तुकारामगाथा ४१०१ - ४२००
4101 आपुली बुटबुट घ्यावी । माझी परताप द्यावी ॥1॥ आपुला मंत्र नव्हे बरा । माझा बईल चुकला मोरा ॥2॥ तुका
म्हणे ऐशा नरा । परिस न झोंबे खापरा ॥3॥
4102 भावभक्तिवादें
करावें कीर्तन । आशाबधी मन करूं नये ॥1॥ अन्न
पाणी धन द्रव्य नारायण । विठ्ठला वांचून बोलूं नये ॥ध्रु.॥ सप्रेम करावें देवाचें कीर्तन । भय द्या सोडून शरीराचें ॥2॥ तरी
मग जोडे विठ्ठलनिधान । केलिया कीर्तन सिद्धि पावे ॥3॥ देव जोडिलिया तया काय उणें । तुका म्हणे मन धीट करा ॥4॥
4103 चोरासी चांदणें वेश्येसी सेजार । परिसेंसी खापर काय होय ॥1॥ दुधाचे आधणीं वैरिले पाषाण । कदा काळीं जाण पाकनव्हे ॥2॥ तुका म्हणे जरि
पूर्वपुण्यें सिद्धि । तरि च राहे बुद्धि संतसंगीं ॥3॥
4104 रोगिया मिष्टान्न मर्कटा चंदन । कागासी लेपन कर्पूराचें ॥1॥ निर्नासिका जैसा नावडे आरिसा । मूर्खालागीं तैसा शास्त्रबोध
॥ध्रु.॥ दास तुका म्हणे विठ्ठलउदारें । अज्ञानअंधारें दूरी केलें ॥2॥
4105 मथनासाटीं धर्माधर्म । त्याचें वर्म नवनीत ॥1॥ तें चि तें घाटूं नये । आलें जाय नासूनि ॥ध्रु.॥ सांभाळावें वरावर । वर्म दूर न वजावें ॥2॥ तुका म्हणे घालें
पोट । मग बोटचांचणी ॥3॥
4106 माझा घात पात अथवा हित फार । अवघा विचार तुझ्या हातीं ॥1॥ ठेवुनि जीव भाव तुझ्या ठायीं चित्त । राहिलों निवांत
पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ चित्ताचा चाळक बुद्धीचा जनिता । काय नाहीं
सत्ता तुझे हातीं ॥2॥ तुका
म्हणे काय करिसी तें पाहीन । ठेविसी राहीन सुखें तेथें ॥3॥
4107 संतपाउलें साजिरीं । गंगा आली आम्हांवरी ॥1॥ जेथें
पडे रजधुळी । तेथें करावी अंघोळी ॥ध्रु.॥ स्वेतबंद
वाराणसी । अवघीं तीर्थे तयापासीं ॥2॥ तुका
म्हणे धन्य जालों । संतसागरीं मिळालों ॥3॥
4108 न घडे मायबापें बाळकाचा घात । आपणादेखत होऊं नेदी ॥1॥ कां मी मनीं चिंता वाहूं भय धाक । काय नव्हे एक करितां तुज
॥ध्रु.॥ वर्म जाणे त्याच्या हिताचे उपाय । तान भूक
वाहे कडिये खांदीं ॥2॥ तुका
म्हणे तूं गा कृपावंत भारी । ऐसें मज हरी कळों आलें ॥3॥
4109 करावें कीर्तन । मुखीं गावे हरिचे गुण ॥1॥ मग कांहीं नव्हे बाधा । काम दुर्जनाच्या क्रोधा ॥ध्रु.॥ शांतिखड्ग हातीं ।
काळासी ते नागविती ॥2॥ तुका
म्हणे दाता सखा । ऐसा अनंतासारिखा ॥3॥
4110 तुझी कीर्ती सांगों तुजपुढें जरी । ब्रह्मांडीं ही हरी माईना ते ॥1॥ मेरूची
लेखणी सागराची शाई । कागद हा मही न पुरे चि ॥ध्रु.॥ अनंत अपार आपंगिले भक्त । माझें चि संचित ओडवेना ॥2॥ तुका म्हणे तुम्हां बोल नाहीं देवा । पामरें म्यां सेवा केली नाहीं ॥3॥
4111 काय साधनाच्या कोटी । केल्या आटी होती त्या॥1॥ देव कृपा करी जरी । होय उजरी स्वरूपीं ॥ध्रु.॥ केले होते चिंता श्रम । उपरम न होतां ॥2॥ तुका म्हणे कळों
आलें । सर्व जालें आपरूप ॥3॥
4112 तुज काय करूं मज एक सार । अमृतसागर नाम तुझें ॥1॥ काय येणें उणें आम्हां तयापोटीं । गोवितां हे कंठीं कामधेनु ॥ध्रु.॥ नोळखे तानुलें माय ऐसी कोण । वोरसे देखून शोक त्याचा ॥2॥ जो नाहीं देखिला याचक नयनीं । तो पावे घेउनि लज्जा दान ॥3॥ नामासाटीं प्राण सांडियेला रणीं । शूर ते भांडणीं न फिरती ॥4॥ तुका म्हणे आम्ही गातां गीतीं भला । भेटूनी विठ्ठला काय चाड ॥5॥
4113 कृपेचे सागर हे साधुजन । तिंहीं कृपादान केलें मज ॥1॥ बोबडे
वाणीचा केला अंगीकार । तेणें माझा स्थिर केला
जीव ॥ध्रु.॥ तेणें सुखें मन स्थिर जालें ठायीं । संतीं दिला पायीं ठाव मज ॥2॥ ना भी ना भी ऐसें बोलिलों वचन । तें माझें कल्याण सर्वस्व ही ॥3॥ तुका म्हणे जालों
आनंदनिर्भर । नाम निरंतर घोष करूं ॥4॥
4114 भक्तिचें वर्म जयाचिये हातीं । तया घरी शांति दया
॥1॥ अष्टमासिद्धि वोळगती
द्वारीं । न वजती दुरी दवडितां ॥ध्रु.॥ तेथें दुष्ट गुण न मिळे निशेष । चैतन्याचा वास जयामाजी ॥2॥ संतुष्ट चित्त सदा सर्वकाळ । तुटली हळहळ त्रिगुणाची ॥3॥ तुका म्हणे येथें
काय तो संदेह । आमचें गौरव आम्ही करूं ॥4॥
4115 साच हा विठ्ठल साच हें करणें । संत जें वचनें बोलियेले ॥1॥ साच तें स्वहित साच ते प्रचित । साच वेद नीत सांगतील ॥2॥ तुका म्हणे घेती
साच साच भावें । लटिकें वर्म ठावें नाहीं त्यांसी ॥3॥
4116 संगें वाढे सीण न घडे भजन । त्रिविध हें जन बहु देवा ॥1॥ याचि दुःखें या जनाचा कांटाळा । दिसताती डोळां नानाछंद ॥ध्रु.॥ एकविध भाव राहावया ठाव । नेदी हा संदेह राहों चित्तीं ॥2॥ शब्दज्ञानी हित
नेणती आपुलें । आणीक देखिलें नावडे त्या ॥3॥ तुका
म्हणे आतां एकलें चि भलें । बैसोनि उगलें राहावें तें ॥4॥
4117 तुझें वर्म आम्हां कळों
आलें सुखें । संतांचिया मुखें पांडुरंगा ॥1॥ अवघा
चि नट वाउगा पसारा । चेईला तूं खरा तूं चि एक ॥ध्रु.॥ म्हणउनि देहबुद्धि नासिवंता
। नातळे या चित्ता नेदावया ॥2॥ सोय
हे लागली पुढिलांची वाट । पावले जे नीट तुजपाशीं ॥3॥ तुका
म्हणे नाहीं कोणासवें काज । बोलायाचें मज अंतरींचें ॥4॥
4118 पुण्यपापा ठाव नाहीं सुखदुःखा । हानिलाभशंका नासलिया ॥1॥ जिंता मरण आलें आप पर गेलें । मूळ छेदियेलें संसाराचें
॥ध्रु.॥ अधिकार जाती वर्णधर्मयाती । ठाव नाहीं
सत्यअसत्याशी ॥2॥ जन वन भिन्न आचेत चळण । नाहीं दुजेपण ठाव
यासी ॥3॥ तुका म्हणे देह वाईलें विठ्ठलीं । तेव्हां च घडली सर्व पूजा ॥4॥
4119 संकोचतो जीव महत्वाच्या
भारें । दासत्व चि बरें बहु वाटे ॥1॥ कळावी
जी माझी आवडी हे संतां । देणें तरि आतां हें चि द्यावें ॥ध्रु.॥ तुमचे चरण पावविलों सेवा । म्हणउनि हेवा हा चि करीं ॥2॥ विनउनी
तुका वंदितो चरण । लेखा रजरेण चरणींचें ॥3॥
4120 देव कैंचा तया दुरी । भाका बरी करुणा ॥1॥ आळवित्या न लगे धर । माय जाणे रे भातुकें ॥ध्रु.॥ नावे तरी ज्याचा भार । पैल पार जवळी त्या ॥2॥ आतां परदेशी तुका । जाला लोकांवेगळा ॥3॥
4121 भक्ति ज्याची
थोडी । पूर्ण विषयांची गोडी ॥1॥ तो
नर चि नव्हे पाहीं । खर जाणावा तो देहीं ॥ध्रु.॥ भजन पूजन ही नेणे । काय स्वरूपासी जाणे ॥2॥ तुका म्हणे त्याला
। भोवंडून बाहेर घाला ॥3॥
4122 समुद्र हा पिता बंधु हा चंद्रमा । भगिनी ते रमा शंखाची या ॥1॥ मेहुणा जयाचा द्वारकेचा हरि । शंख दारोदारीं भीक मागे ॥2॥ दुष्ट हें जाणावें आपुलें स्वहित । तुका म्हणे मात ऐसी आहे ॥3॥
4123 भवाचिया संगें बहु च नाडिले । कळिकाळें पाडिले तोंडघसीं ॥1॥ तया
भवसंगें गुंतलासी वांयां । धन पुत्र जाया भुलों नको ॥ध्रु.॥ जेजे घडी जाय तेते काळ खाय । प्राण्या तरणोपाय काय केला ॥2॥ तुका म्हणे करीं
सर्व ही तूं त्याग । अर्पा हें सर्वांग जगदीशीं ॥3॥
4124 रुचे सकळा मिष्टान्न । रोग्या विखाच्या समान ॥1॥ तरि कां तया एकासाटीं । काम अवघें करणें
खोटीं ॥ध्रु.॥ दर्पण नावडे एका । ठाव नाहीं ज्याच्या नाका ॥2॥ तुका म्हणे खळा ।
उपदेशाचा कांटाळा ॥3॥
4125 जागा घरटी फिरे तस्कराची दिवसाराती । नीदसुरें नाडिलीं असो
मागों किती ॥1॥ हाट करी सकळ जन । वस्तु करा रे जतन ॥ध्रु.॥ हुशार ठायीं । निजनिजेलिया पाहीं ॥2॥ सावचित्त असे खरा । लाभ घेउन जाये घरा ॥3॥ तराळ राळ बोंबें उतराई । राखा आपुलिया भाई ॥4॥ हरिच्या नामीं घालूं जागा । तुका म्हणे हुशार गा ॥5॥
4126 संतांनीं सरता केलों तैसेपरी । चंदनीं ते बोरी व्यापियेली ॥1॥ गुण
दोष याती न विचारितां कांहीं । ठाव दिला पायीं आपुलिया ॥2॥ तुका म्हणे आलें
समर्थाच्या मना । तरि होय राणा रंक त्याचा ॥3॥
4127 चित्तीं तुझे पाय डोळां रूपाचें ध्यान । अखंड मुखीं नाम
वर्णावे गुण ॥1॥ हें चि एक तुम्हां देवा मागणें दातारा । उचित तें करा माझा भाव जाणूनि
॥ध्रु.॥ खुंटली जाणींव माझें बोलणें आतां । करूं यावी
तैसी करावी बाळकाची चिंता ॥2॥ तुका
म्हणे आतां नको देऊं अंतर । न कळे पुढें काय बोलों विचार ॥3॥
4128 संतांच्या पादुका घेईन
मोचे खांदीं । हातीं टाळ दिंडी नाचेन पुढें ॥1॥ भजनविधी
नेणें साधन उपाय । सकळ सिद्धि पाय
हरिदासांचे ॥ध्रु.॥ ध्यानगति मति आसन समाधि । हरिनाम गोविंदीं
प्रेमसुख ॥2॥ नेणता निर्लज्ज नेणें नादभेद । सुखें हा
गोविंद गाऊं गीतीं ॥3॥ सर्व
जोडी मज गोत आणि वित्त । तुका म्हणे
संतमहंतपाय ॥4॥
4129 हरिजनीं प्राण विकली हे काया । अंकिला मी तया घरीं जालों ॥1॥ म्हणियें सत्वर करीन सांगतां । घेईन मी देतां शेष त्यांचें ॥ध्रु.॥ आस करूनियां राहेन अंगणीं । उचिष्टाची धणी घ्यावयासी ॥2॥ चालतां ते मागाअ चरणीचे रज । उडती सहज घेइन आतां ॥3॥ दुरि त्यांपासूनि न वजें दवडितां । तुका म्हणे लाता घेइन अंगीं ॥4॥
4130 पुण्य फळलें बहुतां दिवसां । भाग्यउदयाचा ठसा । जाला सन्मुख
तो कैसा । संतचरण पावलों ॥1॥ आजि
फिटलें माझें कोडें । भवदुःखाचें सांकडें । कोंदाटलें पुढें । ब्रह्म सावळें ॥ध्रु.॥ आलिंगणें संतांचिया ।
दिव्य जाली माझी काया । मस्तक पाया । वरी त्यांच्या ठेवितां ॥2॥ तुका म्हणे धन्य
झालों । सुखें संतांचिया धालों । लोटांगणीं आलों । पुढें भार देखोनी ॥3॥
4131 ठाव देऊनिया राखें पायापासीं । मी तों आहें रासी पातकाची ॥1॥ पातकाची रासी म्हणतां लागे
वेळ । ऐके तो कृपाळ नारायण ॥ध्रु.॥ नारायणनामें अवघें
सांग जालें । असंग चि केलें एकमय ॥2॥ एकमय
जालें विठोबाच्या नामें । भेदाभेद कर्म आणिक कांहीं ॥3॥ तुका म्हणे
चित्तीं चिंतिलें जें होतें । तें होय आपैतें नामें याच्या ॥4॥
4132 आतां आम्हां भय नाहीं
बा कोणाचें । बळ विठोबाचें जालें असे ॥1॥ धीर
दिला आम्हां येणें पांडुरंगें । न पांगों या पांगें
संसाराच्या ॥2॥ तुका म्हणे माझा कैवारी हा देव । नाहीं भय भेव त्याच्या संगें ॥3॥
4133 भक्ति
आम्ही केली सांडुनी उद्वेग । पावलों हें सांग सुख याचें ॥1॥ सुख आम्हा जालें
धरितां यांचा संग । पळाले उद्वेग सांडूनिया ॥2॥ तुका
म्हणे सुख बहु जालें जिवा । घडली या सेवा विठोबाची ॥3॥
4134 शास्त्रज्ञ हो ज्ञाते असती बहुत । परि नाहीं चित्त हाता आलें ॥1॥ क्षणा एका साटीं न धरवे धीर । तेणें हा रघुवीर अंतरतो
॥ध्रु.॥ तोळाभर सोनें रतिभार राई । मेळविल्या पाहीं नास होतो ॥2॥ हरीचे अंकित असती विरळागत । तयांसी अच्युत कृपा करी ॥3॥ तुका म्हणे काय
धुडवण्या गोष्टी । जंव नाहीं गांठी चित्त आलें ॥4॥
4135 इंद्रियांसी नेम
नाहीं । मुखीं राम म्हणोनि काई ॥1॥ जेविं
मासीसंगें अन्न । सुख नेदी तें भोजन ॥ध्रु.॥ कीर्तन करावें । तैसें करूनी दावावें ॥2॥ हें तों अंगीं नाहीं चिन्हें । गाइलें वेश्येच्या ढव्यानें
॥3॥ तुका म्हणे नका
रागा । संत शिवूं नेदिती अंगा ॥4॥
4136 न लगे देवा तुझें आम्हांसी वैकुंठ । सायुज्याचा पट न लगे मज ॥1॥ देई तुझें नाम मज सर्वकाळीं । मागेन वनमाळीहें चि तुज ॥ध्रु.॥ नारद तुंबर उद्धव प्रल्हाद । बळी रुक्मांगद नाम ध्याती ॥2॥ सिद्ध मुनिगण गंधर्व किन्नर । करिताती गजर रामनामें ॥3॥ तुका
म्हणे हरी देई तुझें नाम । अखंडित
प्रेम हें चि द्यावें ॥4॥
4137 पावलों प्रसाद इच्छा केली तैसी । जालें या चित्तासी समाधान
॥1॥ मायबाप माझा उभा कृपादानी । विटे सम जोडूनि पादांबुजें ॥ध्रु.॥ सांभाळासी येऊं नेदी च उणीव । अधिकारगौरव राखे तैसें ॥2॥ तुका म्हणे सर्व
अंतर्बाह्य आहे । जया तैसा राहे कवळूनी ॥3॥
4238 होतें तैसें पायीं केलें निवेदन । अंतरलों दिन बहुत होतों ॥1॥ संबोखुनी केलें समाधान चित्त । वोगरुणि भात प्रेमरस ॥ध्रु.॥ नामरत्नमणी करूनी भूषण
। अळंकारमंडण माळा दिली ॥2॥ तुका
म्हणे सुखें जालों निरामय । नामीं नामसोय निमग्नता ॥3॥
4139 स्थिरावली वृत्ति पांगुळला
प्राण । अंतरींची खुण पावूनियां ॥1॥ पुंजाळले
नेत्र जाले अर्धोन्मीळित । कंठ सद्गदित रोमांच आले ॥ध्रु.॥ चित्त
चाकाटलें स्वरूपा माझारी । न निघे बाहेरी सुखावलों ॥2॥ सुनीळ प्रकाश उदैजला दिन । अमृताचें पान जीवनकळा ॥3॥ शशिसूर्या जाली जीवें ओंवाळणी । आनंदा दाटली आनंदाची ॥4॥ तुका म्हणे सुखें
प्रेमासी डुलत । वीरालों निश्चिंत निश्चिंतीनें ॥5॥
4140 बोध्यअवतार माझिया अदृष्टा । मौन्य मुखें निष्ठा धरियेली ॥1॥ लोकांचियेसाटीं शाम चतुर्भुज । संतांसवें गुज बोलतसां
॥ध्रु.॥ आलें कलियुग माझिया संचिता । डोळां हाकलितां
न पडेसी ॥2॥ म्यां च तुझें काय केलें नारायणा । कां नये
करुणा तुका म्हणे ॥3॥
4141 मुखीं विठ्ठलाचें नाम । मग कैचा भवभ्रम ॥1॥ चालतां बोलतां खातां । जेवितां निद्रा करितां ॥ध्रु.॥ सुखें असों संसारीं । मग जवळी च हरि ॥2॥ मुक्तिवरील भक्तिजाण । अखंड मुखीं नारायण ॥3॥ मग
देवभक्त जाला ।
तुका तुकीं उतरला ॥4॥
4142 प्रेम जडलें तुझे पायीं । आणीक न सुचे मजला कांहीं ॥1॥ रात्रीदिवस तुझें ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥ नामापरतें नेणें दुजें । ऐसें कळलें मजला निज ॥2॥ तुका म्हणे
अंतकाळीं । आम्हां सोडवीं तात्काळीं ॥3॥
4143 तुझे पाय माझी काशी । कोण जाय माझें काशी ॥1॥ तुझें
रूप तें चि ध्यान । तें चि माझें अनुष्ठान ॥ध्रु.॥ तुझे चरण ते चि गया । जालें गयावर्जन देहा ॥2॥ तुका म्हणे सकळ तीर्थे । तुझें पायीं वसती येथें ॥3॥
4144 क्षुधा तृषा कांहीं सर्वथा नावडे । पहावया धांवें
कोल्हांटासी ॥1॥ कथेसी साक्षेपें पाचारिला जरी । म्हणे माझ्या घरीं कोणी नाहीं ॥ध्रु.॥ बलत्कारीं जरी आणिला कथेसी । निद्रा घे लोडेंसी टेंकूनियां
॥2॥ तुका म्हणे थुंका
त्याच्या तोंडावरी । जातो यमपुरी भोगावया ॥3॥
4145 श्रीराम सखा ऐसा धरीं भाव । मीपणाचा ठाव पुसीं मना ॥1॥ शरण निरंतर म्हण तूं
गोविंदा । वाचे लावीं धंदा नारायण ॥ध्रु.॥ यापरि
सोपान नाहीं रे साधन । वाहातसें आण तुझी मना ॥2॥ नको
कांहीं करूं अळस अंतरीं । जपें निरंतर रघुपती ॥3॥ तुका
म्हणे मोठा लाभ नरदेहीं । देहीं च विदेही होती नामें ॥4॥
4146 सर्वापरी तुझे गुण गाऊं उत्तम । तुझेठायीं प्रेम राहो माझें
॥1॥ माउलीपरिस आहेसी उदार । तरि कां निष्ठ मन केलें ॥ध्रु.॥ गजेंद्राकारणें केलें
त्वां धांवणें । तरि कां निर्वाण पाहातोसी ॥2॥ प्रल्हादास कष्टीं रक्षिलें तों देवा । तरि कां केशवा सांडी केली ॥3॥ अन्यायी
अजामेळ तो जाला पावन । ऐसें हें पुराण हाका मारी ॥4॥ तुका
म्हणे माझे थोर अपराध । नाम करी छेद क्षणमात्रें ॥5॥
4147 आतां वांटों नेदीं आपुलें हें मन । न सोडीं चरण विठोबाचे ॥1॥ दुजियाचा संग लागों नेदीं वारा । आपुल्या शरीरावरूनियां
॥ध्रु.॥ यावें जावें आम्हीं देवा च सांगातें । मागूनी करीत हें चि आलों ॥2॥ काय वांयां गेलों तो करूं उद्वेग । उभा पांडुरंग मागें
पुढें ॥3॥ तुका म्हणे प्रेम
मागतों आगळें । येथें भोगूं फळें वैकुंठींचीं ॥4॥
4148 आतां आम्हां हें चि
काम । वाचे स्मरूं रामराम ॥1॥ ऐसी
मोलाची हे घडी । धरूं पायांची आवडी ॥ध्रु.॥ अमृताची
खाणी । तये ठायीं वेचूं वाणी ॥2॥ तुका
म्हणे पांडुरंगा । माझ्या जीवींच्या जिवलगा ॥3॥
4149 आतां जावें पंढरीसी । दंडवत विठोबासी ॥1॥ जेथें चंद्रभागातिरीं । आम्ही नाचों पंढरपुरीं ॥ध्रु.॥ जेथें संतांची दाटणी । त्याचें घेऊं पायवणी ॥2॥ तुका म्हणे आम्ही बळी । जीव दिधला पायां तळीं ॥3॥
4150 आम्ही नरका जातां काय येइल तुझ्या हाता । ऐसा तूं
अनंता विचारीं पां ॥1॥ तुज
शरण आलियाचें काय हें चि फळ । विचारा दयाळ
कृपानिधी ॥ध्रु.॥ तुझें पावनपण न चले आम्हांसीं । ऐसें हृषीकेशी कळों आलें ॥2॥ आम्ही दुःख पावों जन्ममरण वेथा । काय तुझ्या हाता
येत असे ॥3॥ तुका म्हणे तुम्ही खादली हो रडी । आम्ही धरली सेंडी नाम तुझें ॥4॥
4151 पांडुरंगे पाहा खादलीसे रडी । परिणाम सेंडी धरिली आम्ही ॥1॥ आतां
संतांनीं करावी पंचाईत । कोण हा फजितखोर येथें ॥ध्रु.॥ कोणाचा अन्याय येथें आहे स्वामी । गर्जतसों आम्ही पातकी ही ॥2॥ याचें
पावनपण सोडवा चि तुम्ही । पतितपावन आम्ही आहों खरें ॥3॥ आम्ही तंव आहों अन्यायी सर्वथा । याची पावन कथा कैसी आहे ॥4॥ तुका म्हणे आम्ही मेलों तरी जाणा । परि तुमच्या चरणा न सोडावें ॥5॥
4152 घालूनियां मध्यावर्ती । दाटुनि उपदेश देती ॥1॥ ऐसे पोटभरे संत । तयां कैंचा भगवंत ॥ध्रु.॥ रांडापोरांतें गोविती । वर्षासन ते लाविती ॥2॥ जसे बोलती निरोपणीं । तैसी न करिती करणी ॥3॥ तुका म्हणे तया ।
तमोगुणियाची क्रिया ॥4॥
4153 वैभव राज्य संपत्ती टाकावी । उदरार्थ मागावी माधोकरी ॥1॥ आपुलें
तें आधीं करावें स्वहित । ऐसी आहे नीत स्वधर्माची ॥ध्रु.॥ वर्ण कुळ जाति याचा अभिमान । तजावा सन्मान लौकिकाचा ॥2॥ तुका म्हणे राहे
एकाकी निःशंक । देउनियां हाक कंठीं काळ ॥3॥
4154 हातपाय मिळोनि मेळा । चला म्हणती पाहों डोळां ॥1॥ देखणी नव्हे देखती कैसे । सकळांचा देखणा डोळा चि असे ॥2॥ डोळ्याचा डोळा
पाहों गेला । तुका म्हणे तो पाहों ठेला ॥3॥
4155 मुखें संति इंद्रियें जती ।
आणिक नेणे भाव भक्ति ॥1॥ देवा
हे चि दोन्ही पदें । येर गाइलीं विनोदें ॥2॥ चित्ताचें
आसन । तुका करितो कीर्त्तन ॥3॥
4156 धांवोनियां आलों पहावया मुख । गेलें माझें दुःख
जन्मांतरिंचें ॥1॥ ऐकिलें
ही होतें तैसें चि पाहिलें । मन स्थिरावलें
तुझ्या पायीं ॥2॥ तुका म्हणे माझी इच्छा पूर्ण जाली । कांहीं न राहिली वासना हे ॥3॥
4157 गावलोकिकाहीं लावियेलें पिसें । काय सांगों ऐसें तुजपासीं ॥1॥ तोंड काळें केलें फिरविलें मज । नाहीं धरिली लाज पांडुरंगा
॥ध्रु.॥ काय तुजपासीं सांगों हें गार्हाणें । मग काय जिणें तुझें माझें ॥2॥ कोणासाटीं आतां करावा संसार । केली वारावार आपणें चि ॥3॥ तुका म्हणे आम्ही मोडिला घरचार । धरियेला धीर तुझ्या पायीं ॥4॥
4158 जीवें जीव नेणे पापी सारिका चि । नळी दुजयाची कापूं बैसे ॥1॥ आत्मा नारायण सर्वां घटीं आहे । पशुमध्यें काय कळों नये
॥ध्रु.॥ देखत हा जीव हुंबरे वरडत । निष्ठाचे हात
वाहाती कैसे ॥2॥ तुका म्हणे तया चांडाळासी नर्क । भोगिती अनेक महादुःखें ॥3॥
4159 मनीं भाव असे कांहीं । तेथें देव येती पाहीं ॥1॥ पाहा जनाई सुंदरी । तेथें देव
पाणी भरी ॥ध्रु.॥ शुद्ध पाहोनियां भाव । त्याचे हृदयीं वसे देव
॥2॥ तुका म्हणे
विठोबासी । ठाव देई चरणापासीं ॥3॥
4160 भागल्याचें तारूं शिणल्याची साउली । भुकेलिया घाली
प्रेमपान्हा ॥1॥ ऐसी हे कृपाळू अनाथांची वेशी । सुखाची च राशी
पांडुरंग ॥ध्रु.॥ सकळां सन्मुख कृपेचिया दृष्टी । पाहे बहु
भेटी उतावीळां ॥2॥ तुका
म्हणे येथें आतां उरला कैंचा । अनंता जन्मींचा शीण भाग ॥3॥
4161 काय न्यून आहे सांगा । पांडुरंगा तुम्हांपें ॥1॥ आमुची
तों न पुरे इच्छा । पिता ऐसा मस्तकीं ॥ध्रु.॥ कैसी तुम्हां होय
सांडी । करुणा तोंडीं उच्चारें ॥2॥ आश्चर्य
चि करी तुका । हे नायका वैकुंठिंचिया ॥3॥
4162 चित्त गुंतलें प्रपंचें । जालें वेडें ममतेचें ॥1॥ आतां सोडवीं पांडुरंगा । आलें निवारीं तें आंगा ॥ध्रु.॥ गुंतली चावटी । नामीं रूपीं जाली तुटी ॥2॥ तुका म्हणे चाली ।
पुढें वाट खोळंबली ॥3॥
4163 किती एका दिसीं । बुद्धि जाली होती ऐसी ॥1॥ कांहीं
करावें स्वहित । तों हें न घडे उचित ॥ध्रु.॥ अवलंबुनी भीक । लाज सांडिली लौकिक ॥2॥ तुका म्हणे दीन ।
जालों मनुष्यपणा हीन ॥3॥
4164 आतां बरें जालें । सकाळीं च कळों आलें ॥1॥ मज न ठेवीं इहलोकीं । आलों तेव्हां जाली चुकी ॥ध्रु.॥ युगमहिमा ठावा । नव्हता ऐसा पुढें देवा ॥2॥ तुका म्हणे ठेवीं
। भोगासाटीं निरयगांवीं ॥3॥
4165 परि आतां माझी परिसावी विनंती । रखुमाईच्या पती पांडुरंगा ॥1॥ चुकलिया
बाळा न मारावें जीवें । हित तें करावें मायबापीं ॥2॥ तुका
म्हणे तुझा म्हणताती मज
। आतां आहे लाज हे चि तुम्हां ॥3॥
4166 पापाचिया मुळें । जालें सत्याचें वाटोळें ॥1॥ दोष जाले बळिवंत । नाहीं ऐसी जाली
नीत ॥ध्रु.॥ मेघ पडों भीती । पिकें सांडियेली क्षिती ॥2॥ तुका
म्हणे कांहीं । वेदा वीर्य शक्ति नाहीं ॥3॥
4167 ऐसा दुस्तर भवसागर । नेणों कैसा उतरूं पार ॥1॥ कामक्रोधादि सावजें थोर । दिसताती भयंकर ॥ध्रु.॥ मायाममतेचे भोवरे । घेती भयानक फेरे ॥2॥ वासनेच्या लहरा येती । उद्योगहेलकावे बसती ॥3॥ तरावया एक युक्ति असे । तुका नामनावेमधीं बैसे ॥4॥
4168 देव जडला जाइना अंगा । यासी काय करूं सांगा ॥1॥ वरकड
देव येती जाती । हा देव जन्माचा सांगाती ॥ध्रु.॥ अंगीं भरलें देवाचें वारें । देव जग चि दिसे सारें ॥2॥ भूत न बोले निरुतें ।
कांहीं केल्या न सुटे तें ॥3॥ जीव
खादला दैवतें । माझा आणि पंचभूतें ॥4॥ तुका
म्हणे वाडें कोडें । उभें पुंडलिकापुढें ॥5॥
4169 हरिदासाचिये घरीं । मज उपजवा जन्मांतरीं ॥1॥ म्हणसी कांहीं मागा । हें चि देगा पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ संतां लोटांगणीं । जातां लाजों नको मनीं ॥2॥ तुका म्हणे अंगीं
। शक्ति देई
नाचें रंगीं ॥3॥
4170 लटिक्याचें आंवतणें जेविलिया साच । काय त्या विश्वास तो चि
खरा ॥1॥ कोल्हांटिणी लागे आकाशीं खेळत । ते काय पावत अमरपद ॥ध्रु.॥ जळमंडपयाचे घोडे राउत नाचती । ते काय तडवती युद्धालागीं ॥2॥ तुका म्हणे तैसें
मतवादीयांचें जिणें । दिसे लाजिरवाणें बोलतां चि ॥3॥
4171 काय आम्ही केलें
ऐसें । नुद्धरीजेसें सांगावें ॥1॥ हरण
कोल्हें वैकुंठवासी । कोण त्यासी अधिकार ॥ध्रु.॥ गजा नाड्या सरोवरीं
। नाहीं हरी विचारिलें ॥2॥ तुका
म्हणे गणिका नष्ट । माझे कष्ट त्याहूनि
॥3॥
4172 भाग्यासाटीं गुरु केला । नाहीं आम्हांसी फळला ॥1॥ याचा मंत्र पडतां कानीं । आमच्या पेवांत गेलें पाणी ॥ध्रु.॥ गुरु केला घरवासी । आमच्या चुकल्या गाइऩम्हसी ॥2॥ स्वामी आपुली बुटबुट घ्यावी । आमुची प्रताप टाकुन द्यावी ॥3॥ तुका म्हणे ऐसे
नष्ट । त्यांसी दुणे होती कष्ट ॥4॥
4173 गुणा आला ईटेवरी । पीतांबरधारी
सुंदर जो ॥1॥ डोळे कान त्याच्या ठायीं । मन पायीं राहो हें
॥ध्रु.॥ निवारोनी जाय माया । ऐसी छाया जयासी ॥2॥ तुका म्हणे
समध्यान । हे चरण सकुमार ॥3॥
4174 रंगीं रंगें नारायण । उभा करितों कीर्त्तन ॥1॥ हातीं घेउनियां वीणा । कंठीं राहें नारायणा ॥ध्रु.॥ देखिलीसे मूर्ती । माझ्या हृदयाची विश्रांति ॥2॥ तुका म्हणे देवा ।
देई कीर्त्तनाचा हेवा ॥3॥
4175 तुझा भरवसा आम्हां । फार होता पुरुषोत्तमा ॥1॥ भवसागरसंकटीं । तारिशील जगजेठी ॥ध्रु.॥ नाम आदित्याचें झाड ।
त्याचा न पडे उजड ॥2॥ सिलंगणीचें
सोनें । त्यासीं गाहाण ठेवी कोण ॥3॥ तुका
म्हणे देवा । ब्रीद सोडूनियां
ठेवा ॥4॥
4176 जालों आतां दास । माझी पुरवीं हे आस ॥1॥ पंढरीचा वारकरी । वारी चुकों नेदीं हरी ॥ध्रु.॥ संतसमागम । अंगीं भरोनियां प्रेम ॥2॥ चंद्रभागे स्नान । तुका म्हणे हें चि दान ॥3॥
4177 यासाटीं करितों निष्ठ भाषण । आहेसी तूं जाण सर्वदाता ॥1॥ ऐसें दुःख कोण आहे निवारिता । तें मी जाऊं आतां शरण त्यासी
॥ध्रु.॥ बैसलासे केणें करुनि एक घरीं । नाहीं येथें
उरी दुसर्याची ॥2॥ तुका
म्हणे आलें अवघें पायांपें । आतां मायबापें नुपेक्षावें ॥3॥
4178 पोरा लागलीसे चट । धरी वाट देवळाची ॥1॥ सांगितलें नेघे कानीं । दुजें मनी विठ्ठल ॥ध्रु.॥ काम घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुश्चित्त ॥2॥ आमुचे
कुळीं नव्हतें ऐसें । हें चि पिसें निवडलें ॥3॥ लौकिकाची
नाहीं लाज । माझें मज पारिखें ॥4॥ तुका म्हणे नरका
जाणें । त्या वचनें दुष्टाचीं ॥5॥
4179 देवा बोलें आतां बोला । त्वां कां धरिला अबोला ॥1॥ भेऊं
नको देई भेटी । तूं कां पडिलासी संकटीं ॥ध्रु.॥ तुझ्या जीवींचें मी जाणें । म्हणसी मुक्ति आम्हां देणें ॥2॥ तुका
म्हणे न लगे कांहीं । चित्त राहो तुझे पायीं ॥3॥
4180 यमधर्म आणिक ब्रह्मादिक देव । त्यांचा पूर्ण भाव तुझे पायीं
॥1॥ करिती स्मरण पार्वतीशंकर । तेथें मी किंकर कोणीकडे ॥ध्रु.॥ सहस्त्रमुखेंसी
घोष फणिवराचा । मज किंकराचा पाड काय ॥2॥ चंद्र
सूर्य आणि सर्व तारांगणें । करिती भ्रमण प्रदक्षिणा ॥3॥ तुका
म्हणे त्यांसी स्वरूप कळेना । तेथें मज दीना कोण पुसे ॥4॥
4181 विठोबाचे पायीं जीव म्यां ठेविला । भक्तिभावें केला देव ॠणी ॥1॥ देव
माझा ॠणी आहे सहाकारी । परसपरवारि भवभय ॥ध्रु.॥ भवभयडोहीं बुडों नेदी पाहीं । धरूनियां बाही तारी मज ॥2॥ तारियेले दास पडिल्या संकटीं । विष केलें पोटीं अमृतमय ॥3॥ अमृतातें सेवीतसे नामरसा । तोडियेला फांसा बंधनाचा ॥4॥ बंधनाचा फांसा आम्हीं कांहीं नेणों । पाय तुझे जाणों पद्मनाभा ॥5॥ पद्मनाभा
नाभिकमळीं ब्रह्मादिक । त्रैलोक्यनायक म्हणविसी ॥6॥ म्हणविसी देवा दासाचा अंकित । मनाचा संकेत
पाहोनियां ॥7॥ पाहोनियां दृढ निश्चय तयाचा । तो चि दास साचा
जवळीक ॥8॥ जवळीक जाली ब्रह्मीं सुखावले । मार्ग दाखविले मूढा जना ॥9॥ मूढा जनामाजी दास तुझा मूढ । कास तुझी दृढ धरियेली ॥10॥ धरियेले तुझे पाय रे विठ्ठला । तुका सुखी जाला तुझ्या नामें
॥11॥
4182 बहु क्लेशी जालों या हो नरदेहीं । कृपादृष्टी पाहीं
पांडुरंगा ॥1॥ पांडुरंगा सर्वदेवांचिया देवा । घ्यावी माझी
सेवा दिनानाथा ॥ध्रु.॥ दिनानाथ ब्रीद त्रिभुवनीं तुझें । मायबापा ओझें उतरावें ॥2॥ उतरीं सत्वर पैलथडी नेई । पूर्णसुख देइप पायांपाशीं ॥3॥ पायांपाशीं
मज ठेवीं निरंतर । आशा तुझी फार दिवस केली ॥4॥ केली
आस तुझी वाट मी पाहातों । निशिदिनीं ध्यातों नाम तुझें ॥5॥ नाम
तुझें गोड स्वभक्ता आवडे । भक्तांलागीं कडे खांदा घेसी ॥6॥ घेसी
खांद्यावरी खेळविसी लोभें । पाउल शोभे विटेवरि ॥7॥ विटेवरि
उभा देखिलासी डोळां । मनाचा सोहळा पुरविसी ॥8॥ पुरवीं
सत्वर त्रैलोक्यस्वामिया । मिठी घाली पायां तुका भावें ॥9॥
4183 एक वेळे तरी जाईन माहेरा । बहुजन्म
फेरा जाल्यावरी ॥1॥ चित्ता
हे बैसली अविट आवडी । पालट ती घडी नेघे एकी ॥ध्रु.॥ करावें ते करी कारणशरीर । अंतरीं त्या धीर जीवनाचा ॥2॥ तुका म्हणे तरि
होइल विलंब । परि माझा लाभ खरा जाला ॥3॥
4184 सांग त्वां कोणासी तारिलें । संतांवेगळें उद्धरिलें ॥1॥ संत
शब्द उपदेशी । मग तूं हो म्हणशी ॥2॥ तुका म्हणे नाहीं
तुझा उपकार । करूं संतांचा उच्चार ॥3॥
4185 उमा रमा एके सरी । वाराणसी ते पंढरी ॥1॥ दोघे सारिखे सारिखे । विश्वनाथ विठ्ठल सखे ॥ध्रु.॥ तेथें असे भागीरथी ।
येथें जाणा भीमरथी ॥2॥ वाराणशी
त्रिशुलावरी । सुदर्शनावरि पंढरी ॥3॥ मनकर्णिका मनोहर । चंद्रभागा सरोवर ॥4॥ वाराणशी भैरवकाळ । पुंडलीक क्षेत्रपाळ ॥5॥ धुंडिराज दंडपाणी ।
उभा गरुड कर जोडुनी ॥6॥ गया
ते चि गोपाळपुर । प्रयाग निरानरसिंपुर ॥7॥ तेथें
असती गयावळ । येथें गाई आणि गोपाळ ॥8॥ शमीपत्रपिंड
देती । येथें काला निजसुखप्राप्ती ॥9॥ संतसज्जनीं केला काला । तुका प्रसाद लाधला ॥10॥
4186 फट्याचे बडबडे चवी ना संवाद । आपुला चि वाद आपणासी
॥1॥ कोणें या शब्दाचे मरावें घाणी । अंतरें शाहाणी राहिजे हो
॥ध्रु.॥ गाढवाचा भुंक आइकतां कानीं । काय कोडवाणी
ऐसियेचें ॥2॥ तुका म्हणे ज्यासी करावें वचन । त्याचे येती गुण अंगास ते ॥3॥
4187 दिवसा व्यापारचावटी । रात्री कुटुंबचिंता मोटी ॥1॥ काय करूं या मनासी । नाठवे हृषीकेशी ॥ध्रु.॥ वेश्येपाशीं रात्रीं जागे । हरिकीर्त्तनीं निद्रा लागे ॥2॥ तुका म्हणे काय
जालासी । वृथा संसारा आलासी ॥3॥
4188 अहो कृपावंता । हाइप बुद्धीचा ये दाता ॥1॥ जेणें पाविजे उद्धार । होय तुझे पायीं थार ॥ध्रु.॥ वदवी हे वाचा । भाव पांडुरंगीं साचा ॥2॥ तुका म्हणे देवा ।
माझें अंतर वसवा ॥3॥
4189 निंदक तो परउपकारी । काय वर्णू त्याची थोरी । जे रजकाहुनि भले परि । सर्व
गुणें आगळा ॥1॥ नेघे मोल धुतो फुका । पाप वरच्यावरि देखा । करी साधका । शुद्ध सरते तिहीं लोकीं
॥ध्रु.॥ मुखसंवदणी सांगते । अवघें सांटविलें तेथें ।
जिव्हा साबण निरुतें । दोष काढी जन्माचे ॥2॥ तया
ठाव यमपुरीं । वास करणें अघोरीं । त्यासी दंडण करी । तुका म्हणे न्हाणी ते ॥3॥
4190 प्रपंचाची पीडा सोसिती अघोरी । जया क्षणभरी नाम नये ॥1॥ नाम नाठविती आत्मया रामाचें । धिग जिणें त्याचें भवा मूळ
॥ध्रु.॥ मूळ ते पापाचें आचरण तयाचें । नाहीं राघवाचें
स्मरण त्या ॥2॥ स्मरण भजन नावडे जयासी । आंदणीया दासी
यमदूतां ॥3॥ चिंतन
रामाचें न करी तो दोषी । एकांत तयासीं बोलों नये ॥4॥ नये
त्याचा संग धरूं म्हणे तुका । धरितां पातका वांटेकरी ॥5॥
4191 अर्थेविण पाठांतर कासया करावें । व्यर्थ चि मरावें
घोकूनियां ॥1॥ घोकूनियां काय वेगीं अर्थ पाहे । अर्थरूप
राहे होऊनियां ॥2॥ तुका
म्हणे ज्याला अर्था आहे भेटी
। नाहीं तरी गोष्टी बोलों नका ॥3॥
4192 बसतां चोरापाशीं तैसी होय बुद्धि । देखतां चि चिंधी मन धांवे ॥1॥ व्यभिचार्यापासीं
बैसतां क्षणभरी । देखतां चि नारी मन धांवे ॥ध्रु.॥ प्रपंचाचा छंद टाकूनियां गोवा । धरावें केशवा हृदयांत ॥2॥ सांडुनियां देई संसाराची बेडी ।
कीर्तनाची गोडी धरावी गा ॥23॥ तुका
म्हणे तुला सांगतों मी एक । रुक्मिणीनायक मुखीं गावा ॥4॥
4193 मस्तकीं सहावें ठांकियासी जाण । तेव्हां देवपण भोगावें गा ॥1॥ आपुलिये स्तुती निंदा अथवा मान । टाकावा थुंकोन पैलीकडे
॥ध्रु.॥ सद्गुणसेवन तें चि अमृतपान । करुनी प्राशन बैसावें गा ॥2॥ आपुल्या
मस्तकीं पडोत डोंगर । सुखाचें माहेर टाकुं नये ॥3॥ तुका
म्हणे आतां सांगूं तुला किती । जिण्याची फजीती करूं नये ॥4॥
4194 स्वामिसेवा गोड । माते बाळकाचें कोड ॥1॥ जें जें मागावें भातुकें ।
तें तें पुरवी कौतुकें ॥ध्रु.॥ खेळविलें कोडें । हरुषें बोले कीं बोबडें ॥2॥ तुका म्हणे लाड ।
तेथें पुरे माझें कोड ॥3॥
4195 तुझें नाम पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥1॥ दाहां नये विसां नये । पंनासां साटां नये ॥ध्रु.॥ शां नये सहस्रा नये ।
लक्षकोडीलागीं नये ॥2॥ तुका
म्हणे पंढरिनाथा । भावेंविण नये हाता ॥3॥
4196 संतांपायीं विन्मुख जाला । तो जरि संगति मागों आला ॥1॥ तरि त्याहुनि दुरी जावें । सुखें एकांतीं बैसावें ॥ध्रु.॥ आत्मचर्चा नाहीं जेथें । अगी लावुनि द्यावी तेथें ॥2॥ तुका म्हणे नाहीं
। चित्ता समाधान कांहीं ॥3॥
4197 हिरा ठेवितां काळें गाहाण । मोल न तुटे दुकाळीं जाण ॥1॥ तैसे संतजन पाहीं । विनटले श्रीहरिपायीं ॥2॥ तुका म्हणे तैसे भक्त । तयांसी जन हें निंदित ॥3॥
4198 परिसें गे सुनेबाई ।
नको वेचूं दूध दहीं ॥1॥ आवा
चालिली पंढरपुरा । वेसीपासुनि आली घरा ॥ध्रु.॥ ऐकें गोष्टी सादर बाळे । करीं जतन फुटकें पाळें ॥2॥ माझे हातींचा कलवडू । मजवाचुंनि नको फोडूं ॥3॥ वळवटिक्षरीचें लिंपन । नको फोडूं मजवांचून ॥4॥ उखळ मुसळ जातें । माझें मन गुंतलें तेथें ॥5॥ भिक्षुक आल्या घरा । सांग गेली पंढरपुरा ॥6॥ भक्षीं मपित आहारु । नको फारसी वरो सारूं ॥7॥ सून म्हणे बहुत
निकें । तुम्ही यात्रेसि जावें सुखें ॥8॥ सासूबाई स्वहित जोडा । सर्व
मागील आशा सोडा ॥9॥ सुनमुखीचें
वचन कानीं । ऐकोनि सासू विवंची मनीं ॥10॥ सवतीचे
चाळे खोटे । म्यां जावेंसें इला वाटे ॥11॥ अतां कासया यात्रे जाऊं । काय जाउनि तेथें पाहूं ॥12॥ मुलें
लेंकरें घर दार । माझें येथें चि पंढरपूर ॥13॥ तुका
म्हणे ऐसें जन । गोवियेलें मायेंकरून ॥14॥
4199 एक ते गाढव मनुष्याचे वेष । हालविती पुस पुढें दाढी ॥1॥ निंदा हें भोजन जेवण तयांसी । जोडी घरीं रासी पातकांच्या ॥2॥ तुका म्हणे सुखें
बैसोनियां खाती । कुंभपाकीं होती नर्कवासी ॥3॥
4200 मागत्याची टाळाटाळी । झिंझ्या वोढूनि कपाळीं ॥1॥ ऐसा
तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥ध्रु.॥ नसेल ना नवें । ऐसें
धरियेलें देवें ॥2॥ तुका
म्हणे जाला । उशीर नाहीं तो विठ्ठला ॥3॥
--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.