तुकारामगाथा ३५०१ - ३६००
3501 करूनी चिंतन खेळों भोवतालें । चित्त येथें आलें पायांपाशीं
॥1॥ येथें नाहीं खोटा चालत परिहार । जाणसी अंतर पांडुरंगा
॥ध्रु.॥ सुखदुःखें तुज देऊनी सकळ । नाहीं ऐसा काळ
केला आम्ही ॥2॥ तुका
म्हणे जाला देहाचा विसर । नाहीं आतां पर आप दोन्ही ॥3॥
3502 काळा च सारिखीं वाहाती क्षेत्रें । करितां
दुसरें फळ नाहीं ॥1॥ ऐसें
करत्यानें ठेविलें करून । भरिलें भरून माप नेमें ॥ध्रु.॥ शीतउष्णकाळीं मेघ
वरुषावे । वरुषतां वाव होय शीण ॥2॥ तुका म्हणे विष अमृताचे
किडे । पालट न घडे जीणें तया ॥3॥
3503 बोलणें तें आम्ही बोलों
उपयोगीं । पडिलें प्रसंगी काळाऐसें ॥1॥ जयामध्यें
देव आदि मध्यें अंतीं । खोल पाया भिंती न खचेसी ॥ध्रु.॥ करणें तें आम्ही करूं एका
वेळे । पुढिलिया बळें वाढी खुंटे ॥2॥ तुका
म्हणे असों आज्ञेचीं धारकें
। म्हणऊनि एकें घायें सारूं ॥3॥
3504 तुझिया विनोदें आम्हांसी मरण । सोसियेला सीण बहु फेरे ॥1॥ आतां
आपणें चि येसी तें करीन । नाम हें धरीन तुझें कंठीं ॥ध्रु.॥ वियोगें चि आलों उसंतीत वनें । संकल्प हे मनें वाहोनियां ॥2॥ तुका म्हणे वर्म
सांपडलें सोपें । गोवियेलों पापें पुण्यें होतों ॥3॥
3505 पाठीलागा काळ येतसे या लागें । मी माझें वाउगें मेंढी ऐसें ॥1॥ आतां
अगी लागो ऐसिया वेव्हारा । तूं माझा सोइरा पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ वागविला माथां नसतां चि भार । नव्हे तें साचार जाणील तों ॥2॥ तुका म्हणे केलें
जवळील दुरी । मृगजळ वरी आड आलें ॥3॥
3506 आपुलिये टाकीं । करीन कांहीं तरी एकी ॥1॥ करीन पायांशीं वोळखी । करिसी तें करीं सुखीं ॥ध्रु.॥ कायाक्लेशगंगाजळ । समर्पीन तुळसीदळ ॥2॥ तुका म्हणे देवा ।
कर जोडीन ते सेवा ॥3॥
3507 माझे तों स्वभाव मज अनावर । तुज ही देतां भार कांहीं नव्हे
॥1॥ ऐसें कळों आलें मज नारायणा । जागृती स्वप्ना ताळ नाहीं ॥ध्रु.॥ संपादितों
तो अवघा बाह्य रंग । तुझा नाहीं संग अभ्यंतरीं ॥2॥ तुका म्हणे सत्या
नाहीं पाठी पोट । असतें निघोंट एकी जाती ॥3॥
3508 न व्हावा तो बरा मुळीं च संबंध । विश्वासिकां
वध बोलिलासे ॥1॥ आतां माझें हित काय तें विचारा । सत्यत्वें
दातारा पांडुरंगा ॥ध्रु ॥ नाहीं भाव परी म्हणवितों दास । नका देऊं यास उणें येऊं ॥2॥ तुका
म्हणे कां हो उद्धरितां दीन । मानीतसां सीण मायबापा ॥3॥
3509 काय तुमचिया सेवे न वेचते गांठोळी । मोहें टाळाटाळी करीतसां
॥1॥ चतुराच्या राया आहो पांडुरंगा । ऐसें तरी सांगा निवडूनि
॥ध्रु.॥ कोण तुम्हां सुख असे या कौतुकें । भोगितां अनेकें दुःखें आम्हा ॥2॥ तुका
म्हणे काय जालासी निर्गुण । आम्हां येथें कोण सोडवील ॥3॥
3510 निष्ठ यासाटीं करितों भाषण । आहेसी तूं सर्वजाण दाता ॥1॥ ऐसें कोण दुःख आहे निवारिता । तो मी जाऊं आतां शरण त्यासी
॥ध्रु.॥ बैसलासी केणें करुनि एक घरीं । नाहीं येथें
उरी दुसर्याची ॥2॥ तुका
म्हणे आलें अवघें चि पायापें । आतां मायबापें नुपेक्षावें ॥3॥
3511 पायांपासीं चित्त । तेणें भेटी अखंडित ॥1॥ असे खेळे भलते ठायीं । प्रेमसूत्रदोरी पायीं ॥ध्रु.॥ केलेंसे जतन । मुळीं काय तें वचन ॥2॥ तुका म्हणे
सर्वजाणा । ठायीं विचारावें मना ॥3॥
3512 तुझे मजपाशीं मन । माझी येथें भूक तान ॥1॥ जिव्हा रतें एके ठायीं । दुजें बोलायाचें काइये ॥ध्रु.॥ माझिया कवतुकें । उभा
पहासी भातुकें ॥2॥ तुका
म्हणे साचें । तेथें मागील कईचें ॥3॥
3513 तुम्हां आम्हां सरी । येथें कईच्या या परी ॥1॥ स्वामिसेवा अळंकार । नाहीं आवडिये थार ॥ध्रु.॥ खुंटलिया वाचा । मग हा आनंद कइचा ॥2॥ तुका म्हणे कोडें
। आम्ही नाचों तुज पुढें ॥3॥
3514 कैचें भांडवल खरा हातीं भाव । कळवळ्यानें माव दावीतसें ॥1॥ आतां
माझा अंत नको सर्वजाणा । पाहों नारायणा निवडूनि ॥ध्रु.॥ संतांचें उच्छिष्ट
मागिले पंगती । करावें संगती लागे ऐसें ॥2॥ तुका
म्हणे आलों दावूनि विश्वास । संचित तें नास पावे ऐसें ॥3॥
3515 थोडे तुम्ही मागें
होती उद्धरिले । मज ऐसे गेले वांयां जीव ॥1॥ आतां
याचा काहीं न मनावा भार । कृपेचा सागर आहेसी तूं ॥ध्रु.॥ तुज आळवितां पापाची वसति । राहे अंगीं किती बळ त्याचें ॥2॥ तुका म्हणे उदकीं
तारिले दगड । तैसा मी ही जड एक देवा ॥3॥
3516 आम्ही म्हणों कोणी नाहीं तुज आड । दिसतोसी भ्याड पांडुरंगा ॥1॥ हा गे माझ्या भोगें
केलासी परता । विश्वंभरीं सत्ता नाहीं ऐसी ॥ध्रु.॥ आम्ही तुज असों देऊनि आधार । नाम वारंवार
उच्चारितों ॥2॥ तुका म्हणे मज धरियेलें बळें । पंचभूतीं खळें करूनियां ॥3॥
3517 आहेतें सकळ प्रारब्धा हातीं । यावें काकुलती यासी आतां ॥1॥ ऐसा माझ्या मनें सांगितला भाव । तोंवरीच देव दुजा नाहीं
॥ध्रु.॥ अवघियांची जेव्हां सारावी करकर । भावबळें थार
धरूं येसी ॥2॥ तुका म्हणे तुज ठेवावें पुजून । आणीक ते गुण नाहीं येथें ॥3॥
3518 सेवट तो होती तुझियानें गोड । म्हणऊनि चाड धरीतसों ॥1॥ देऊं
भोगाभोग कलिवरचा भार । साहों तुज थार त्याचमधीं ॥ध्रु.॥ तुझ्या बळें कांहीं खटपट काम । वाढवावा श्रम न लगे तो ॥2॥ तुका म्हणे आम्ही चेंपलों या भारें । तुमचें तें खरें देवपण ॥3॥
3519 ऐसा चि तो गोवा । न पाहिजे केला देवा ॥1॥ बहु आली दुरिवरी । ओढत हे भरोवरी ॥ध्रु.॥ आम्हांसी न कळे । तुम्ही झाकुं नये डोळे ॥2॥ तुका
म्हणे संगें । असों एक एका अंगें ॥3॥
3520 मायलेंकरांत भिन्न । नाहीं उत्तराचा सीण ॥1॥ धाडीं धाडीं वो भातुकें । रंजविल्याचें कौतुकें ॥ध्रु.॥ करूनि नवल । याचें बोलिलों ते
बोल ॥2॥ तुका म्हणे माते ।
पांडुरंगे कृपावंते ॥3॥
3521 आवडी कां ठेवूं । बैसोनियां संगें जेवूं ॥1॥ मागें नको ठेवूं उरी । माझी आण तुजवरी ॥ध्रु.॥ देखिले प्रकार । त्याचे पाहेन साचार ॥2॥ तुका म्हणे बाळीं
। केली चाहाडी सकळीं ॥3॥
3522 नव्हेसी तूं लांसी । मायां आणिकां त्या ऐसी ॥1॥ जे हे वांयां जाती बोल । होती निर्फळ चि फोल ॥ध्रु.॥ नव्हेसी दुबळी । कांहीं नाहीं तें जवळी ॥2॥ तुका म्हणे खोटी ।
कांहीं नव्हेसी करंटी ॥3॥
3523 आम्हां बोल लावा । तुम्हां अनुचित हें देवा ॥1॥ ऐसें
सांगा कां व्यालेती । काय नाहीं तुम्हां हातीं
॥ध्रु.॥ आतां धरा दुरी । वांयां दवडाया थोरी ॥2॥ तुका म्हणे ठायीं
। ऐसें विचारावें पायीं ॥3॥
3524 मरोनियां गेली माया । मग तया कोण पुसे ॥1॥ पोरटियांची दाद कोणा । ऐसा जाना प्रवाहो ॥ध्रु.॥ निढळास निढळ जोडा । होय कोडा कवतुका ॥2॥ तुका म्हणे
देवाऐसी । आहों सरसीं आपण ॥3॥
3525 संसाराची कोण गोडी । दिली जोडी करूनि ॥1॥ निष्ठ तूं बहु देवा । पुरे हेवा न म्हणवी ॥ध्रु.॥ पाहोनियां कर्म डोळां
। निराळा तो वर्जीना ॥2॥ तुका
म्हणे तुज माझें । म्हणतां ओझें फुकट ॥3॥
3526 नव्हतें तें कळों आलें । तरी बोलें अबोला ॥1॥ तुज मज घातली तुटी । एके भेटीपासूनि ॥ध्रु.॥ आतां याची न धरीं चाड । कांहीं कोड कवतुकें ॥2॥ तुका म्हणे यावें
जावें । एका भावें खंडलें ॥3॥
3527 आतां दोघांमध्ये काय । उरलें होय वाणीजेसें ॥1॥ निष्ठ हें केलें मन । समाधान न करूनि ॥ध्रु.॥ झुरावें तें तेथींच्या परी । घरिच्याघरीं अवघिया ॥2॥ तुका म्हणे देवपण
। गुंडाळून असों दे ॥3॥
3528 मागितल्यास आस करा । उरी धरा कांहींबाहीं ॥1॥ म्हणऊनि सारिली आस । होती यास मूळ तें ॥ध्रु.॥ माझ्या मोहें तुज पान्हा । लोटे स्तना वोरस ॥2॥ तुका म्हणे आळवणे
। माझ्या देणें उत्तर ॥3॥
3529 आतां बरें घरिच्याघरीं । आपली उरी आपणापें ॥1॥ वाइटबरें
न पडे दृष्टी । मग कष्टी होइजेना ॥ध्रु.॥ बोलों
जातां वाढे बोल । वांयां फोल खटखट ॥2॥ काकुलती
यावें देवा । तो तों सेवा इिच्छतो ॥3॥ हिशोबाचे
खटखटे । चढे तुटे घडेना ॥4॥ तुका
म्हणे कळों आलें । दुसरें भलें तों नव्हे ॥5॥
3530 आधीं सोज्वळ करावा मारग । चालतां तें मग गोवी नाहीं ॥1॥ ऐसा चालोनियां आला शिष्टाचार । गोवीचा वेव्हार पापपुण्य
॥ध्रु.॥ पळणें तों पळा सांडुनि कांबळें । उपाधीच्या
मुळें लाग पावे ॥2॥ तुका
म्हणे येथें शूर तो निवडे । पडिले बापुडे कालचक्रीं ॥3॥
3531 उद्धत त्या जाती । द्रवें रंगल्या उद्धती ॥1॥ म्हणऊनि बहु फार । त्यांसी असावें अंतर ॥ध्रु.॥ कैंचें पाठी पोट । गोडविषासी सेवट ॥2॥ तुका म्हणे सापा ।
न कळे कुरवाळिलें बापा ॥3॥
3532 आम्हां कथा आवश्यक । येर संपादूं लौकिक ॥1॥ जैसी तैसी माय बरी । मानिल्या त्या माना येरी ॥ध्रु.॥ व्यालीचा कळवळा । जीव बहुत कोंवळा ॥2॥ कवतुकें वावरें । तुका म्हणे या आधारें ॥3॥
3533 पाळितों वचन । परि बहु
भीतें मन ॥1॥ करितें पायांशीं सलगी । नये बैसों अंगसंगीं
॥ध्रु.॥ जोडोनियां कर । उभें असावें समोर ॥2॥ तुका म्हणे संत ।
तुम्ही मी बहु पतित ॥3॥
3534 जैसा तैसा आतां । मज प्रमाण अनंता ॥1॥ पायां पडणें न संडीं । पोटीं तें च वर तोंडीं ॥ध्रु.॥ एका भावें चाड । आहे तैसें अंतीं गोड ॥2॥ तुका म्हणे आम्हां । टळणें चि नाहीं नेमा ॥3॥
3535 चुकलों या ऐशा वर्मा । तरी कर्मा सांपडलों ॥1॥ पाठी लागे करी नास । गर्भवास भोगवी ॥ध्रु.॥ माझें तुझें भिन्नभावें । गळां दावें मोहाचें ॥2॥ तुका
म्हणे पाठेळ केलों । नसत्या भ्यालों छंदासी ॥3॥
3536 देह प्रारब्धा शिरीं । असोन करी उद्वेग ॥1॥ धांव घालीं नारायणा । माझ्या मना जागवीं ॥ध्रु.॥ ऐसी चुकोनियां वर्में । पीडा भ्रमें पावलों ॥2॥ तुका
म्हणे कैंचा भोग । नव्हे रोग अंगींचा ॥3॥
3537 अनंताच्या ऐकों कीर्ती । ज्याच्या चित्तीं हरिनाम । उलंघूनि गेले सिंधु । हा भवबंधु तोडोनियां ॥1॥ आतां हळुहळु ते चि वाहीं । चालों कांही अधिकारें ॥ध्रु.॥ खुंटूनियां गेले नावा । नाहीं हेवा खोळंबला । न लगे मोल द्यावा रुका । भावें एका कारणें ॥2॥ तुका
म्हणे पाहतों वाट । उभा नीट पाउलीं । भीमातिरीं थडवा केला । उठा चला लवलाहें ॥3॥
3538 तरीं च म्यां देवा । साटी करूनियां जीवा ॥1॥ येथें बैसलों धरणें । दृढ कायावाचामनें ॥ध्रु.॥ आवरिल्या वृत्ती । मन
घेउनियां हातीं ॥2॥ तुका
म्हणे जरा । बाहेर येऊं नेदीं घरा ॥3॥
3539 हें तों एक संतांठायीं । लाभ पायीं उत्तम ॥1॥ म्हणवितां त्याचे दास । पुढें आस उरेना ॥ध्रु.॥ कृपादान केलें संतीं ।
कल्पांतीं ही सरेना ॥2॥ तुका
म्हणे संतसेवा । हा चि हेवा उत्तम॥3॥
3540 नारायणा ऐसा । सेवूं नेणतील रसा ॥1॥ जेणें भवव्याध तुटे । दुःख मागुतें न भेटे ॥ध्रु.॥ न लगे कांहीं आटी । बाधा राहों न सके पोटीं ॥2॥ कैवल्य तें जोडे । पालट लवकरी घडे ॥3॥ जन्ममरणदुःख अटे । जाळें अवघेंचि तुटे ॥4॥ तुका म्हणे जाला ।
याचा गुण बहुतांला ॥5॥
3541 अनेक दोषांचे काट । जे जे गादले निघोंट । होती हरिनामें चोखट । क्षण एक न लगतां ॥1॥ तुम्ही हरि म्हणा हरि म्हणा ।
महादोषांचे छेदना ॥ध्रु.॥ अतिप्रीतीचा बांधला ।
नष्ट चांडाळीं रतला । क्षण न लगतां नेला । वैकुंठासी हरि म्हणतां ॥2॥ अमित्य दोषाचें मूळ । जालें वाल्मीकास सबळ । जाला हरिनामें निर्मळ । गंगाजळ पैं जैसा ॥3॥ हरि म्हणतां तरले
। महादोषी गणिके नेलें । कुंटणी भिली उद्धरिलें । वैकुंठासी हरि
म्हणतां ॥4॥ हरिविण जन्म नको वांयां । जैसी दर्पणींची
छाया । म्हणोनि तुका लागे पायां । शरण तया हरीसी ॥5॥
3542 भजन या नासिलें हेडि । दंभा लंडा आवडी ॥1॥ जेवीत ना आइता पाक । नासी ताक घुसळूनि ॥ध्रु.॥ एकाएकीं इच्छी पाठ । नेणे चाट कां जेवूं ॥2॥ तुका म्हणे मुलाम्याचें
। बंधन साचें सेवटीं ॥3॥
3443 जैसा निर्मळ गंगाओघ । तैसा भाग वोगरीं ॥1॥ प्रेम वाढे ग्रासोग्रासीं । ब्रह्मरसीं भोजन
॥ध्रु.॥ तृप्तीवरि आवडी उरे । ऐसे बरे प्रकार ॥2॥ तुका
म्हणे पाख मन । नारायण तें भोगी ॥3॥
3444 सुख सुखा विरजण जालें । तें मथलें नवनीत ॥1॥ हाले डोले हरुषे काया । निवती बाह्या नयन ॥ध्रु.॥ प्रबल तो नारायण ।
गुणें गुण वाढला ॥2॥ तुका
म्हणे भरली सीग । वरी मग वोसंडे ॥3॥
3545 कां रे न भजसी हरी । तुज कोण अंगीकारी ॥1॥ होइल यमपुरी । यमदंड यातना ॥ध्रु.॥ कोण जाली लगबग । काय करिसि तेथें मग ॥2॥ कां रे भरला ताठा । करिती वोज नेतां वाटा ॥3॥ तोंडा
पडिली खिळणी । जिव्हा पिटिती वोढूनि ॥4॥ कां
रे पडिली जनलाज । कोण सोडवील तुज ॥5॥ लाज
धरीं म्हणे तुका । नको वांयां जाऊं फुका ॥6॥
3546 क्षरला सागर गंगा ओघीं मिळे । आपण चि खेळे आपणाशीं ॥1 ॥ मधील ते वाव अवघी उपाधि । तुम्हां आम्हांमधीं ते
चि परी ॥ध्रु.॥ घट मठ जाले आकाशाचे पोटीं । वचनें चि तुटी
तेथें चि तें ॥2 ॥ तुका म्हणे बीजें बीज दाखविलें । फल पुष्प आलें गेलें वांयां ॥3॥
3547 एक आतां तुम्ही करा । मज
दातारा सत्तेनें ॥1॥ विश्वास
तो पायांवरी । ठेवुनि हरी राहिलों ॥ध्रु.॥ जाणत
चि दुजें नाहीं । आणिक कांहीं प्रकार ॥2॥ तुका
म्हणे शरण आलों । काय बोलों विनवितों ॥3॥
3548 काय विनवावें कोणें तो निवाड । केलें माझ्या कोड वचनाचें ॥1॥ आहो कृपनिधी गुणांच्या निधाना । माझ्या अनुमाना नये चि हें
॥ध्रु.॥ बहुत करुणा केलेंसे भासेन । एक ही वचन नाहीं
आलें ॥2॥ माझी कांहीं सेवा होईल
पावली । निश्चिंती मानिली होती ऐसी ॥3॥ तुका म्हणे माझी
उरली ते आटी । अभय कर कटी न देखें चि ॥4॥
3549 लाजोनियां काळें राहिलें लिखित । नेदितां ही चित्त समाधान ॥1॥ कैसें सुख वाटे वचनाचे तुटी । प्रीतिविण भेटी रुचि नेदी
॥ध्रु.॥ एकाचिये भेटी एकाचा कोंपर । मावेचा पदर कळों
येतो ॥2॥ होत्या आपल्या त्या वेचूनियां शक्ती । पुढें जालों युक्तीकळाहीन ॥3॥ तुका म्हणे तुम्ही समर्थ जी देवा । दुर्बळाची सेवा कोठें पावे
॥4॥
3550 आशाबद्ध बहु असे निलाजिरें । होय म्हणे धीरें फळ टोंकें ॥1॥ कारणापें
चित्त न पाहें अपमान । चित्त समाधान लाभासाटीं ॥2॥ तुका
म्हणे हातें लोटिलें न कळे । झांकितसें डोळे पांडुरंगा ॥3॥
3551 सांता पांचां तरीं वचनां सेवटीं । निरोप कां भेटी एक तरी ॥1॥ कां नेणें निष्ठ केलें नारायणा । न देखें हें मना येतां
कांहीं ॥2॥ तुका म्हणे ऐसा न
देखें निवाड । कडू किंवा गोड फळ पोटीं ॥3॥
3552 वांयां ऐसा जन्म गेला । हें विठ्ठला दुःख वाटे ॥1॥ नाहीं सरता जालों पायीं । तुम्ही जई न पुसा ॥ध्रु.॥ कां मी जीतों संवसारीं । अद्यापवरी भूमिभार ॥2॥ तुका म्हणे
पंढरिनाथा । सबळ व्यथा भवरोग ॥3॥
3553 कासया हो माझा राखिला लौकिक । निवाड कां एक केला नाहीं ॥1॥ मग तळमळ न करितें मन । जालें तें कारण कळों येतें ॥2॥ तुका म्हणे केला
पाहिजे निवाड । वैदासी भीड मरणें रोग्या ॥3॥
3554 ऐसें कोण पाप बळी । जें जवळी येऊं नेदी ॥1॥ तुम्हां तंव होइल
ठावें । नेदावें कां कळों हें ॥ध्रु.॥ कोण जाला अंतराय । कां
ते पाय अंतरले ॥2॥ तुका
म्हणे निमित्याचा । आला सुच अनुभव ॥3॥
3555 ब्रह्मज्ञानाची
भरोवरी । पुढिला सांगे आपण न करी ॥1॥ थू थू त्याच्या तोंडावरी । व्यर्थ सिणवी वैखरी ॥ध्रु.॥ कथा करी वरिवरी । प्रेम नसे चि अंतरीं ॥2॥ तुका म्हणे कवित्व
करी । मान वस्तु हे आदरी ॥3॥
3556 कधीं कृपा करिसी नेणें । मज दीनाचें धांवणें ॥1॥ भेटी लागीं पंढरीनाथा । जीवीं लागली तळमळ व्यथा ॥ध्रु.॥ सिणलें माझें मन । वाट पाहतां लोचन ॥2॥ तुका म्हणे लागली
भूक । तुझें पहावया श्रीमुख ॥3॥
3557 उच्चारूं यासाटीं । आम्ही नाम तुझें कंठीं ॥1॥ येसी
धांवत धांवत । माउलिये कृपावंते ॥ध्रु.॥ पाय
चित्तीं धरूं । क्रिडा भलते ठायीं करूं ॥2॥ तुका
म्हणे माझे गंगे । प्रेमभरित पांडुरंगे ॥3॥
3558 दगडाच्या देवा बगाड नवस । बाईल कथेस जाऊं नेदी ॥1॥ वेची
धनरासी बांधलें स्मशान । दारीं वृंदावन द्वाड मानी ॥ध्रु.॥ चोरें नागविला न करी
त्याची खंती । परी द्विजा हातीं नेदी रुका ॥2॥ करी
पाहुणेर विव्हाया जावयासी । आल्या अतीतासी पाठमोरा ॥3॥ तुका म्हणे जळो
धिग त्याचें जिणें । भार वाही सीण वर्म नेणे ॥4॥
3559 करूनि विनवणी । माथा ठेवितों चरणीं ॥1॥ होतें तें चि असों द्यावें । रूप सौम्य चि बरवें ॥ध्रु.॥ भया भेणें तुमचा ठाव । तुमच्या कोपें कोठें जावें ॥2॥ तुका पायां लागे । दान समुदाय मागे ॥3॥
3560 प्रेम नये सांगतां बोलतां दावितां । अनुभव चित्ता चित्त
जाणे ॥1॥ कासवीचें बाळ वाढे कृपादृष्टी । दुधा नाहीं भेटी अंगसंगें
॥ध्रु.॥ पोटामध्यें कोण सांगितलें सर्पां । उपजत लपा म्हणऊनि ॥2॥ बोलों
नेणें परी जाणे गोड क्षार । अंतरीं विचार त्यासी ठावा ॥3॥ तुका म्हणे बरें
विचारावें मनीं । आणिक भल्यांनी पुसों नये ॥4॥
3561 आतां मी पतित ऐसा साच भावें । कळों अनुभवें आलें देवा ॥1॥ काय करावें तें रोकडें चि करीं । राहिली हे उरी नाहीं दोघां
॥ध्रु.॥ येर येरा समदृष्टी द्यावें या उत्तरा । यासी
काय करा गोही आतां ॥2॥ तुका
म्हणे मेलों सांगतसांगतां । तें चि आलें आतां कळों तुम्हां ॥3॥
3562 काय तुज मागें नाहीं जाणवलें । माझें नाहीं केलें हित
कांहीं ॥1॥ डोळे झांकुनियां होसी अबोलणा । तेव्हां नारायणा आतां कैसा
॥ध्रु.॥ न कळे उचित न संगतां स्पष्ट । ऐसा क्रियानष्ट
काय जाणे ॥2॥ तुका म्हणे माझा घात तुम्हां ठावा । तरि कां आधीं देवा वारूं नये ॥3॥
3563 नये ऐसें बोलों कठिण उत्तरें । सलगी लेंकुरें केली पुढें ॥1॥ अपराध की जे घडला तो क्षमा ।
सिकवा उत्तमा आमुचिया॥ध्रु.॥ धरूं धावें आगी पोळलें
तें नेणे । ओढिलिया होणें माते बाळा ॥2॥ तुका
म्हणे फार ज्याचा जार त्यासी । प्रवीण येविशीं असा तुम्ही ॥3॥
3564 लडिवाळ म्हणोनी
निष्ठ न बोला । परी सांभाळिला लागे घात ॥1॥ बहु वागवीत आणिलें दुरूनि । दासांची पोसनी बहु आहे ॥ध्रु.॥ नाहीं लागों दिला आघाताचा वारा । निष्ठ उत्तरा कोमेजतों ॥2॥ तुका म्हणे तुम्ही कृपावंत हरि । शांतवा उत्तरीं अमृताच्या ॥3॥
3565 आत्मिस्थति मज नको हा विचार । देई निरंतर चरणसेवा ॥1॥ जन्मोजन्मीं
तुझा दास पुरुषोत्तमा । हे चि गोडी माझ्या देई जीवा ॥ध्रु.॥ काय सायुज्यता मुक्ती हे चि गोड । देव भक्त कोड तेथें नाहीं ॥2॥ काय तें निर्गुण पाहों कैशा परी । वर्णू तुझी हरी कीर्ती कैसी ॥3॥ गोड चरणसेवा देवभक्तपण । मज देवा झणें दुराविसी ॥4॥ जाणिवेपासूनि
सोडवीं माझ्या जीवा । देई चरणसेवा निरंतर ॥5॥ तुका म्हणे गोडा
गोड न लगे प्रीतिकर । प्रीति ते ही सार सेवा हे रे ॥6॥
3566 चालें दंडवत घालीं नारायणा । आपुल्या कल्याणा लागूनियां ॥1॥ बैसविला पदीं पुत्र राज्य करी । पिता वाहे शिरीं आज्ञा त्याची ॥2॥ तुका
म्हणे आहे ठायींचा चि मान । आतां अनुमान कायसा तो ॥3॥
3567 समर्थाचें बाळ पांघरे वाकळ । हसती सकळ लोक कोणा ॥1॥ समर्थासी लाज आपुल्या नांवाची । शरण आल्याची लागे चिंता ॥2॥ जरी तुज कांहीं होईल
उचित । तरी हा पतित तारीं तुका ॥3॥
3668 न करीं रे मना कांहीं च कल्पना । चिंतीं या चरणां
विठोबाच्या ॥1॥ येथें सुखाचिया रासी । पुढें ठाव नाहीं
कल्पनेसी ॥ध्रु.॥ सुखाचें ओतिलें साजिरें श्रीमुख । शोक मोह दुःख पाहाता
नाहीं ॥2॥ तुका म्हणे येथें
होईल विसांवा । तुटतील हांवा पुढिलिया ॥3॥
3569 काय करूं मज नागविलें आळसें । बहुत या सोसें पीडा केली ॥1॥ हिरोनियां नेला मुखींचा उच्चार । पडिलें अंतर जवळी च
॥ध्रु.॥ द्वैताचिया कैसा सांपडलों हातीं । बहुत करती
ओढाओढी ॥2॥ तुका म्हणे आतां
आपुलिया सवें । न्यावें मज देवें सोडवूनि ॥3॥
3570 नाहीं देवाचा विश्वास । करी संतांचा उपहास ॥1॥ त्याचे
तोंडी पडे माती । हीन शूकराची जाती ॥ध्रु.॥ घोकुनी
अक्षर । वाद छळणा करीत फिरे ॥2॥ म्हणे देवासी पाषाण । तुका म्हणे भावहीन ॥3॥
3571 हें चि सर्वसुख जपावा विठ्ठल । न दवडावा पळ क्षण वांयां ॥1॥ हें चि एक सर्वसाधनांचें मूळ । आतुडे गोपाळ येणें पंथें
॥ध्रु.॥ न लगती कांहीं तपांचिया रासी । करणें वाराणसी
नाना तीर्थे ॥2॥ कल्पना
हे तिळ देहीं अभिमान । नये नारायण जवळी त्यांच्या ॥3॥ तुका
म्हणे नामें देव नेदी भेटी । म्हणे त्याचे होंटीं कुष्ट होय ॥4॥
3572 माझे विषयीं तुज पडतां विसर । नको धरूं दूर पांडुरंगा ॥1॥ तुझा म्हणवितों हे
चि लाज तुला । आतां झणी मला विसरेसी ॥2॥ तुका
म्हणे तुझी माझी नाहीं उरी । आतां केली खरी देवराया ॥3॥
3573 अभक्ताचे गांवीं
साधु म्हणजे काय । व्याघ्रें वाडां गाय सांपडली ॥1॥ कसाबाचे
आळी मांडिलें प्रमाण । बस्वणाची आण तया काई
॥ध्रु.॥ केळी आणि बोरी वसती सेजारी । संवाद कोणे परी
घडे येथें ॥2॥ तुका म्हणे खीर केली कार्हेळ्याची । शुद्ध गोडी कैची वसे तेथें ॥3॥
3574 भागल्यांचा तूं विसांवा । करीं नांवा निंबलोण ॥1॥ परमानंदा पुरुषोत्तमा । हरीं या श्रमापासूनि ॥ध्रु.॥ अनाथांचा अंगीकार ।
करितां भार न मनिसी ॥2॥ तुका
म्हणे इच्छा पुरे । ऐसें धुरेगे विठ्ठल ॥3॥
3575 घालूनियां कास । बळें आलों मागायास ॥1॥ प्रेमें देई पाठवूनि । पांडुरंगा
सेवाॠणी ॥ध्रु.॥ होई रे
शाहाणा । कळों नेदावें या जना ॥2॥ तुका
म्हणे पायीं । जडलों मग उरलें काई ॥3॥
3576 भेटीलागीं पंढरिनाथा । जीवीं लागली तळमळ व्यथा ॥1॥ कैं
कृपा करिसी नेणें । मज दीनाचें धांवणें ॥ध्रु.॥ सीणलें माझें मन । वाट पाहातां लोचन ॥2॥ तुका म्हणे भूक ।
तुझें पाहावया मुख ॥3॥
3577 सांडियेली काया । वरी ओंवाळूनी पायां ॥1॥ शरण शरण नारायणा । मज अंगीकारा दीना ॥ध्रु.॥ आलों लोटांगणीं । रुळें तुमचे चरणीं ॥2॥ तुका म्हणे कई । डोई ठेवीन हे पायीं ॥3॥
3578 तुझे दारींचा कुतरा । नको मोकलूं दातारा ॥1॥ धरणें घेतलें घरांत । नको धरून उठवूं हात ॥ध्रु.॥ घेतली मुरकुंडी । थोर जालों मी लंडी ॥2॥ तुका म्हणे
जगजीवना । ब्रिदें पाहें नारायणा ॥3॥
3579 पडिलों बाहेरि आपल्या कर्तव्यें । संसाराचा जीवें वीट आला ॥1॥ एकामध्यें एक नाहीं मिळों येत । ताक नवनीत निडळिया ॥ध्रु.॥ दोनी जालीं नांवें
एकाच्या मथनें । भुस सार गुणें वेगळालीं ॥2॥ तुका
म्हणे कोठें वसे मुक्ताफळ । सिंपल्याचें स्थळ खंडलिया ॥3॥
3581 पाहातां हें बरवें जालें । कळों आलें यावरी ॥1॥ मागिलांचा जाला झाडा । त्या निवाडास्तव ॥ध्रु.॥ विसांवलें अंग दिसे । सरिसे अनुभव ॥2॥ तुका म्हणे बरें
जालें । देवें नेलें गवसूनि ॥3॥
3581 चक्रफेरीं गळीं गळा । होता गोवियेला माळा ॥1॥ फुटोनियां गेला कुंभ । जालों निष्काम स्वयंभ ॥ध्रु.॥ धरित चि नाहीं थारा । वेठी भ्रमण खोंकरा ॥2॥ तुका म्हणे कौतुक
कोडें । आगी काय जाणे मढें ॥3॥
3582 श्रमपरिहारा । मूळ हें जालें दातारा ॥1॥ देह निवेदूनि पायीं । जालों रिकामा उतराई ॥ध्रु.॥ आपली ते सत्ता । येथें
असों नेदीं आतां ॥2॥ राहिला
निराळा । तुका कटकटे वेगळा ॥3॥
3583 पाठवाल तेथें गर्जेन पवाडे । कार्या देहाकडे नावलोकीं ॥1॥ म्हणउनि मागें कंठींचा सौरस । पावतील नास विघ्नें पुढें ॥ध्रु.॥ कृपेच्या कटाक्षें निभें कळिकाळा । येतां येत बळाशक्तीपुढें ॥2॥ तुका
म्हणे गुढी आणीन पायांपें । जगा होइल सोपें नाम तुझें ॥3॥
3584 उपजल्या काळें शुभ कां शकुन । आतां आवरोन राहिलेती ॥1॥ नाहीं मागितली वचनाची जोडी । निष्काम कोरडी वरिवरि ॥ध्रु.॥ सत्याविण काय उगी च लांबणी । कारियाची वाणी येर भूस ॥2॥ तुका म्हणे ऐसी
कोणा चाळवणी । न विचारा मनीं पांडुरंगा ॥3॥
3585 नव्हें मी आहाच आशेचें बांधलें । जें हें टोंकविलें नारायणा
॥1॥ अंतर तों तुम्हां बरें कळों येतें । वेव्हार उचितें चाळवीजे
॥ध्रु.॥ मनें कल्पीलें आवरितां पाप । संकल्पीं विकल्प
याचि नांवें ॥2॥ तुका म्हणे आम्हां न सोसे जळजळ । सिजल्यावरी जाळ कढ खोटा ॥3॥
3586 ताकें कृपण तो जेवूं काय घाली । आहाच ते चालीवरुनि कळे ॥1॥ काय तुम्हां वेचे
घातलें सांकडें । माहें आलें कोडें आजिवरि ॥ध्रु.॥ सेवेंविण आम्ही न लिंपों
काया । जाला देवराया निर्धार हा ॥2॥ तुका
म्हणे तुझीं राखावया ब्रीदें । येणें अनुवादें कारियासी ॥3॥
3587 वृत्तीवरि आम्हां येणें
काशासाटीं । एवढी हे आटी सोसावया ॥1॥ जाणतसां
परी नेणते जी देवा । भ्रम चि बरवा राखावा तो ॥ध्रु.॥ मोडूनि क्षरलों अभेदाची मूस । तुम्हां कां अळस वोडवला ॥2॥ तुका
म्हणे होई लवकरि उदार ।
लांबणीचें फार काम नाहीं ॥3॥
3588 सुलभ कीर्तनें दिलें ठसावूनि । करितां धरणी उरी कोण ॥1॥ आतां न टळावें केलिया नेमासी । उदाराचा होसी हीन काय ॥ध्रु.॥ एका नेमें कोठें दुसरा पालट । पादिर तो धीट म्हणती त्यासी ॥2॥ तुका
म्हणे किती बोलसी उणें । एकाच वचनें खंड करीं ॥3॥
3589 जेथें माझी दृष्टीष्ट
राहिली बैसोन । तेथें चि हें मन गुंडाळातें ॥1॥ टाळावी
ते पीडा आपुल्यापासून । दिठावेलें अन्न ओकवितें ॥ध्रु.॥ तुम्हांसी कां कोडें कोणे ही विशीचें । नवलाव याचें वाटतसे
॥2॥ तुका म्हणे वेगीं
उभारा जी कर । कीर्त मुखें थोर गर्जईन ॥3॥
3590 इच्छेपाशीं आलों फिरोनि मागुता । स्वामीसेवकता आवडीचे ॥1॥ द्यावें लवकरी मागितलें दान । मुळींचें जतन करूनि असें
॥ध्रु.॥ उपाय हे करीं एका चि वचना । दावूनियां खुणा
ठाया येतों ॥2॥ तुका म्हणे गांठी किती तुजपाशीं । जगाच्या तोडिसी चिंतनानें ॥3॥
3591 कोठें आतां आम्ही वेचावी
हे वाणी । कोण मना आणी जाणोनियां ॥1॥ न
करावी सांडी आतां टाळाटाळी । देई ये कळी होइल माजी
॥ध्रु.॥ घरोघरीं जाल्या ज्ञानाचिया गोष्टी । सत्यासवें गांठी न पडवी ॥2॥ तुका म्हणे आम्हां भाकितां करुणा । भलता चि शाहाणा शोध
काढी ॥3॥
3592 डगमगी मन निराशेच्या गुणें । हें तों नारायणें सांतवीजे ॥1॥ धीरें तूं गंभीर जीवनें जगाचें । जळो विभागाचें आत्रीतत्या
॥ध्रु.॥ भेईल
जीव हें देखोनि कठिण । केला जातो सीण तो तो वांयां ॥2॥ तुका म्हणे आवश्यक
हें वचन । पाळावें चि वान समयो आहे ॥3॥
3593 आम्ही पाहा कैसीं एकतत्व जालों । राखणे लागलों वासनेसी ॥1॥ तुम्हांविण
कांहीं नावडावें जीवा । केला तो चि देवा केला पण ॥ध्रु.॥ वर्म नेणों परि वृत्ती भंगों नेदुं । वंदिलें चि वंदूं
आवडीनें ॥2॥ तुका म्हणे कळे नामाचें जीवन । वारता ही भिन्न नेणों आतां ॥3॥
3594 आपण तों असा । समर्थ जी हृषीकेशा ॥1॥ करा करा बुझावणी । काय विलंब वचनीं ॥ध्रु.॥ हेंगे ऐसें म्हणा ।
उठूनि लागेन चरणा ॥2॥ घेऊनियां
सुखें । नाचेल तुका कवतुकें ॥3॥
3595 द्याल ऐसें दिसे । तुमचें साचपण इच्छे ॥1॥ म्हणऊनि न भंगे निर्धार । केलें लोचनें सादर ॥ध्रु.॥ मुखाची च वास । पुरला पाहे अवकाश ॥2॥ तुका म्हणे कळे ।
काय लाभ कोण वेळ ॥3॥
3596 तुम्ही तों सदैव
। आधरपणें माझी हांव ॥1॥ जळो
आशेचें तें जिणें । टोंकतसावें दीनपणें ॥ध्रु.॥ येथूनि सोडवा । आतां अनुभवेंसी देवा ॥2॥ तुका म्हणे जालें
। एक मग हें निमालें ॥3॥
3597 कैसें भलें देवा अनुभवा कां नये । उसीर तो काय तुम्हांपाशीं ॥1॥ आहे
तें मागों तों दिसातें जवळी । केल्यामध्यें कळि कोण साध्य ॥ध्रु.॥ नाहीं
सांडीत मी सेवेची मर्यादा । लाविला तो धंदा नित्य करीं ॥2॥ तुका म्हणे हात
आवरिला गुंती । माझे तंव चित्तीं नाहीं दुजें ॥3॥
3598 हुंदकी पिसवी हलवी दाढी । मणी वोढी निंदेचे ॥1॥ त्याचें
फळ पाकीं यमाचे दंड । घर केलें कुंड कुंभपाक ॥ध्रु.॥ क्रोध पोटीं मांग आणिला अंतरा । भुंकोनि कुतरा जप करी ॥2॥ तुका म्हणे स्नान
केलें मळमूत्रें । जेवविलीं पितरें अमंगळें ॥3॥
3599 अंगा भरला ताठा । नये वळणी जैसा खुंटा ॥1॥ कैसें न कळे त्या डेंगा । हित आदळलें अंगा ॥ध्रु.॥ जीव जाते वेळे । भरे लकडा ताठी डोळे ॥2॥ मुसळाचें धनु । तुका म्हणे नव्हे अनु ॥3॥
3600 करूनि कडविड । जमा घडिली लगड ॥1॥ आतां होतें तें चि जालें । नाम ठायींचें चांगलें ॥ध्रु.॥
उतरलें डाई । उत्तम ते सुलाख ताई ॥2॥ हिंडवितां देश । तुका म्हणे नाहीं नाश ॥3॥
--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.