ तुका म्हणे भोळा । जिंकुं जाणे किळकाळा ॥3॥
713 सत्य तो आवडे ।
विकल्पानें भाव उडे ॥1॥ आम्ही तुमच्या
कृपादानें । जाणों शुद्ध मंद सोनें ॥ध्रु.॥ आला भोग अंगा । न लवूं उसीर त्या
त्यागा ॥2॥ तुका म्हणे देवा । अंजन ते तुझी सेवा ॥3॥
714 करावें चिंतन । तें
चि बरें न भेटून ॥1॥ बरवा अंगीं राहे
भाव । तो गे तोचि जाणा देव ॥ध्रु.॥ दर्शणाची उरी । अवस्थाचि अंग धरी ॥2॥ तुका म्हणे मन । तेथें सकळ कारण ॥3॥
715 जें जें जेथें पावे
। तें तें समर्पावें सेवे ॥1॥ सहज पूजा याचि नांवें । गिळत अभिमानें व्हावें ॥ध्रु.॥
अवघें भोगितां गोसावी । आदीं आवसानीं जीवी ॥2॥ तुका म्हणे सिण । न धरितां नव्हे भिन्न ॥3॥
716 नसे तरी मनो नसो ।
परी वाचे तरी वसो ॥1॥ देह पडो या चिंतनें
। विठ्ठलनामसंकीर्तनें ॥ध्रु.॥ दंभस्थिती
भलत्या भावें । मज हरिजन म्हणावें
॥2॥ तुका म्हणे काळें तरी । मज सांभाळील हरी ॥3॥
717 नये जरी कांहीं ।
तरी भलतेंचि वाहीं ॥1॥ म्हणविल्या
ढास । कोण न धरी वेठीस ॥ध्रु.॥ समर्थाच्या नांवें । भलतैसें विकावें ॥2॥ तुका म्हणे सत्ता । वरी असते बहुतां ॥3॥
718 न संडवे अन्न । मज
न सेववे वन ॥1॥ म्हणउनी
नारायणा । कींव भाकितों करुणा ॥ध्रु.॥ नाहीं अधिकार । कांहीं घोकाया अक्षर ॥2॥ तुका म्हणे थोडें । आयुष्य अवघेंचि कोडें ॥3॥
719 एकांचीं उत्तरें ।
गोड अमृत मधुरें ॥1॥ ऐशा देवाच्या
विभुती । भिन्न प्रारब्धाची गती ॥ध्रु.॥ एकांचीं वचनें । कडु अत्यंत तीक्षणें ॥2॥ प्रकाराचें तीन । तुका म्हणे केलें
जन ॥3॥
720 वचनें ही नाड । न
बोले तें मुकें खोड ॥1॥ दोहीं वेगळें तें
हित । बोली अबोलणी नीत ॥ध्रु.॥ अंधार प्रकाशी । जाय दिवस पावे निशी ॥2॥ बीज पृथिवीच्या पोटीं । तुका म्हणे दावी
दृष्टी ॥3॥
721 विचारा वांचून । न
पवीजे समाधान ॥1॥ देह त्रिगुणांचा
बांधा । माजी नाहीं गुण सुदा ॥ध्रु.॥ देवाचिये चाडे । देवा द्यावें जें जें घडे ॥2॥ तुका म्हणे होतें । बहु गोमटें उचितें ॥3॥
722 तुटे भवरोग ।
संचितक्रियमाणभोग ॥1॥ ऐसें विठोबाचें नाम
। उच्चारितां खंडे जन्म ॥ध्रु.॥ वसों न सके पाप । पळे त्रिविध तो ताप ॥2॥ तुका म्हणे माया । होय दासी लागे पायां ॥3॥
723 मुसावलें अंग । रंगीं
मेळविला रंग ॥1॥ एकीं एक दृढ जालें
। मुळा आपुलिया आलें ॥ध्रु.॥ सागरीं थेंबुडा । पडिल्या निवडे कोण्या वाटा ॥2॥ तुका म्हणे नवें । नव्हे जाणावें हें देवें ॥3॥
724 अनुतापें दोष । जाय
न लगतां निमिष ॥1॥ परि तो राहे
विसावला । आदीं अवसानीं भला ॥ध्रु.॥ हें चि प्रायिश्चत । अनुतापीं न्हाय चित्त ॥2॥ तुका म्हणे पापा । शिवों नये अनुतापा ॥3॥
725 चहूं आश्रमांचे
धर्म । न राखतां जोडे कर्म ॥1॥ तैसी नव्हे भोळी सेवा । एक भाव चि कारण देवा ॥ध्रु.॥ तपें
इंद्रियां आघात । क्षणें एका वाताहात ॥2॥ मंत्र चळे थोडा । तरि धड चि होय वेडा ॥3॥ व्रतें करितां सांग । तरी एक चुकतां भंग ॥4॥ धर्म सर्व चि कारण । नाहीं तरी केला सिण ॥5॥ भूतदयेसि आघात । उंचनिच वाताहात ॥6॥ तुका म्हणे दुजें । विधिनिषेधाचें ओझें ॥7॥
726 सोडिला संसार ।
माया तयावरि फार ॥1॥ धांवत चाले मागें
मागें । सुखदुःख साहे अंगे ॥ध्रु.॥ यानें घ्यावें नाम । तीसीकरणें त्याचें काम ॥2॥ तुका म्हणे भोळी । विठ्ठलकृपेची कोंवळी ॥3॥
727 बैसों खेळूं जेवूं
। तेथें नाम तुझें गाऊं ॥1॥ रामकृष्णनाममाळा ।
घालूं ओवुनियां गळा ॥ध्रु.॥ विश्वास हा धरूं। नाम बळकट करूं ॥2॥ तुका म्हणे आतां । आम्हां जीवन शरणागतां ॥3॥
728 पाटीं पोटीं देव ।
कैचा हरिदासां भेव ॥1॥ करा आनंदें कीर्तन
। नका आशंकितमन ॥ध्रु.॥ एथें कोठें काळ । करील देवापाशीं बळ ॥2॥ तुका म्हणे धनी । स्पुरता काय वाणी ॥3॥
729 मनोमय पूजा । हे चि
पढीयें केशीराजा ॥1॥ घेतो कल्पनेचा भोग
। न मानेती बाह्य रंग ॥ध्रु.॥ अंतरींचें जाणे । आदिवर्तमान खुणे ॥2॥ तुका म्हणे कुडें । कोठें सरे त्याच्या पुढें ॥3॥
730 जाणे भक्तिचा
जिव्हाळा । तो चि देवाचा पुतळा ॥1॥ आणीक नये माझ्या मना । हो का पंडित शाहाणा ॥ध्रु.॥ नामरूपीं
जडलें चित्त । त्याचा दास मी अंकित ॥2॥ तुका म्हणे नवविध । भिक्ति जाणे तो चि शुद्ध ॥3॥
731 याजसाठीं वनांतरा ।
जातों सांडुनियां घरा ॥1॥ माझें दिठावेल
प्रेम । बुद्धि होईल निष्काम ॥ध्रु.॥ अद्वैताची वाणी । नाहीं ऐकत मी कानीं ॥2॥ तुका म्हणे अहंब्रह्म । आड येऊं नेदीं भ्रम ॥3॥
732 बुडतां आवरीं । मज
भवाचे सागरीं ॥1॥ नको मानूं भार ।
पाहों दोषांचे डोंगर ॥ध्रु.॥ आहे तें सांभाळीं । तुझी कैसी ब्रीदावळी ॥2॥ तुका म्हणे दोषी । मी तों पातकांची राशी ॥3॥
733 अक्षई तें झालें । आतां
न मोडे रचिलें ॥1॥ पाया पडिला खोले
ठायीं । तेथें पुढें चाली नाहीं ॥ध्रु.॥ होतें विखुरलें । ताळा जमे झडती आलें
॥2॥ तुका म्हणे बोली । पुढें कुंटित चि जाली ॥3॥
734 तुझे थोर थोर । भक्त करिती विचार ॥1॥ जपतपादि साधनें । मज चिंतवेना मनें ॥ध्रु.॥ करुणावचनें । म्यां
भाकावीं तुम्हां दीनें ॥2॥ तुका म्हणे घेई । माझें थोडें फार ठायीं ॥3॥
735 लावुनि काहाळा ।
सुखें करितों सोहोळा ॥1॥ सादवीत गेलों जना ।
भय नाहीं सत्य जाणां ॥ध्रु.॥ गात नाचत विनोदें । टाळघागर्यांच्या
छंदें ॥2॥ तुका म्हणे भेव । नाहीं पुढें येतो देव ॥3॥
736 मुक्त कासया म्हणावें । बंधन तें नाहीं ठावें ॥1॥ सुखें करितों कीर्तन । भय विसरलें मन ॥ध्रु.॥ देखिजेना नास । घालूं
कोणावरी कास ॥2॥ तुका म्हणे
साहे । देव आहे तैसा आहे ॥3॥
737 ओनाम्याच्या काळें
। खडें मांडविलें बाळें ॥1॥ तें चि पुढें पुढें
काई । मग लागलिया सोई ॥ध्रु.॥ रज्जु सर्प होता ।
तोंवरी चि न कळतां ॥2॥ तुका म्हणे
साचें । भय नाहीं बागुलाचें ॥3॥
738 आतां पुढें धरीं ।
माझे आठव वैखरी ॥1॥ नको बडबडूं भांडे ।
कांहीं वाउगें तें रांडें ॥ध्रु.॥ विठ्ठल विठ्ठल । ऐसे सांडुनियां बोल ॥2॥ तुका म्हणे आण । तुज स्वामीची हे जाण ॥3॥
739 काय नव्हे करितां
तुज । आतां राखें माझी लाज ॥1॥ मी तों अपराधाची राशी । शिखा अंगुष्ट तोंपाशीं ॥ध्रु.॥ त्राहें त्राहें
त्राहें । मज कृपादृष्टी पाहें ॥2॥ तुका म्हणे देवा । सत्या घ्यावी आतां सेवा ॥3॥
740 वंदीन मी भूतें ।
आतां अवघींचि समस्तें ॥1॥ तुमची करीन भावना ।
पदोपदीं नारायणा ॥ध्रु.॥ गाळुनियां भेद । प्रमाण तो ऐसा वेद ॥2॥ तुका म्हणे मग । नव्हे दुजयाचा संग ॥3॥
741 पूजा पुज्यमान ।
कथे उभे हरिजन ॥1॥ ज्याची कीर्ती
वाखाणिती । तेथें ओतली ते मुर्ती ॥ध्रु.॥ देहाचा विसर । केला आनंदें संचार ॥2॥ गेला अभिमान । लाज बोळविला मान ॥3॥ शोक मोह चिंता । याची नेणती ते वार्ता ॥4॥ तुका म्हणे सखे । विठोबा च ते सारिखे ॥5॥
742 भाव तैसें फळ । न
चले देवापाशीं बळ ॥1॥ धांवे जातीपाशीं
जाती । खुण येरयेरां चित्तीं ॥ध्रु.॥ हिरा हिरकणी । काढी आंतुनि आहिरणी ॥2॥ तुका म्हणे केलें । मन शुद्ध हें चांगलें ॥3॥
743 वरि बोला रस । कथी ज्ञान माजी
फोस ॥1॥ ऐसे लटिके जे ठक । तयां येहे ना पर लोक ॥ध्रु.॥ परिस एक सांगे ।
अंगा धुळी हे न लगे ॥2॥ तुका म्हणे
हाडें । कुत्र्या लाविलें झगडें ॥3॥
744 हे चि तुझी पूजा ।
आतां करीन केशीराजा ॥1॥ अवघीं तुझींच हें
पदें । नमस्कारीन अभेदें ॥ध्रु.॥ न वर्जित
दिशा । जाय तेथेंचि सरिसा ॥2॥ नव्हे एकदेशी । तुका म्हणे
गुणदोषीं ॥3॥
745 आपलें तों कांहीं ।
येथें सांगिजेसें नाहीं ॥1॥ परि हे वाणी वायचळ
। छंद करविते बरळ ॥ध्रु.॥ पंचभूतांचा हा मेळा । देह सत्यत्वें निराळा ॥2॥ तुका म्हणे भुली । इच्या उफराट्या चाली
॥3॥
746 विठ्ठल नावाडा
फुकाचा । आळविल्या साटीं वाचा ॥1॥ कटीं कर जैसे तैसे । उभा राहिला न बैसे ॥ध्रु.॥ न पाहे सिदोरी ।
जाती कुळ न विचारी ॥2॥ तुका म्हणे
भेटी । हाका देतां उठाउठीं ॥3॥
747 कृपावंत किती ।
दीनें बहु आवडती ॥1॥ त्यांचा भार वाहे
माथां । करी योगक्षेमचिंता ॥ध्रु.॥ भुलें नेदी वाट । करीं धरूनि दावी नीट ॥2॥ तुका म्हणे जीवें । अनुसरतां एका भावें ॥3॥
748 नेणती वेद श्रुति
कोणी । आम्हां भाविकां वांचुनी ॥1॥ रूप आवडे आम्हांशी । तैसी जोडी हृषीकेशी ॥ध्रु.॥ आम्हीं भावें
बळिवंत । तुज घालूं
हृदयांत ॥2॥ तुका म्हणे तुज
धाक । देतां पावसील हाक ॥3॥
749 मन गुंतलें लुलयां
। जाय धांवोनि त्या ठाया ॥1॥ मागें परती तो बळी
। शूर एक भूमंडळीं ॥ध्रु.॥ येऊनियां घाली घाला । नेणों काय होई तुला ॥2॥ तुका म्हणे येणें । बहु नाडिले शाहाणे ॥3॥
750 घेई माझे
वाचे । गोड नाम विठोबाचें ॥1॥ तुमही घ्या रे डोळे सुख । पाहा विठोबाचें मुख ॥ध्रु.॥ तुम्ही ऐका
रे कान । माझ्या विठोबाचे गुण ॥2॥ मना तेथें धांव घेई । राहें विठोबाचे पायीं ॥3॥ तुका म्हणे जीवा । नको सोडूं या केशवा ॥4॥
751 धणी न पुरे गुण
गातां । रूप दृष्टी न्याहाळितां ॥1॥ बरवा बरवा पांडुरंग । कांति सांवळी सुरंग ॥ध्रु.॥ सर्वमंगळाचें सार । मुख सिद्धीचें
भांडार ॥2॥ तुका म्हणे सुखा । अंतपार नाहीं लेखा ॥3॥
752 जरी मी नव्हतों
पतित । तरि तूं पावन कैंचा येथ ॥1॥ म्हणोनि माझें नाम आधीं । मग तूं पावन कृपानिधी ॥ध्रु.॥ लोहो महिमान परिसा
। नाहीं तरीं दगड जैसा ॥2॥ तुका म्हणे
याचकभावें । कल्पतरु मान पावे ॥3॥
753 एक भाव चित्तीं ।
तरीं न लगे कांहीं युक्ती ॥1॥ कळों आलें जीवें ।
मज माझियाचि भावें ॥ध्रु.॥ आठव चि पुरे । सुख अवघें मोहो रे ॥2॥ तुका म्हणे मन । पूजा इच्छी नारायण ॥3॥
754 मज संतांचा आधार ।
तूं एकलें निर्विकार ॥1॥ पाहा विचारूनि देवा । नको आम्हांसवें
दावा ॥ध्रु.॥ तुज बोल न बोलवे । आमहा भांडायाची
सवे ॥2॥ तुका म्हणे तरी । ऐक्यभाव उरे उरी ॥3॥
755 तुज मागणें तें
देवा । आम्हां तुझी चरणसेवा ॥1॥ आन नेघों देसी तरी । रिद्धी सिद्धि मुक्ति चारी ॥ध्रु.॥ संतसंगति सर्वकाळ । थोर प्रेमाचा सुकाळ ॥2॥ तुका म्हणे नाम । तेणें पुरे माझें काम ॥3॥
756 तुझा शरणागत ।
जन्मोजन्मींचा अंकित ॥1॥ आणीक नेणें कांहीं
हेवा । तुजवांचूनि केशवा ॥ध्रु.॥ हें चि माझें गाणें । तुझें नामसंकीर्तन ॥2॥ तुझ्या नामाचीं भूषणें । तुका म्हणे ल्यालों लेणें ॥3॥
757 उतरलों पार । सत्य
झाला हा निर्धार ॥1॥ तुझें नाम धरिलें
कंठीं । केली संसारासी तुटी ॥ध्रु.॥ आतां नव्हे बाधा । कोणेविशीं कांहीं कदा ॥2॥ तुका म्हणे कांहीं । आतां उरलें ऐसें नाहीं ॥3॥
758 क्रियामतिहीन । एक
मी गा तुझें दीन ॥1॥ देवा करावा सांभाळ
। वारीं माझी तळमळ ॥ध्रु.॥ नको माझे ठायीं । गुणदोष घालूं कांहीं ॥2॥ अपराधाच्या कोटी । तुका म्हणे घालीं
पोटीं ॥3॥
759 नाहीं निर्मळ जीवन
। काय करील साबण ॥1॥ तैसी चित्तशुद्धि नाहीं
। तेथें बोध करील काई ॥ध्रु.॥ वृक्ष न धरी पुष्पफळ । काय करील वसंतकाळ ॥2॥ वांजे न होती लेकरें । काय करावें भ्रतारें ॥3॥ नपुंसका पुरुषासी । काय करील बाइल त्यासी ॥4॥ प्राण गेलिया शरीर । काय करील वेव्हार ॥5॥ तुका म्हणे जीवनेंविण । पीक नव्हे नव्हे जाण ॥6॥
760 नवां नवसांचीं ।
जालों तुम्हासी वाणीचीं ॥1॥ कोण तुझें नाम घेतें । देवा पिंडदान देतें ॥ध्रु.॥ कोण होतें मागें
पुढें । दुजें बोलाया रोकडें ॥2॥ तुका म्हणे पांडुरंगा । कोणा घेतासि वो संगा ॥3॥
761 एका बीजा केला नास
। मग भोगेल कणीस ॥1॥ कळे सकळां हा भाव ।
लाहानथोरांवरी जीव ॥ध्रु.॥ लाभ नाहीं फुकासाठीं । केल्यावीण जीवासाठीं ॥2॥ तुका म्हणे रणीं । जीव देतां लाभ दुणी ॥3॥
762 आयुष्य गेलें
वांयांविण । थोर झाली नागवण ॥1॥ आतां धांवें धांवें तरी । काय पाहातोसि हरी ॥ध्रु.॥ माझे तुझे या चि
गती । दिवस गेले तोंडीं माती ॥2॥ मन वाव घेऊं नेदी । बुडवूं पाहे भवनदी ॥3॥ पडिला विषयाचा घाला । तेणें नागविलें मला ॥4॥ शरण आलों आतां धांवें । तुका म्हणे मज
पावें ॥5॥
763 सोसोनि विपत्ती ।
जोडी दिली तुझे हातीं ॥1॥ त्याचा हा चि उपकार
। अंतीं आम्हाशीं वेव्हार ॥ध्रु.॥ नामरूपा केला ठाव । तुज कोण म्हणतें
देव ॥2॥ तुका म्हणे हरी । तुज ठाव दिला घरीं ॥3॥
764 आपुलें मागतां ।
काय नाहीं आम्हां सत्ता ॥1॥ परि या लौकिका कारणें । उरीं ठेविली बोलणें ॥ध्रु.॥ ये चि आतां घडी ।
करूं बैसों ते ची फडी ॥2॥ तुका म्हणे
करितों तुला । ठाव नाहींसें विठ्ठला ॥3॥
765 असो आतां किती ।
तुज यावें काकुलती ॥1॥ माझें प्रारब्ध हें
गाढें । तूं बापुडें तयापुढें ॥ध्रु.॥ सोडवीन आतां । ब्रीदें तुझीं पंढरीनाथा ॥2॥ तुका म्हणे बळी । तो गांढवाचे कान पिळी ॥3॥
766 काय नव्हे केलें ।
एका चिंतितां विठ्ठलें ॥1॥ सर्व- साधनांचें
सार । भवसिंधु उतरी पार ॥ध्रु.॥ योगायागतपें । केलीं तयानें अमुपें ॥2॥ तुका म्हणे जपा । मंत्र तीं अक्षरी सोपा ॥3॥
767 हो कां दुराचारी ।
वाचे नाम जो उच्चारी ॥1॥ त्याचा दास मी
अंकित । कायावाचामनेंसहित ॥ध्रु.॥ नसो भाव चित्तीं । हरिचे गुण गातां गीतीं ॥2॥ करी अनाचार । वाचे हरिनामउच्चार ॥3॥ हो कां भलतें कुळ । शुचि अथवा चांडाळ ॥4॥ म्हणवी हरिचा दास । तुका म्हणे
धन्य त्यास ॥5॥
768 हाकेसरिसी उडी ।
घालूनियां स्तंभ फोडी ॥1॥ ऐसी कृपावंत कोण ।
माझे विठाईवांचून ॥ध्रु.॥ करितां आठव । धांवोनियां घाली कव ॥2॥ तुका म्हणे गीती गातां । नामें द्यावी सायुज्यता ॥3॥
769 लोह चुंबकाच्या
बळें । उभें राहिलें निराळें ॥1॥ तैसा तूं चि आम्हांठायीं । खेळतोसी अंतर्बाहीं ॥ध्रु.॥ भक्ष अग्नीचा तो
दोरा । त्यासि वांचवी मोहरा ॥2॥ तुका म्हणे अधीलपणें । नेली लांकडें चंदनें ॥3॥
770 डोई वाढवूनि केश ।
भूतें आणिती अंगास ॥1॥ तरी ते नव्हति
संतजन । तेथें नाहीं आत्मखुण ॥ध्रु.॥ मेळवूनि नरनारी । शकुन सांगती नानापरी ॥2॥ तुका म्हणे मैंद । नाहीं त्यापासीं गोविंद ॥3॥
771 गाढवाचे घोडे । आम्ही करूं
दृष्टीपुढें ॥1॥ चघळी वाहाणा ।
माघारिया बांडा सुना ॥ध्रु.॥ सोंगसंपादनी । तरि करूं शुद्ध वाणी ॥2॥ तुका म्हणे खळ । करूं समयीं निर्मळ ॥3॥
772 बाईल मेली मुक्त जाली । देवें माया सोडविली ॥1॥ विठो तुझें माझें राज्य । नाहीं दुसर्याचें
काज ॥ध्रु.॥ पोर मेलें बरें जालें । देवें मायाविरहित केलें ॥2॥ माता मेली मज देखतां । तुका म्हणे
हरली चिंता ॥3॥
773 योग तप या चि
नांवें । गिळत व्हावें अभिमानें ॥1॥ करणें तें हें चि करा । सत्यें बरा व्यापार ॥ध्रु.॥ तरि खंडे येरझार । निघे भार देहाचा
॥2॥ तुका म्हणे मानामान । हें बंधन नसावें ॥3॥
774 करी संध्यास्नान ।
वारी खाउनियां अन्न ॥1॥ तया नाहीं लाभहानी
। आदा वेंचाचिये मानीं ॥ध्रु.॥ मजुराचें धन । विळा दोर चि जतन ॥2॥ तुका म्हणे नाहीं । अधीरासी देव कांहीं ॥3॥
775 वाखर घेउनि आलें ।
त्यासी तरवारेणें हालें ॥1॥ नव्हे आपुलें उचित
। करुनि टाकावें फजित ॥ध्रु.॥ अंगुळिया मोडी । त्यासी काय सिलें घोडीं ॥2॥ नपुंसकासाठीं । तुका म्हणे न
लगे जेठी ॥3॥
776 वर्णाश्रम करिसी
चोख । तरि तूं पावसी उत्तम लोक ॥1॥ तुजला तें नाहीं ठावें । जेणें अंगें चि ब्रह्म व्हावें
॥ध्रु.॥ जरि तूं जालासी पंडित । करिसी शब्दाचें पांडित्य ॥2॥ गासी तान मान बंध । हाव भाव गीत छंद ॥3॥ जाणसील तूं स्वतंत्र । आगमोक्त पूजायंत्र ॥4॥ साधनाच्या ओढी । डोळियांच्या मोडामोडी ॥5॥ तुका म्हणे देहीं । संत जाहाले विदेही ॥6॥
777 प्रेमसूत्र दोरी ।
नेतो तिकडे जातों हरी ॥1॥ मनेंसहित वाचा काया
। अवघें दिलें पंढरीराया ॥ध्रु.॥ सत्ता सकळ तया हातीं । माझी कींव काकुलती ॥2॥ तुका म्हणे ठेवी तैसें । आम्ही राहों त्याचे इच्छे ॥3॥
778 पाववील ठाया ।
पांडुरंग चिंतिलिया ॥1॥ त्यासी चिंतिलिया
मनीं । चित्ता करी गंवसणी ॥ध्रु.॥ पावावया फळ । अंगीं असावें हें बळ ॥2॥ तुका म्हणे तई । सिद्धि वोळगती पायीं ॥3॥
779 धन्य भावशीळ ।
ज्याचें हृदय निर्मळ ॥1॥ पूजी प्रतिमेचे देव
। संत म्हणती तेथें भाव ॥ध्रु.॥ विधिनिषेध नेणती ।
एक निष्ठा धरुनी चित्तीं ॥2॥ तुका म्हणे
तैसें देवा । होणें लागे त्यांच्या भावा ॥3॥
780 आधीं च आळशी । वरी
गुरूचा उपदेशी ॥1॥ मग त्या कैंची
आडकाठी । विधिनिषेधाची भेटी ॥ध्रु.॥ नाचरवे धर्म । न करवे विधिकर्म ॥2॥ तुका म्हणे ते गाढव । घेती मनासवें धांव ॥3॥
781 नाचे टाळी पिटी ।
प्रेमें अंग धरणीं लोटी ॥1॥ माझे सखे ते सज्जन
। भोळे भाविक हरिजन ॥ध्रु.॥ न धरिती लाज । नाहीं जनासवें काज ॥2॥ तुका म्हणे दाटे । कंठ नेत्रीं जळ लोटे ॥3॥
782 टिळा टोपी माळा
देवाचें गवाळें । वागवी वोंगळ पोटासाटीं ॥1॥ तुळसी खोवी कानीं दर्भ खोवी शेंडी । लटिकी धरी बोंडी
नासिकाची ॥ध्रु.॥ कीर्तनाचे वेळे रडे पडे लोळे । प्रेमेंविण डोळे गळताती ॥2॥ तुका म्हणे ऐसे मावेचे मइंद । त्यांपाशीं गोविंद नाहीं नाहीं ॥3॥
783 धन्य देहूं गांव
पुण्य भूमि ठाव । तेथें नांदे देव पांडुरंग ॥1॥ धन्य क्षेत्रवासी लोक दैवाचे ।
उच्चारिती वाचे नामघोष ॥ध्रु.॥ कर कटी उभा विश्वाचा जनिता । वामांगीं ते माता रखुमादेवी ॥2॥ गरुड पारीं उभा जोडुनियां कर । अश्वत्थ समोर उत्तरामुख ॥3॥ दक्षिणे शंकर लिंग हरेश्वर । शोभे गंगातीर इंद्रायणी ॥4॥ लक्ष्मीनारायण बल्लाळाचें वन । तेथें अधिष्ठान सिद्धेश्वर ॥5॥ विघ्नराज द्वारीं बहिरव बाहेरी । हनुमंत शेजारीं सहित दोघे
॥6॥ तेथें दास तुका करितो कीर्तन । हृदयीं चरण विठोबाचे ॥7॥
शाक्तावर - अभंग 13
784 टंवकारूनि दृष्टी
लावुनियां रंग । दावी झगमग डोळ्यांपुढें ॥1॥ म्हणती शिष्यासी लागली समाधी । लटकीचि उपाधी झकविती ॥ध्रु.॥ दीपाचिया ज्योती
कोंडियेलें तेज । उपदेश सांजरात्रीमाजी ॥2॥ रांगोळिया चौक शृंगारुनी वोजा । आवरण पूजा यंत्र करी ॥3॥ पडदा लावोनियां दीप चहूं कोनीं । बैसोनि आसनीं मुद्रा दावी
॥4॥ नैवेद्यासी म्हणे करावें पक्वान्न । पात्रासी दिव्यान्न परवडी ॥5॥ जाला उपदेश कवळ घ्या रे मुखीं । आपोशन शेखीं बुडविलें ॥6॥ पाषांड करोनि मांडिली जीविका । बुडवी भाविकां लोकांप्रती ॥7॥ कायावाचामनें सोडवी संकल्प । गुरु गुरु जप प्रतिपादी ॥8॥ शुद्ध परमार्थ बुडविला तेणें । गुरुत्वभूषणें भोग भोगी ॥9॥ विधीचा ही लोप बुडविला वेद । शास्त्रांचा ही बोध हरविला ॥10॥ योगाची धारणा नाहीं प्राणायाम । सांडी यम नेम नित्यादिक ॥11॥ वैराग्याचा लोप हरिभजनीं विक्षेप । वाढविलें पाप मतिलंडें ॥12॥ तुका म्हणे गेलें गुरुत्व गुखाडी । पूर्वजांसी धाडी नर्कवासा ॥13॥
785 शाक्त गधडा जये देशीं । तेथें राशी पापाच्या ॥1॥ सुकृताचा उदो केला । गोंधळ घाला इंद्रियें
॥ध्रु.॥ क्रोधरूपें वसे काम । तीचें नाम जपतसे ॥2॥ मद्यभक्षण मांगिण जाती । विटाळ चित्तीं सांटविला ॥3॥ स्तवुनियां पूजी रांड । न लजे भांड दाढीसी ॥4॥ तुका म्हणे भगवती । नेइल अंतीं आपणापें ॥5॥
786 राजा प्रजा द्वाड
देश । शाक्त
वास करिती तो ॥1॥ अधर्माचें उबड पीक । धर्म रंक त्या गांवीं ॥ध्रु.॥ न पिके भूमि कांपे
भारें । मेघ वारें पीतील ॥2॥ तुका म्हणे
अवघीं दुःखें । येती सुखें वस्तीसी ॥3॥
787 ऐसें कलियुगाच्या
मुळें । जालें धर्माचें वाटोळें ॥1॥ सांडुनियां रामराम । ब्राह्मण म्हणती
दोमदोष ॥ध्रु.॥ शिवों नये तीं निळीं । वस्त्रें पांघरती काळीं ॥2॥ तुका म्हणे वृत्ती । सांडुनि गदा मागत जाती ॥3॥
788 अवघ्या पापें घडला
एक । उपासक शक्तीचा ॥1॥ त्याचा विटाळ नको अंगा । पांडुरंगा माझिया ॥ध्रु.॥ काम क्रोध मद्य
अंगीं । रंगला रंगीं अवगुणी ॥2॥ करितां पाप न धरी शंका । म्हणे
तुका कोणी ही ॥3॥
789 वारितां बळें
धरितां हातीं । जुलुमें जाती नरकामधीं ॥1॥ रंडीदासाप्रति कांहीं । उपदेश तो ही चालेना ॥ध्रु.॥ जन्म केला वाताहात
। थोर घात ये ठायीं ॥2॥ तुका म्हणे पंढरीनाथा । तुझी कथा दूषीती ॥3॥
790 शाक्तांची
शूकरी माय । विष्ठा खाय बिदीची ॥1॥ तिची त्या पडली सवे । मागें धांवें म्हणोनि
॥ध्रु.॥ शाक्तांची गाढवी माय । भुंकत जाय वेसदारा ॥2॥ तुका म्हणे शिंदळीचे । बोलतां वाचे निंद्य ते ॥3॥
791 हरिहर सांडूनि देव
। धरिती भाव क्षुल्लकीं ॥1॥ ऐका त्यांची
विटंबणा । देवपणा भक्तांची ॥ध्रु.॥ अंगीं कवडे घाली गळां । परडी कळाहीन हातीं ॥2॥ गळां गांठा हिंडें दारीं । मनुष्य परी कुतरीं तीं ॥3॥ माथां सेंदुर दांत खाती । जेंगट हातीं सटवीचें ॥4॥ पूजिती विकट दौंद । पशु सोंड गजाची ॥5॥ ऐशा छंदें चुकलीं वाटा । भाव खोटा भजन ॥6॥ तुका म्हणे विष्णुशिवा । वांचुनि देवा भजती ती ॥7॥
792 कांद्यासाठी जालें ज्ञान ।
तेणें जन नाडिलें ॥1॥ ऐका कामक्रोध बुचबुची ।
भुंके पुची व्यालीची ॥ध्रु.॥ पूजेलागीं द्रव्य मागे । काय सांगे
शिष्यातें ॥2॥ तुका म्हणे
कैंचें ब्रह्म । अवघा भ्रम विषयांचा ॥3॥
793 सांडुनियां
पंढरीराव । कवणातें म्हणों देव ॥1॥ बहु लाज वाटे चित्ता । आणिकांतें देव म्हणतां
॥ध्रु.॥ सांडुनियां हिरा । कोणें वेचाव्या त्या गारा ॥2॥ तुका म्हणे हरिहर । ऐसी सांडुनियां धुर ॥3॥
794 बहुतें गेलीं
वांयां । न भजतां पंढरीराया ॥1॥ करिती कामिकांची सेवा । लागोन मागोन खात्या देवा ॥ध्रु.॥ अवघियांचा धनी ।
त्यासी गेलीं विसरोनि ॥2॥ तुका म्हणे
अंतीं । पडती यमाचिया हातीं ॥3॥
795 असो आतां ऐसा धंदा
। तुज गोविंदा आठवूं ॥1॥ रक्षिता तूं
होसी जरी । तरि काय येरीं करावें ॥ध्रु.॥ काया वाचा मन पायीं । राहे ठायीं
करूं तें ॥2॥ तुका म्हणे
गाइन गीतीं । रूप चित्तीं धरूनियां ॥3॥
796 नाहीं आम्ही
विष्णुदास । करीत आस कोणांची ॥1॥ कां हे नष्ट करिती निंदा । नेणों सदा आमुची ॥ध्रु.॥ असों भलते ठायीं
मनें । समाधानें आपुलिया ॥2॥ तुका म्हणे
करूं देवा । तुझी सेवा धंदा तो ॥3॥
797 पाखांड्यांनीं
पाठी पुरविला दुमाला । तेथें मी विठ्ठला काय बोलों ॥1॥ कांद्याचा खाणार चोजवी कस्तुरी । आपुलें भिकारी अर्थ नेणे
॥ध्रु.॥ न कळे तें मज पुसती छळूनी । लागतां चरणीं न सोडिती ॥2॥ तुझ्या पांयांविण दुजें नेणें कांहीं । तूं चि सर्वांठायीं
एक मज ॥3॥ तुका म्हणे खीळ पडो त्यांच्या तोंडा । किती बोलों भांडां वादकांशीं
॥4॥
798 कलियुगीं कवित्व
करिती पाषांड । कुशळ हे भांड बहु जाले ॥1॥ द्रव्य दारा चित्तीं प्रजांची आवडी । मुखें बडबडी कोरडा चि
॥ध्रु.॥ डंव करी सोंग मानावया जग । मुखें बोले त्याग मनीं नाहीं ॥2॥ वेदाज्ञे करोनि न करिती स्वहित । नव्हती अलिप्त देहाहुनी ॥3॥ तुका म्हणे दंड साहील यमाचे । न करी जो वाचे बोले तैसें ॥4॥
799 विषयाचें सुख एथें
वाटे गोड । पुढें अवघड यमदंड ॥1॥ मारिती तोडिती झोडिती निष्ठ । यमाचे किंकर बहुसाल ॥ध्रु.॥ असिपत्रीं
तरुवरखैराचे विंगळ । निघतील ज्वाळ तेलपाकीं ॥2॥ तप्तभूमीवरि लोळविती पाहीं । अग्निस्तंभ
बाहीं कवळविती ॥3॥ म्हणऊनि
तुका येतो काकुलती । पुरे आतां योनी गर्भवास ॥4॥
800 अल्प माझी मती । म्हणोनि
येतों काकुलती ॥1॥ आतां दाखवा दाखवा ।
मज पाउलें केशवा ॥ध्रु.॥ धीर माझ्या मना । नाहीं नाहीं नारायणा ॥2॥ तुका म्हणे दया । मज करा अभागिया ॥3॥
--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.