तुकाराम गाथा ३७०१ - ३८००
तुकाराम गाथा ३७०१ - ३८००
3701 काय करूं पोरा लागली चट । धरी वाट देउळाची ॥1॥ सांगितलें
नेघे कानीं । दुजें मनीं विठ्ठल ॥ध्रु.॥ काम
घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुच्छित ॥2॥ आमचे कुळीं नव्हतें ऐसें । हें च पिसें निवडलें ॥3॥ लौकिकाची नाहीं लाज । माझें मज पारिखें ॥4॥ तुका म्हणे नरका
जाणें । त्या वचनें दुष्टांचीं ॥5॥
3702 कारणापें असतां दृष्टी । शंका पोटीं उपजेना ॥1॥ शूर
मिरवे रणांगणीं । मरणीं च संतोष ॥ध्रु.॥ पाहिजे तो कळवळा । मग बळा काय उणे ॥2॥ तुका म्हणे उदारपणें । काय उणें मनाचें ॥3॥
3703 नव्हती हे उसणे बोल । आहाच फोल रंजवण ॥1॥ अनुभव
तो वरावरी । नाहीं दुरी वेगळा ॥ध्रु.॥ पाहिजे तें आलें रुची । काचाकुची काशाची ॥2॥ तुका म्हणे लाजे
आड । त्याची चाड कोणासी ॥3॥
3704 जों जों घ्यावा सोस । माझे वारीं गर्भवास । लटिक्याचा दोष ।
अधिक जडे अंगेसीं ॥1॥ आतां
आहे तैसें असो । अनुताप अंगीं वसो । येवढें चि नसो । माझें आणि परावें ॥ध्रु.॥ जागाजालेपणें । काय नासावें स्वप्न
। शब्दाचिया शिणें । कष्ट मिथ्या मानावे ॥2॥ छाये
माकड विटे । धांवे कुपीं काय भेटे । तुका म्हणे फुटे । डोई गुडघे कोंपर ॥3॥
3705 गुणांचा चि सांटा । करूं न वजों आणिका वाटा ॥1॥ करिती
छंद नानापरी । भरोन सिणती आडभरी ॥ध्रु.॥ नेमली
पंगती । आम्हां संतांची संगती ॥2॥ तुका
म्हणे लीळा । येर कवतुक पाहों डोळां ॥3॥
3706 शिकल्या शब्दाचें उत्पादितों ज्ञान । दरपणींचें धन उपर वाया ॥1॥ अनुभउ
कइं होईन भोगिता । सांकडें तें आतां हें चि आलें
॥ध्रु.॥ गायें नाचें करीं शरीराचे धर्म । बीजकळावर्म
तुमचें दान ॥2॥ तुका म्हणे केला उशीर न साहे । द्याल तरी आहे सर्व सिद्ध ॥3॥
3707 सिकविला तैसा पढों जाणे पुसा । कैंची साच दशा तैसी अंगीं । स्वप्नींच्या सुखें नाहीं होत राजा । तैसा दिसे माझा अनुभव
॥1॥ कासया हा केला जिहुवे अळंकार । पायांसी अंतर दिसतसे ॥ध्रु.॥ दर्पणींचें धन हातीं ना पदरीं । डोळां दिसें परी सत्याचिये
। आस केली तरी लाळ चि घोंटावी । ठकाठकी तेवीं
दिसतसे ॥2॥ कवित्वें रसाळ वदविली वाणी । साक्ष ही पुराणीं घडे ऐसी । तुका म्हणे गुरें
राखोनि गोंवारी । माझीं म्हणे परि लाभ नाहीं ॥3॥
3708 अनुभव तो नाहीं अमुचिया दरषणें । अइकिलें कानें वदे वाणी । जेविल्याचा कैसा अनुभव अंतरीं । म्हणतां मांडे पुरी काय होतें ॥1॥ नाहीं नाहीं गेली तळमळ दातारा । कां जी हरिहरा चाळविलें ॥ध्रु.॥ पत्रीं कुशळता भेटी अनादर । काय तें उत्तर येइल मानूं । अंतरीं सबाह्यां कां
नाहीं सारिखें । धरूनि पारिखें वर्त्ततसां ॥2॥ आलों आलों ऐसी दाऊनियां आस । वाहों बुडतयास काय द्यावें । तुका म्हणे अहो चतुरा
शिरोमणि । किती माझी वाणी तुम्ही कोठें ॥3॥
3709 केलें तरी आता साच चि करावें । विचारिलें द्यावें कृपादान ॥1॥ संकल्पासी नाहीं बोलिला विकल्प । तुम्हां पुण्यपाप कळे देवा ॥ध्रु.॥ उदार शक्ती तंव तुमची भूमंडळीं । ऐसी ब्रिदावळी गर्जतसे ॥2॥ तुका
म्हणे अहो रकुमादेवीवरा । उपरोध कां धरा माझा आतां ॥3॥
3710 अहो पुरुषोत्तमा । तुम्हां काशाची उपमा ॥1॥ सतंत
तो नाहीं बुद्धी । नाळवितां नाहीं शुद्धी ॥ध्रु.॥ जागविलें तरी । तुम्हां वेक्ती येणें हरी ॥2॥ तुका
म्हणे देवा । तुम्हा नित्य दिस नवा ॥3॥
3711 मथनें भोगे सार । ताकें घडे उपकार ॥1॥ बरवी सायासाची जोडी । अनुभविया ठावी गोडी ॥ध्रु.॥ पाक आणि रुचि । जेथें तेथें ते
कइंची ॥2॥ वाढितो पंगती । तुका आवडी संगती ॥3॥
3712 चिंतनाची जोडी । हा चि लाभ घडोघडी ॥1॥ तुम्ही वसूनि
अंतरीं । मज जागवा निर्धारीं ॥ध्रु.॥ जाय जेथें मन । आड
घाला सुदर्शन ॥2॥ तुका म्हणे भोजें । नाचें हो ऐसें न लजें ॥3॥
3713 आवडीची न पुरे धणी । प्रीत मनीं बैसली ॥1॥ नित्य नवा कळवळा । मायबाळामध्यें तों ॥ध्रु.॥ सुख सुखा भेटों आलें । होय वाल्हें पोटींचे ॥2॥ तुका म्हणे
ब्रह्मानंदें । संतवृंदें चरणापें ॥3॥
3714 जडलों तों आतां पायीं । होऊं काई वेगळा ॥1॥ तुम्हीं
संतीं कृपा केली । गंगे चाली ओघाची ॥ध्रु.॥ सांभाळिलों मायबापा । केलों तापावेगळा ॥2॥ वोरसें या जीव धाला । तुका ठेला मौन्य चि ॥3॥
3715 काळावरी सत्ता । ऐशा करितो वारता ॥1॥ तो मी हीणाहूनि सांडें । देवे दुर्‍हे काळतोंडें ॥ध्रु.॥ मानूनी
भर्वसा । होतों दासा मी ऐसा ॥2॥ तुका
म्हणे मान । गेलों वाढवूं थोरपण ॥3॥
3716 समर्थाचे सेवे कोठें नाहीं घात । पाहों नये अंत पांडुरंगा ॥1॥ आहे तैसी नीत विचारावी बरी । येऊनी भीतरी वास करा ॥ध्रु.॥ निढळ राखिलें तरी भयाभीत । हर्षामर्ष चित्त पावतसे ॥2॥ तुका
म्हणे तरी कळेल निवाड । दर्शनाची चाड शुभर्ती ॥3॥
3717 बहु धीर केला । जाण न होसी विठ्ठला ॥1॥ आतां धरीन पदरीं । करीन तुज मज सरी ॥ध्रु.॥ जालों जीवासी उदार । उभा राहिलों समोर ॥2॥ तुका विनवी संतां । ऐसें सांगा पंढरिनाथा ॥3॥
3718 नेदावी सलगी न करावा संग । करी चित्ता भंग वेळोवेळा ॥1॥ सर्प शांतिरूप न म्हणावा भला । झोंबे खवळीला तात्काळ तो ॥2॥ तुका
म्हणे दुरी राखावा दुर्जन । करावें वचन न घडे तें ॥3॥
3719 मज अभयदान देई दातारा । कृपेच्या
सागरा मायबापा ॥1॥ देहभाव
तुझ्या ठेवियेला पायीं । आणीक मी कांहीं दुजें नेणें ॥ध्रु.॥ सेवाभक्तीहीन नेणता
पतित । आतां माझे हित तुझ्या पायीं ॥2॥ तुका
म्हणे माझें सर्व ही साधन । नाम संकीर्तन विठोबाचें ॥3॥
3720 करावा वर्षाव । तृषाक्रांत जाला जीव ॥1॥ पाहें आकाशाची वास । जाणता तूं जगनिवास ॥ध्रु.॥ संयोगें विस्तार । वाढी लागे तो अंकूर ॥2॥ तुका म्हणे फळें ।
चरणांबुजें तीं सकळें ॥3॥
3721 करीं ऐसी धांवाधांवी । चित्त लावीं चरणापें ॥1॥ मग तो माझा मायबाप । घेइल ताप हरूनी ॥ध्रु.॥ बहुतांच्या मतें गोवा । होऊं जीवा नेदावा ॥2॥ तुका म्हणे
करुणाबोलें । धीर विठ्ठलें निघेना ॥3॥
3722 एकविध नारायण । तेथें विषमाचा सीण । पालटों चि भिन्न । नये
अणुप्रमाण ॥1॥ अवघें सारावें गाबाळ । चुकवूनियां कोल्हाळ ।
आनंदाचें स्थळ । एकाएकीं एकांत ॥ध्रु.॥ कायावाचामन । स्वरूपीं च अनुसंधान । लक्ष भेदी बाण । येणे पाडें लवलाहो ॥2॥ तुका
म्हणे आळस निद्रा । येथें देउनियां चिरा । देउनियां धीरा ।
मिठी जाणा जागृतीं ॥3॥
3723 हारपोनि गेली निशी । निद्रा कैसी न देखों ॥1॥ नारायणीं वसलें घर । निरंतर आनंद ॥ध्रु.॥ अवघा रुधविला ठाव ।
नेला वाव मी माझें ॥2॥ तुका
म्हणे एके ठावीं । असूं नाहीं सीनाभिन्न ॥3॥
3724 पाहा कैसेकैसे । देवें उद्धरिले आनयासें ॥1॥ ऐका नवल्याची ठेव । नेणतां भक्तीभाव ॥ध्रु.॥ कैलासासी नेला । भिल्ल
पानेडी बैसला ॥2॥ पांखांच्या फडत्कारीं । उद्धरुनी नेली घारी ॥3॥ खेचरें पिंडी दिला पाव । त्या पूजनें धाये देव ॥4॥ तुका म्हणे भोळा ।
स्वामी माझा हो कोंवळा ॥5॥
3725 अनुभव ऐसा । मज लागला सरिसा ॥1॥ पाठी बैसली सेजारीं । नव्हे शांत कोणे परी ॥ध्रु.॥ कोठें न लगे जावें । कांहीं घालावया ठावें ॥2॥ तुका म्हणे कोटि ।
दुःखाच्या च तये पोटीं ॥3॥
3726 पाठीवरी भार । जातो वाहूनियां खर ॥1॥ संत नेतील त्या ठाया । माझी आधीन त्यां काया ॥ध्रु.॥ मोटचौफळ । अंतीं उच्छिष्टाचें बळ ॥2॥ न
संडीं मारग । येथें न चोरूनि अंग ॥3॥ आपुलिया सत्ता । चालविती नाहीं चिंता ॥4॥ कळवळिला तुका । घराचार
येथें नका ॥5॥
3727 मागें पुढें जालों लाटा । अवघा मोटा सरळ ॥1॥ नाहीं कोठें रितें अंग । नित्य रंग नवा चि ॥ध्रु.॥ पोसिंद्याचे पडिलों हातीं । वोझें माती चुकली ॥2॥ जोगावलों पोटीं खर । पाठी भार वरि नाहीं ॥3॥ अवघिया मोकळ्या दिशा ।
नाहीं वोळसा कामाचा ॥4॥ संताचिये
लोळें द्वारीं । पळती दुरी गोमाशा ॥5॥ कांहीं
न साहेसा जाला । तुका नेला समर्थ ॥6॥ पातोगें
महाद्वारीं। वरि झुली वाकळा ॥7॥
3728 करणें न करणें वारलें जेथें । जातों तेणें पंथें संतसंगें ॥1॥ संतीं
हें पहिलें लाविलें निशाण । ते खुणा पाहोन गर्जें नाम ॥2॥ तुका म्हणे
तुह्मीं चला या चि वाटे । भरवशानें भेटे पांडुरंग ॥3॥
3729 कइंचें कारण । तृष्णा वाढविते सीण ॥1॥ काय करूनि ऐसा संग । सोसें चि तूं पांडुरंग ॥ध्रु.॥ रूपीं नाहीं गोडी । हांवे हांवे उर फोडी ॥2॥ तुका न पडे भरी । ऐशा वरदळाचे थोरी ॥3॥
3730 धन्य तो ग्राम जेथें हरिदास । धन्य तो चि वास भाग्य तया ॥1॥ ब्रह्मज्ञान तेथें
असे घरोघरीं । धन्य त्या नरनारी चतुर्भुज ॥ध्रु.॥ नाहीं पापा रिघ काळाचें जीवन । हरिनामकीर्त्तन घरोघरीं ॥2॥ तुका म्हणे तिहीं
तारिलें सकळां । आपल्या कोटिकुळासहित जीव ॥3॥
3731 मारूं नये सर्प संतांचिये दृष्टी । होतील ते कष्टी
व्यापकपणें ॥1॥ एक सूत्र जीवशिवीं आइक्यता । रोम उपडितां अंग
कांपे ॥ध्रु.॥ नाहीं साहों येत दुखाची ते जाती । परपीडा
भूतीं साम्य जालें ॥2॥ तुका
म्हणे दिला नीतीचा संकेत । पुजा नांवें चित्त सुखी तेणें ॥3॥
3732 भय होतें आम्हीपणें ।
पाठी येणें घातलें ॥1॥ अवघा
आपुला चि देश । काळा लेश उरे चि ना ॥ध्रु.॥ समर्थाचें
नाम घेतां । मग चिंता काशाची ॥2॥ तुका
म्हणे नारायणें । जालें जिणें सुखाचें ॥3॥
3733 विषम वाटे दुरवरी । चालूनि परती घरी । मागील ते उरी । नाहीं
उरली भयाची ॥1॥ मुख्य न व्हावा तो नाड । सेवटाचे हातीं गोड ।
सरलिया चाड । मग कैचे उद्वेग ॥ध्रु.॥ होता पहिला अभ्यास ।
समयीं घालावया कास । तेव्हां लटिके दोष । योगें अनुतापाच्या ॥2॥ तुका म्हणे आहे ।
बुद्धी केलियानें साहे । जवळी च पाहें । देव वाट स्मरणाची ॥3॥
3734 आतां कोठें धांवे मन । तुझे चरण देखिलिया ॥1॥ भाग गेला सीण गेला । अवघा जाला आनंदु ॥ध्रु.॥ प्रेमरसें बैसली मिठी । आवडी लाठी मुखासी ॥2॥ तुका म्हणे आम्हां जोगें । विठ्ठल घोगें खरें माप ॥3॥
3735 विश्वीं विश्वंभर । बोले वेदांतींचा सार ॥1॥ जगीं जगदीश । शास्त्रें वदती सावकास ॥ध्रु.॥ व्यापिलें हें नारायणें । ऐसीं गर्जती पुराणें ॥2॥ जनीं जनार्दन । संत
बोलती वचनें ॥3॥ सूर्याचिया परी । तुका लोकीं क्रीडा करी ॥4॥
3736 निरोधती परि न मोडे विकार । बहु हीं दुस्तर विषयद्वारें ॥1॥ राहातेति तुम्ही भरोनि
अंतरीं । होतों तदाकारी निर्विषचि
॥ध्रु.॥ कृपेचिया साक्षी असती जवळी । वचनें मोकळीं
सरत नाहीं ॥2॥ तुका म्हणे ताळा मेळवणीपाशीं । विनंती पायापाशीं हे चि करीं ॥3॥
3737 अद्वय चि द्वय जालें चि कारण । धरिलें नारायणें भक्तीसुख ॥1॥ अपरोक्ष
आकार जाला चतुर्भुज । एकतत्व बीज
भिन्न नाहीं ॥ध्रु.॥ शून्य निरशुन्यी राहिलें निर्मळ । तें दिसे
केवळ इटेवरी ॥2॥ सुखें घ्यावें नाम वदना ही चाड । सरिता वापी
आड एक पाणी ॥3॥ तुका म्हणे मी च आहें तेणें सुखें । भेद नाहीं मुखें नाम गातों ॥4॥
3738 उदार चक्रवर्ती । वैकुंठीचा भूपति । पुंडलिकाचिया प्रीती ।
विटेवरी राहिला ॥1॥ सर्वसिद्धीचा
दातार । सवें आणिला परिवार । भक्त अभयंकर ।
घ्या घ्या ऐसें म्हणतसे ॥ध्रु.॥ जेणें हें विश्व निर्मिलें । महर्षीदेवा संस्थापिलें । एकवीस स्वर्गांतें धरिलें ।
सत्तामात्रें आपुलिया ॥2॥ तुका
म्हणे कृपावंत । इच्छिले पुरवी
अर्थ । रिद्धीसिद्धीमुक्ती देतसे । शेखीं संग आपुला ॥3॥
3739 सकलगुणें संपन्न । एक देवाचें लक्षण ॥1॥ वरकड कोठें कांहीं । एक आहे एक नाहीं ॥ध्रु.॥ षड्गुण ऐश्वर्य संपन्न । एक भगवंतीं जाण ॥2॥ तुका म्हणे जेंजें
बोला । तेंतें साजे या विठ्ठला ॥3॥
3740 वैकुंठींचें सुख पंढरिये आलें । अवघें पुंडलिकें सांटविलें
॥1॥ घ्या रे घ्या रे माझे बाप । जिव्हा घेउनि खरें माप । करा एक खेप । मग करणें न लगे ॥ध्रु.॥ विषय गुंडोनी ठेवीं पसारा । मग धांव घ्या पंढरपुरा ॥2॥ जंव आहे आयुष्याचा लेश । तंव करीं पंढरीचा वास ॥3॥ अळस
न करीं लाभाचा । तुका विनवी कुणबियाचा ॥4॥
3741 देवाचें चरित्र नाठवे सर्वथा । विनोदार्थ कथा गोड वाटे ॥1॥ हातावरि हात हासोनि आफळी । वाजवितां टाळी लाज वाटे ॥2॥ तुका म्हणे थुंका
त्याच्या तोंडावरि । जातो यमपुरी भोगावया ॥3॥
3742 अद्वैतीं तों माझें नाहीं समाधान । गोड हे चरण सेवा तुझी ॥1॥ करूनी उचित देई हें चि दान । आवडे
कीर्तन नाम तुझें ॥ध्रु.॥ देवभक्तपण सुखाचा
सोहळा । ठेवुनी निराळा दावी मज ॥2॥ तुका
म्हणे आहे तुझें हें सकळ । कोणी एके काळें देई मज ॥3॥
3743 हें चि माझें तप हें चि माझें दान । हें चि अनुष्ठान नाम
तुझें ॥1॥ हें चि माझें तीर्थ हें चि माझें व्रत । सत्य हें सुकृत नाम
तुझें ॥ध्रु.॥ हा चि माझा धर्म हें चि माझें कर्म । हा चि
नित्यनेम नाम तुझें ॥2॥ हा
चि माझा योग हा चि माझा यज्ञ । हें चि
जपध्यान नाम तुझें ॥3॥ हें
चि माझें ज्ञान श्रवण मनन । हें चि निजध्यासन नाम तुझे ॥4॥ हा चि कुळाचार हा चि कुळधर्म । हा चि नित्यनेम नाम तुझें ॥5॥ हा माझा आचार हा माझा विचार । हा माझा निर्धार नाम तुझें ॥6॥ तुका म्हणे दुजें
सांगायासि नाहीं । नामेंविण कांहीं धनवित्त ॥7॥
3744 कोण साक्षीविण । केलें उद्धारा भजन ॥1॥ ऐसें सांगा जी दातारा । माझी भक्ती परंपरा ॥ध्रु.॥ कोणें नाहीं केली आळी । ब्रह्मज्ञानाहुनि वेगळी ॥2॥ कोणाचें
तों कोड । नाहीं पुरविला लाड ॥3॥ कोणाच्या
उद्धारा । केला विलंब माघारा ॥4॥ तुका म्हणे भिन्न
। कांहो बोले साक्षीविण ॥5॥
3745 सुखरूप चाली । हळूहळू उसंतिली ॥1॥ बाळगोपाळाची वाट । सेवे सेवकता नीट ॥ध्रु.॥ जरी झाला श्रम । तरी पडों नये भ्रम ॥2॥ तुका म्हणे दासां
। देव सरिसासरिसा ॥3॥
3746 चुकली ते वाट । पुढें सांपडवी नीट ॥1॥ म्हणउनी गर्भवास । नेणती ते हरिचे दास ॥ध्रु.॥ संचिताचा संग । काय जाणों पावें भंग ॥2॥ तुका म्हणे दृष्टी
उघडितों नव्हे कष्टी ॥3॥
3747 कइं तो दिवस देखेन डोळां । कल्याण मंगळामंगळाचें ॥1॥ आयुष्याच्या
शेवटीं पायांसवे भेटी । कळिवरें तुटी जाल्या
त्वरे ॥ध्रु.॥ सरो हें संचित पदरींचा गोवा । उताविळें देवा
मन जालें ॥2॥ पाउलापाउलीं करितां विचार । अनंतविकार चित्ता
अंगीं ॥3॥ म्हणउनि भयाभीत होतो जीव । भाकितसें कींव अटाहासें ॥4॥ तुका म्हणे होइल
आइकिलें कानीं । तरि चक्रपाणी धांव घाला ॥5॥ दुःखाच्या
उत्तरीं आळविले पाय । पाहणें तों काय अजून अंत ॥6॥
3748 कळों येतें वर्म । तरी न पवतों श्रम ॥1॥ तुम्हां शिरीं
होता भार । आम्हां कैचा संचार ॥ध्रु.॥ होतें अभयदान । तरी स्थिर होतें मन ॥2॥ तुका
म्हणे पाहें । ऐसी वाट उभा आहे ॥3॥
3749 वारंवार हा चि न पडावा विसर । वसावें अंतर तुमच्या गुणीं ॥1॥ इच्छेचा ये दाता तूं एक समर्था । अगा कृपावंता मायबापा
॥ध्रु.॥ लाभाचिये वोढी उताविळें मन । त्यापरि चिंतन
चरणाचें ॥2॥ तुका म्हणे जीवी जीवन ओलावा । पांडुरंगे दावा शीघ्र आतां ॥3॥
3750 आइका माझीं कवतुकउत्तरें । देउनी सादरें चित्त देवा ॥1॥ वोरसें
आवडी आलों पायापासीं । होय तें मनेसीं सुख कीजे ॥ध्रु.॥ तुमचें न भंगे सर्वो\त्तमपण । करितां समाधान लेंकराचें ॥2॥ तुका
म्हणे जरी बोलतों बोबडें । तरी वाडे कोडें कवतुक ॥3॥
3751 जन्मा आलियाचा लाभ । पद्मनाभदरुषणें ॥1॥ पाठीलागा येतो काळ । तूं कृपाळु माउली ॥ध्रु.॥ कोण्या उपायें हें घडे । भव आंगडें सुटकेचें ॥2॥ बहु उसंतीत आलों । तया भ्यालों स्थळासी ॥3॥ तुका म्हणे तूं
जननी । ये निर्वाणी विठ्ठले ॥4॥
3752 नाहीं गुणदोष लिंपों देत अंगीं । झाडितां प्रसंगीं वरावरी ॥1॥ निकटवासिया आळवितों धांवा । तेथूनियां देवा सोडवूनी ॥ध्रु.॥ उमटे अंतरीं तें करूं प्रगट । कळोनी बोभाट धांव घालीं ॥2॥ तुका म्हणे तरि
वांचलों या काळें । समर्थाचे बळें सुखी असों ॥3॥
3753 आतां येणें पडिपाडें । रस सेवूं हा निवाडें । मुंगी नेली
गोडें । ठेविलिये अडचणी ॥1॥ तैसें
होय माझ्या जीवा । चरण न सोडीं केशवा । विषयबुद्धी हेवा । वोस पडो सकळ ॥ध्रु.॥ भुकेलिया श्वाना । गांठ पडे सवें अन्ना । भुकों पाहे प्राणा
। परि तोंडिंची न सोडी ॥2॥ काय
जिंकियेलें मन । जीवित्व कामातुरा तृण । मागे विभिचारिण । भक्ती तुका ये जाती ॥3॥
3754 न पवीजे तया ठाया । आलों कायाक्लेशेसीं ॥1॥ आतां माझें आणीं मना । नारायणा ओजेचें ॥ध्रु.॥ बहु रिणें पिडिलों फार । परिहार करावा ॥2॥ तुका म्हणे
निर्बळशक्ती । काकुलती
म्हुण येतों ॥3॥
3755 बहु फिरलों ठायाठाव । कोठें भाव पुरे चि ना ॥1॥ समाधान तों पावलों । उरलों बोलों यावरि ॥ध्रु.॥ घे गा देवा आशीर्वाद । आमुच्या नांद भाग्यानें ॥2॥ तुका म्हणे जेवूं
आधी । खवखव मधीं सारावी ॥3॥
3756 कोण येथें रिता गेला । जो जो आला या ठाया ॥1॥ तातडी
ते काय आतां । ज्याची चिंता तयासी ॥ध्रु.॥ नांवासाटीं
नेघें भार । न लगे फार विपत्ती ॥2॥ तुका म्हणे न लगे
जावें । कोठें देवें सुचनें ॥3॥
3757 इंद्रियाचें
पुरे कोड । तें चि गोड पुढती ही ॥1॥ जावें
म्हणती पंढरपुरा । हा चि बरा संसार ॥ध्रु.॥ बैसलें
तें मनामुळीं । सुख डोळीं देखिलें ॥2॥ तुका
म्हणे देती कान । वाणावाण निवडूनी ॥3॥
3758 आतां देवा मोकिळलें । तुम्ही भलें दिसेना ॥1॥ आतां
नाहीं जीवभाव । उरला ठाव वेगळा ॥ध्रु.॥ सांभाळुन
घ्यावें देवा । आपणासवा यावरि ॥2॥ तुका
म्हणे नग्न भाज । तरि ते लाज स्वामीसी ॥3॥
3759 आशाबद्ध आम्ही भाकितसों
कींव । तत्पर हा जीव कार्यापाशीं ॥1॥ प्रतिउत्तराची
पाहातसें वाट । करूनि बोभाट महाद्वारीं ॥ध्रु.॥ आपुल्या उचितें करूनियां ठेवीं । संबंध गोसावी तोडोनियां ॥2॥ तुका म्हणे एक
जालिया निवाड । कोण बडबड करी मग ॥3॥
3760 खद्योतें फुलविलें रविपुढें ढुंग । साक्षी तंव जग उभयतां ॥1॥ आपल्या आपण नाहीं शोभों येत । चार करी स्फीत दाखवूनि
॥ध्रु.॥ खाणार ताकाचें आसातें माजीरें । आपणें चि
अधीर कळों येतें ॥2॥ तुका
म्हणे जळो मैंदाची मवाळी । दावूनियां नळी कापी सुखें ॥3॥
3761 नाहीं सरों येत कोरड्या उत्तरीं । जिव्हाळ्याची बरी ओल ठायीं ॥1॥ आपुलिया हिता मानिसी कारण । सत्या नारायण साहे असो ॥ध्रु.॥ निर्वाणीं निवाड होतो आगीमुखें । तप्त लोह सुखें धरितां
हातीं ॥2॥ तुका म्हणे नेम न
टळतां बरें । खर्‍यासी चि खरें ऐसें नांव ॥3॥
3762 आलों उल्लंघुनि दुःखाचे पर्वत । पायांपाशीं हित तुमच्या तरी
॥1॥ न देखेल लासा दुःखी होतें मन । कठिणें कठिण वाटतसे ॥ध्रु.॥ नव्हे सांडी परि वाटतें निरास । न ये माझा दिस संकल्पाचा ॥2॥ तुका म्हणे तुम्हीं सदैव जी देवा । माझ्या हा चि जीवा एक ठाव ॥3॥
3763 किती सोसिती करंटीं । नेणों संसाराची आटी । सर्वकाळ पोटीं ।
चिंतेची हळहळ ॥1॥ रिकामिया तोंडें राम । काय उच्चारितां श्रम ।
उफराटा भ्रम । गोवी विषय माजिरा ॥ध्रु.॥ कळतां
न कळे । उघडे झाकियेले डोळे । भरलें त्याचे चाळे । अंगीं वारें मायेचें ॥2॥ तुका म्हणे जन ।
ऐसें नांवबुद्धीहीन । बहुरंगें भिन्न । एकीं एक निमलें ॥3॥
3764 मंगळाचा मंगळ सांटा । विट तोटा नेणे तें ॥1॥ हें भरा सातें आलें । भलें भलें म्हणवावें ॥ध्रु.॥ जनीं जनार्दन वसे । येथें दिसे तें शुद्ध ॥2॥ तुका म्हणे बहुतां
मुखें । खरें सुखें ठेवावें ॥3॥
3765 नामाचा महिमा बोलिलों उत्कर्ष । अंगा कांहीं रस न ये चि तो
॥1॥ कैसें समाधान राहे पांडुरंगा । न लगे चि अंगा आणी कांहीं
॥ध्रु.॥ लाभाचिये अंगीं सोस कवतुकें । फिक्याचें तें
फिकें वेवसाव ॥2॥ तुका म्हणे करा आपुला महिमा । नका जाऊं धर्मावरि माझ्या ॥3॥
3766 हें चि वारंवार । पडताळुनी उत्तर ॥1॥ करितों पायांसी विनंती । नुपेक्षावें कमळापती ॥ध्रु.॥ गंगोदकें गंगे । अर्घ्य द्यावें पांडुरंगे ॥2॥ जोडोनियां हात । करी तुका प्रणिपात ॥3॥
3767 अवचित या तुमच्या पायां । देवराया पावलों ॥1॥ बरवें जालें देशाउर । आल्या दुर सारिखें ॥ध्रु.॥ राहोनियां जातों ठाया । आलियाची निशानी ॥2॥ तुका म्हणे चरणसेवा
। जोडी हेवा लाधली ॥3॥
3768 आतां पाविजेल घरा । या दातारा संगती ॥1॥ पायावरि ठेवूं माथा । सर्वथा हा नुपेक्षी ॥ध्रु.॥ येथून तेथवरि आतां ।
नाहीं सत्ता आणिकांची ॥2॥ तुका
म्हणे चक्रपाणी । शिरोमणी बळियांचा ॥3॥
3769 बरवें माझ्या केलें मनें । पंथें येणें निघालें ॥1॥ अभयें च जावें ठाया । देवराया प्रतापें ॥ध्रु.॥ साधनाचा न लगे पांग । अवघें सांग कीर्तन ॥2॥ तुका म्हणे सत्ता
थोरी । कोण करी खोळंबा ॥3॥
3770 मागें पुढें नाहीं । दुजें यावेगळें कांहीं ॥1॥ नाहीं उरलें आणीक । केला झाडा सकिळक ॥ध्रु.॥ विश्वासावांचून । नांवें दुजियाचे शून्य ॥2॥ देवाविण कांहीं । तुका म्हणे उरी नाहीं ॥3॥
3771 वैराग्याचा अंगीं जालासे संचार । इच्छी वनांतर सेवावया ॥1॥ कां जी याचें करूं नये समाधान । वियोगानें मन सिणतसे
॥ध्रु.॥ नये चि यावया पंढरीचें मूळ । न देवे चि माळ
कंठींची ही ॥2॥ तुका म्हणे जालें अप्रीतीचें जिणें । लाजिर हें वाणें सेवा करी ॥3॥
3772 आळिकरा कोठें साहातें कठिण । आपुला तें प्राण
देऊं पाहे ॥1॥ सांभाळावें मायबापें कृपादृष्टी । पीडितां तो
दृष्टी देखों नये ॥ध्रु.॥ अंतरलों मागें संवसारा
हातीं । पायांपें सरतीं जालों नाहीं ॥2॥ तुका
म्हणे तुम्ही विचारा
जी देवा । ठेवाल तें ठेवा कोणे परी ॥3॥
3773 स्वप्नींचें हें धन हातीं ना पदरीं । प्रत्यक्ष कां हरि
होऊं नये ॥1॥ आजुनि कां करा चाळवाचाळवी । सावकाशें द्यावी
सत्य भेटी ॥ध्रु.॥ बोलोनियां फेडा जीवींची काजळी । पाहेन कोमळीं
चरणांबुजें ॥2॥ तुका म्हणे माझ्या जीवींचिया जीवा । सारूनियां ठेवा पडदा आतां ॥3॥
3774 येतील अंतरा शिष्टाचे अनुभव । तळमळी जीव तया सुखा ॥1॥ आतां माझा जीव घेउनियां बळी । बैसवावें वोळी संतांचिये
॥ध्रु.॥ विस्तारिली वाचा फळेंविण वेल । कोरडे चि बोल
फोस वांझे ॥2॥ तुका म्हणे आलों निर्वाणा च वरी । राहों नेदीं उरी नारायणा ॥3॥
3775 म्हणउनि काय जीऊं भक्तपण ।
जायाचीं भूषणें अळंकार ॥1॥ आपुल्या
कष्टाची करूनियां जोडी । मिरवीन उघडी इच्छावसें ॥ध्रु.॥ तुके तरि तुकीं खर्‍याचे उत्तम । मुलाम्याच्या भ्रम कोठवरि ॥2॥ तुका
म्हणे पुढें आणि मागें फांस । पावें ऐसा नास न करीं देवा ॥3॥
3776 आपण चि व्हाल साहे । कसियाला हे धांवणी ॥1॥ भाकिली
ते उरली कींव । आहे जीव जीवपणें ॥ध्रु.॥ आहाच
कैंचा बीजा मोड । प्रीति कोड वांचूनि ॥2॥ तुका
म्हणे दंडिन काया । याल तया धांवणिया ॥3॥
3777 निश्चितीनें
होतों करुनियां सेवा । कां जी मन देवा उद्वेगिलें ॥1॥ अनंत
उठती चित्ताचे तरंग । करावा हा त्याग वाटतसे ॥ध्रु.॥ कोण तुह्मांविण मनाचा चाळक । दुजें सांगा एक नारायणा ॥2॥ तुका म्हणे माझा
मांडिला विनोद । करऊं नेणें छंद कराल काइ ॥3॥
3778 आश्वासावें दास । तरी घडे तो विश्वास ॥1॥ नाहीं चुकत चाकरी । पुट लाडे शोचे थोरी ॥ध्रु.॥ स्वामीच्या उत्तरें । सुख वाटे अभयें करें ॥2॥ न मगें परि भातें । तुका म्हणे निढळि रितें ॥3॥
3779 जेणें होय हित । तें तूं जाणसी उचित ॥1॥ मज नको लावूं तैसें । वांयां जायें ऐसें पिसें ॥ध्रु.॥ धरितोसी सत्ता । होसी सकळ जाणता ॥2॥ चतुराच्या राया । अंगीकारावें तुकया ॥3॥
3780 राहे उभा वादावादीं । तरी फंदीं सांपडे ॥1॥ लव्हाळ्यासी कोठें
बळ । करिल जळ आपुलें ॥ध्रु.॥ कठिणासी बळजोडा । नम्र
पीडा देखेना ॥2॥ तुका म्हणे सर्वरसीं । मिळे त्यासी गोत तें ॥3॥
3781 म्हणउनि जाली तुटी । नाहीं भेटी अहंकारें ॥1॥ दाखविलें देवें वर्म । अवघा भ्रम नासला ॥ध्रु.॥ हातें मुरगाळितां कान । नाहीं भिन्न वेदना ॥2॥ तुका
म्हणे एकांतसुखें । अवघें गोतें गुंतलें ॥3॥
3782 न पडो आतां हाडीं घाव । मध्यें कींव नासक ॥1॥ करविली आत्महत्या । जीवा कां द्वंदाचा ॥ध्रु.॥ आशापाशीं गुंतला गळा । तेणें कळाहीन जालों ॥2॥ तुका म्हणे लावूं
मुळी । जीवकुळी थोरेसी ॥3॥
3783 सामावे कारण । नाहीं सोसत धरणें ॥1॥ लादी थींके लाजिरवाणी । हीनकमाईची घाणी ॥ध्रु.॥ पुष्प
जवळी नाका । दुर्गधीच्या नांवें थुंका ॥2॥ तुका
म्हणे किती । उपदेशहीन जाती ॥3॥
3784 असाल ते तुम्ही असा । आम्ही सहसा निवडों ना ॥1॥ अनुसरलों एका चित्तें । हातोंहातें गींवसित ॥ध्रु.॥ गुणदोष काशासाटीं । तुमचे पोटीं वागवूं ॥2॥ तुका म्हणे दुजें
आतां । कोठें चित्ता आतळों ॥3॥
3785 सोंवळा होऊं तों वोंवळें जडलें । सांडीमांडी बोलतोंडीं
बीजीं ॥1॥ एकसरीं केलीं कळिवरें साटी । आतां नका
तुटी पायांसवें ॥ध्रु.॥ संकल्पीं विकल्प पापाचा सुकाळ । रज्जुसर्प
मूळ मरणाचें ॥2॥ तुका म्हणे हें तूं ब्रह्मांड चाळिता । मी कां करूं
चिंता पांडुरंगा ॥3॥
3786 आहे तैसा आतां आहे ठायीं बरा । ठेविलों दातारा उचितें त्या
॥1॥ वचनाचा भार पडिलिया शिरीं । जालें मग भारी उतरेना ॥ध्रु.॥ अबोल्याची सवे लावुनियां मना । फाकों नेदीं गुणा ऐसें करूं
॥2॥ तुका म्हणे आम्हां गोंवळ्याचा संग ।
राखतें तें अंग जाणतसों ॥3॥
3787 तूं माझा कोंवसा । परी न कळे या धसां ॥1॥ कूट खाती मागें पुढें । जाती नरयेगांवा पुढें ॥ध्रु.॥ माझी म्हणती कवी । निषेधुनि पापी जीवीं ॥2॥ तुका
म्हणे पांडुरंगा । आतां कोण लेखी जगा ॥3॥
3788 दर्पणासी बुजे । नखटें तोंड पळवी लाजे ॥1॥ गुण ज्याचे जो अंतरीं । तो चि त्यासी पीडा करी ॥ध्रु.॥ चोरा रुचे निशी । देखोनियां विटे शशी
॥2॥ तुका म्हणे जन ।
देवा असे भाग्यहीन ॥3॥
3789 म्हणउनि शरण जावें । सर्वभावें देवासी ॥1॥ तो हा उतरील पार । भवदुस्तरनदीचा ॥ध्रु.॥ बहु आहे करुणावंत । अनंत हें नाम ज्या ॥2॥ तुका म्हणे साक्षी
आलें । तरी केलें प्रगट ॥3॥
3790 ऐसीं वर्में आम्हां असोनियां
हातीं । कां होऊं नेणतीं दिशाभुली ॥1॥ पोटाळुनी
पाय कवळीन उभा । कृपे पद्मनाभा हालों नेदीं ॥ध्रु.॥ आपुले इच्छेसी घालीन संपुष्टीं । श्रीमुख तें दृष्टी
न्याहाळीन ॥2॥ तुका म्हणे बहु सांडियेलीं मतें । आपुल्या पुरतें धरुनी ठेलों ॥3॥
3791 रत्नाच्या वोवणी कांचे ऐशा घरी । आव्हेरुनी दुरी अधिकारें ॥1॥ जातिस्वभाव आला डोळ्यां आड । तया घडे नाड न कळतां ॥ध्रु.॥ कामधेनु
देखे जैशा गाईम्हैसी । आणिकांतें ऐसी करोनियां ॥2॥ तुका म्हणे काय
बोलोनियां फार । जयाचा वेव्हार तया साजे ॥3॥
3792 तरी च हीं केलीं । दानें वाईट चांगलीं ॥1॥ येक
येक शोभवावें । केलें कवतुक देवें ॥ध्रु.॥ काय
त्याची सत्ता । सूत्र आणीक चाळिता ॥2॥ तुका म्हणे धुरें
। डोळे भरिले परि खरें ॥3॥
3793 अंधळें तें सांगे सांगितल्या खुणा । अनुभव
देखणा प्रगट त्या ॥1॥ नांदणुक सांगे वडिलाचें बळ । कैसा तो दुर्बळ
सुख पावे ॥2॥ तुका म्हणे नांदों आपल्या प्रतापें । तयासी लोकांपें स्तुती सांगों ॥3॥
3794 करी आणिकांचा अपमान । खळ छळवादी ब्राह्मण । तया देतां दान । नरका जाती उभयतां ॥1॥ तैसें जालें दोघांजणां । मागतिया यजमाना । जाळिळयेलें वनां । आपणासहित कांचणी ॥ध्रु.॥ घडितां दगडाची नाव ।
मोल क्लेश गेले वाव । तरता नाहीं ठाव । बुडवी तारूं तरतीया
॥2॥ चोरा दिधला सांटा । तेणें मारियेल्या वाटा । तुका ह्मणे
ताठा । हें तंव दोघे नाडती ॥3॥
3795 जळो ते जाणींव जळो ते शाहाणींव । राहो माझा भाव विठ्ठलपायीं
॥1॥ जळो तो आचार जळो तो विचार । राहो मन स्थीर विठ्ठलपायीं
॥ध्रु.॥ जळो हा लौकिक जळो दंभमान । लागो जीव ध्यान विठ्ठलाचें
॥2॥ जळो हें शरीर जळो हा संबंध । राहो परमानंद माझा कंठीं ॥3॥ तुका म्हणे येथे
अवघें चि होय । धरीं मना सोय विठोबाची ॥4॥
3796 विश्वास धरूनि राहिलों निवांत । ठेवूनियां चित्त तुझे पायीं
॥1॥ तरावें बुडावें तुझिया वचनें । निर्धार हा मनें केला
माझा॥ध्रु.॥ न कळे हें मज साच चाळविलें । देसी तें उगलें
घेई देवा ॥2॥ मागणें
तें सरे ऐसें करीं देवा । नाहीं तरी सेवा सांगा पुढें ॥3॥ करावें
कांहीं कीं पाहावें उगलें । तुका म्हणे बोलें
पांडुरंगा॥4॥
3797 देवाचिये पायीं देई मना
बुडी । नको धांवों वोढी इंद्रियांचे ॥1॥ सर्व सुखें तेथें होती एकवेळे । न सरती काळें कल्पांतीं ही
॥ध्रु.॥ जाणें येणें खुंटे धांवे वेरजार । न लगे
डोंगर उसंतावे ॥2॥ सांगन
तें तुज इतुलें चि आतां । मानी धन कांता विषतुल्य ॥3॥ तुका
म्हणे तुझे होती उपकार । उतरों हा पार भवसिंधु ॥4॥
3798 आम्ही विठ्ठलाचे दास जालों आतां । न चले हे सत्ता
आणिकांची ॥1॥ नावरे तयासी ऐसें नाहीं दुजें । करितां
पंढरिराजें काय नव्हे ॥ध्रु.॥ कोठें तुज ठाव
घ्यावयासी धांवा । मना तूं विसावा घेई आतां ॥2॥ इंद्रियांची
वोढी मोडिला व्यापार । ज्या अंगें संचार चाळी तुज ॥3॥ तुका
म्हणे आम्ही
जिंकोनियां काळ । बैसलों निश्चळ होऊनियां ॥4॥
3799 सांगतों तरि तुह्मी भजा रे विठ्ठला । नाहीं तरि गेला जन्म
वांयां ॥1॥ करितां भरोवरी दुरावसी दुरी । भवाचिये पुरीं वाहावसी ॥2॥ कांहीं न लगे एक भाव चि कारण । तुका म्हणे आण विठ्ठलाची ॥3॥
3800 शब्दज्ञानी येऊं
नेदीं दृष्टीपुढें । छळवादी कुडे अभक्त ते ॥1॥ जळो
ते जाणींव जळो त्याचे दंभ । जळो त्याचें तोंड दुर्जनाचें ॥2॥ तुका म्हणे येती
दाटूनि छळाया । त्यांच्या बोडूं डोया न धरूं भीड ॥3॥
--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.