तुकाराम गाथा ८०१ - ९००
801 वाटुली पाहातां
सिणले डोळुले । दाविसी पाउलें कइं वो डोळां ॥1॥ तूं माय माउली कृपेची साउली । विठ्ठले पाहिली वास तुझी ॥2॥ तुका म्हणे माझ्या असांवल्या बाह्या । तुज
क्षेम द्याया पांडुरंगा ॥3॥
802 देह हा सादर पाहावा
निश्चित । सर्व सुख एथें नाम आहे ॥1॥ ब्रह्म जें देखणें द्वैत जेव्हां गेलें । शरीर तें जालें
ब्रह्मरूप ॥ध्रु.॥ यजन याजन तप व्रतें करिती । विकल्पें नागवती शुद्ध पुण्या ॥2॥ तुका म्हणे सर्व सुख एथें आहे । भ्रांति दूर पाहें टाकुनियां ॥3॥
803 तुझे वर्णू गुण
ऐसी नाहीं मती । राहिल्या त्या श्रुती मौन्यपणें ॥1॥ मौन्यपणें वाचा थोंटावल्या चारी । ऐसें तुझें हरी रूप आहे
॥ध्रु.॥ रूप तुझें ऐसें डोळां न देखवे । जेथें हें झकवे ब्रह्मादिक
॥2॥ ब्रह्मादिक देवा कर्माची कचाटी । म्हणोनि
आटाटी फार त्यांसी ॥3॥ तुका म्हणे तुझें
गुण नाम रूप । आहेसी अमुप वाणूं काई ॥4॥
804 मनवाचातीत तुझें
हें स्वरूप । म्हणोनियां माप भक्ति
केलें ॥1॥ भक्तिचिया मापें मोजितों अनंता । इतरानें तत्वता न मोजवे ॥ध्रु.॥ योग याग तपें
देहाचिया योगें । ज्ञानाचिया लागें न सांपडेसी ॥2॥ तुका म्हणे आम्ही भोळ्या भावें सेवा । घ्यावी जी केशवा करितों ऐसी ॥3॥
805 देवा ऐसा शिष्य देई । ब्रह्मज्ञानी
निपुण पाहीं ॥1॥ जो कां भावाचा आगळा
। भक्तिप्रेमाचा पुतळा ॥ध्रु.॥ ऐशा युक्ति ज्याला बाणे । तेथें वैराग्याचें ठाणें ॥2॥ ऐसा जाला हो शरीरीं । तुका लिंबलोण करी ॥3॥
806 जंव नाहीं देखिली
पंढरी । तोंवरी वर्णीसी थोर वैकुंठींची ॥1॥ मोक्षसिद्धी तेथें हिंडे दारोदारीं । होऊनि कामारी दीनरूप ॥ध्रु.॥ वृंदावन सडे चौक
रंग माळा । अभिन्नव सोहोळा घरोघरीं ॥2॥ नामघोष कथापुराणकीर्तनीं । ओविया कांडणीं पांडुरंग ॥3॥ सर्व सुख तेथें असे सर्वकाळ । ब्रह्म तें केवळ नांदतसे ॥4॥ तुका म्हणे जें न साधे सायासें । तें हें प्रत्यक्ष दिसे विटेवरि ॥5॥
807 दुःख वाटे ऐसी
ऐकोनियें गोष्टी । जेणें घडे तुटी तुझ्या पायीं ॥1॥ येतो कळवळा देखोनियां घात । करितों फजित नाइकती ॥ध्रु.॥ काय करूं देवा ऐसी
नाहीं शक्ति
। दंडुनि पुढती वाटे लावूं ॥2॥ तुका म्हणे मज दावूं नको ऐसे । दृष्टीपुढें पिसे पांडुरंगा ॥3॥
808 शूकरासी विष्ठा
माने सावकास । मिष्टान्नाची त्यास काय गोडी ॥1॥ तेवीं अभक्तांसी आवडे पाखांड । न लगे त्यां गोड परमार्थ ॥ध्रु.॥ श्वानासी भोजन
दिलें पंचामृत । तरी त्याचें चित्त हाडावरि ॥2॥ तुका म्हणे सर्पा पाजिलिया क्षीर । वमितां विखार विष जालें ॥3॥
809 रासभ धुतला महा
तीर्थांमाजी । नव्हे जैसा तेजी शामकर्ण ॥1॥ तेवीं खळा काय केला उपदेश । नव्हे चि मानस शुद्ध त्याचें
॥ध्रु.॥ सर्पासी पाजिलें शर्करापीयूष । अंतरींचें विष जाऊं नेणे ॥2॥ तुका म्हणे श्वाना क्षिरीचें भोजन । सवें चि वमन जेवी तया ॥3॥
810 जेवीं नवज्वरें
तापलें शरीर । लागे तया क्षीर विषातुल्य ॥1॥ तेवीं परमार्थ जीहीं दुराविला । तयालागीं झाला सन्निपात
॥ध्रु.॥ कामिनी जयाच्या जाहाली नेत्रासी । देखी तो चंद्रासी पीतवर्ण
॥2॥ तुका म्हणे मद्यपानाची आवडी । न रुचे त्या गोडी नवनीताची ॥3॥
811 आतां असों मना अभक्तांची कथा
। न होई दुश्चिता हरिनामीं ॥1॥ नये त्याची कदा गोष्टी करूं मात । जिव्हे प्रायिश्चत्त
त्याच्या नांवें ॥ध्रु.॥ प्रभातें न घ्यावें नांव माकडाचें । तैसें अभक्ताचें
सर्वकाळ ॥2॥ तुका म्हणे आतां
आठवूं मंगळ । जेणें सर्व काळ सुखरूप ॥3॥
812 नाम आठवितां
सद्गदित कंठीं । प्रेम वाढे पोटीं ऐसें करीं ॥1॥ रोमांच जीवन आनंदाश्रु नेत्रीं । अष्टांग ही गात्रीं प्रेम
तुझें ॥ध्रु.॥ सर्व ही शरीर वेचो या कीर्तनीं । गाऊं निशिदिनीं नाम तुझें
॥2॥ तुका म्हणे दुजें न करीं कल्पांतीं । सर्वदा विश्रांति संतां पाई ॥3॥
813 जननी हे जाणे
बाळकाचें वर्म । सुख दुःख धर्म जें जें कांहीं ॥1॥ अंधापुढें जेणें दिधला आधार । त्याचा हा विचार तो चि जाणे
॥ध्रु.॥ शरणागता जेणें घातलें पाठीशीं । तो जाणे तेविशीं राखों तया
॥2॥ कासे लागे तया न लगती सायास । पोहोणारा त्यास पार पावी ॥3॥ तुका म्हणे जीव विठ्ठलाचे हातीं । दिला त्याची गति तोचि जाणे ॥4॥
814 नका वांटूं मन
विधिनिषेधांसी । स्मरावा मानसीं पांडुरंग ॥1॥ खादलिया अन्ना मासी बोलों नये । अवघें चि जाये एका घांसें
॥ध्रु.॥ जोडी होते परी ते बहु कठिण । करितां जतन सांभाळावें ॥2॥ तुका म्हणे येथें न मना विषाद । निंबेंविण व्याध तुटों नये ॥3॥
815 नको होऊं देऊं
भावीं अभावना । या चि नांवें जाणा बहु दोष ॥1॥ मेघवृष्टी येथें होते अनिवार । जिव्हाळ्या उखर
लाभ नाड ॥ध्रु.॥ उत्तमा विभागें कनिष्ठाची इच्छा । कल्पतरु तैसा फळे त्यासी
॥2॥ तुका म्हणे जिणें बहु थोडें आहे । आपुलिया पाहें पुढें बरें ॥3॥
816 त्याग तंव मज न
वजतां केला । कांहींच विठ्ठला मनांतूनि ॥1॥ भागलिया आला उबग सहज । न धरितां काज जालें मनीं ॥ध्रु.॥ देह जड जालें
ॠणाच्या आभारें । केलें संवसारें कासावीस ॥2॥ तुका म्हणे गेला आळसकिळस । अकर्तव्य दोष निवारिले ॥3॥
817 मढें झांकुनियां
करिती पेरणी । कुणबियाचे वाणी लवलाहें ॥1॥ तयापरी करीं स्वहित आपुलें । जयासी फावलें नरदेह ॥ध्रु.॥ ओटीच्या परिस
मुठीचें तें वाढे । यापरि कैवाडें स्वहिताचें ॥2॥ नाहीं काळसत्ता आपुलिये हातीं । जाणते हे गुंती उगविती ॥3॥ तुका म्हणे पाहें आपुली सूचना । करितो शाहाणा मृत्युलोकीं ॥4॥
818 राजा चाले तेथें
वैभव सांगातें । हें काय लागतें सांगावें त्या ॥1॥ कोणी कोणा एथें न मनी जी फुका । कृपेविण एका देवाचिया
॥ध्रु.॥ शृंगारिलें नाहीं तगोंयेत वरि । उमटे लौकरि जैसे तैतें ॥2॥ तुका म्हणे घरीं वसे नारायण । कृपेची ते खुण साम्या येते ॥3॥
819 वत्स पळे धेनु
धांवे पाठीलागीं । प्रीतीचा तो अंगीं आयुर्भाव ॥1॥ शिकविलें काय येईल कारणा । सूत्र ओढी मना आणिकांच्या
॥ध्रु.॥ सांडिलें तें नाहीं घेत मेळवितां । म्हणऊनि
लाता मागें सारी ॥2॥ तुका म्हणे आग्रह
करावा न लगे । सांगतसे अंगें अनुभव ॥3॥
820 देवाच्या संबंधें
विश्व चि सोयरें । सूत्र ओढे दोरें एका एक ॥1॥ आहाच हें नव्हे विटायासारिखें । जीव जीवनीं देखें सामावलें
॥ध्रु.॥ आणिकांचें सुख दुःख उमटे अंतरीं । एथील इतरीं तेणें न्यायें
॥2॥ तुका म्हणे ठसावलें शुद्ध जाती । शोभा चि पुढती विशेषता ॥3॥
821 अवघा वेंचलों इंद्रियांचे
ओढी । जालें तें तें घडी निरोपिलें ॥1॥ असावा जी ठावा सेवेसी विचार । आपुला म्यां भार उतरिला
॥ध्रु.॥ कायावाचामनें तो चि निजध्यास । एथें जालों ओस भक्तिभावें
॥2॥ तुका म्हणे करूं येईल धावणें । तरि नारायणें सांभाळावें ॥3॥
822 राहो आतां हें चि
ध्यान । डोळा मन लंपटो ॥1॥ कोंडकोंडुनि धरीन
जीवें । देहभावें ओंवाळीन ॥ध्रु.॥ होईल येणें कळसा आलें । स्थिरावलें
अंतरीं ॥2॥ तुका म्हणे गोजिरिया । विठोबा पायां पडों द्या ॥3॥
823 आदि मध्य अंत
दाखविला दीपें । हा तों आपणापें यत्न बरा ॥1॥ दाशत्वे दाविलें धन्याचें भांडार । तोंतों नव्हे सार एथुनियां ॥ध्रु.॥ उपायानें सोस नासला
सकळ । सत्ते सत्ताबळ अंगा आलें ॥2॥ तुका म्हणे दृष्टी सकळांचे शिरीं । वचन चि करी बैसोनियां ॥3॥
824 सांटविले वाण । पैस
घातला दुकान ॥1॥ जें ज्या पाहिजे जे
काळीं । आहे सिद्ध चि जवळी ॥ध्रु.॥ निवडिलें साचें । उत्तममध्यमकनिष्ठाचें ॥2॥ तुका बैसला दुकानीं । दावी मोला ऐसी वाणी ॥3॥
825 लागलिया मुख स्तनां
। घाली पान्हा माउली ॥1॥ उभयतां आवडी लाडें
। कोडें कोड पुरतसे ॥ध्रु.॥ मेळवितां अंगें अंग । प्रेमें रंग वाढतो ॥2॥ तुका म्हणे जड भारी । अवघें शिरीं जननीचे ॥3॥
826 अवगुण तों कोणीं
नाहीं प्रतिष्ठीले । मागें होत आले शिष्टाचार ॥1॥ दुर्बळाच्या नांवें पिटावा डांगोरा । हा तों नव्हे बरा
सत्यवाद ॥ध्रु.॥ मद्य आणि मधु एकरासी नांवें । तरि कां तें खावें आधारें
त्या ॥2॥ तुका म्हणे माझा उच्छिष्ट प्रसाद । निवडी भेदाभेद वृष्टीन्यायें
॥3॥
827 भूतीं भगवंत । हा
तों जाणतों संकेत ॥1॥ भारी मोकलितों वाण
। ज्याचा त्यासी कळे गुण ॥ध्रु.॥ करावा उपदेश । निवडोनि तरि दोष ॥2॥ तुका म्हणे वाटे । चुकतां आडरानें कांटे ॥3॥
828 आम्हां हें
कवतुक जगा द्यावी नीत । करावे फजित चुकती ते ॥1॥ कासयाचा बाध एकाच्या निरोपें । काय व्हावें कोपें जगाचिया
॥ध्रु.॥ अविद्येचा येथें कोठें परिश्रम । रामकृष्णनाम ऐसे बाण ॥2॥ तुका म्हणे येथें खर्‍याचा विकरा । न सरती येरा खोट्या परी ॥3॥
829 दर्पणासी नखटें
लाजे । शुद्ध खिजे देखोनि ॥1॥ ऐसें अवगुणांच्या बाधें । दिसे सुदें विपरीत ॥ध्रु.॥ अंधळ्यास काय
हिरा । गारां चि तो सारिखा ॥2॥ तुका म्हणे भुंके सुनें । ठाया नेणे ठाव तो ॥3॥
830 नावडे तरि कां
येतील हे भांड । घेउनियां तोंड काळें येथें ॥1॥ नासोनियां जाय रस या संगती । खळाचे पंगती नारायणा ॥ध्रु.॥ तोंडावाटा नर्क
काढी अमंगळ । मिष्टान्ना विटाळ करी सुनें ॥2॥ तुका म्हणे नाहीं संतांची मर्यादा । निंदे तो चि निंदा मायझवा ॥3॥
831 लेकरा आईतें पित्याची जतन ।
दावी निजधन सर्व जोडी ॥1॥ त्यापरि आमचा
जालासे सांभाळ । देखिला चि काळ नाहीं आड ॥ध्रु.॥ भुकेचे संनिध वसे
स्तनपान । उपायाची भिन्न चिंता नाहीं ॥2॥ आळवूनि तुका उभा पैलथडी । घातली या उडी पांडुरंगें ॥3॥
832 शुद्ध चर्या हें चि
संताचें पूजन । लागत चि धन नाहीं वित्त ॥1॥ सगुणाचे सोई सगुण विश्रांती । आपण चि येती चोजवीत ॥ध्रु.॥ कीर्तनीं चि वोळे
कृपेचा वोरस । दुरीपणें वास संनिधता ॥2॥ तुका म्हणे वर्म सांगतों सवंगें । मन लावा लागें स्वहिताच्या ॥3॥
833 जीवींचें जाणावें
या नांवें आवडी । हेंकड तें ओढी अमंगळ ॥1॥ चित्ताच्या संकोचें कांहीं च न घडे । अतिशयें वेडे चार तो
चि ॥ध्रु.॥ काळाविण कांहीं नाहीं रुचों येत । करूनि संकेत ठेवियेला ॥2॥ तुका म्हणे कळे वचनें चांचणी । काय बोलवूनि वेळोवेळां ॥3॥
834 कामातुर चवी सांडी
। बरळ तोंडीं बरळे ॥1॥ रंगलें तें अंगीं
दावी । विष देववी आसडे ॥ध्रु.॥ धनसोसें लागे वेड । ते बडबड शमेना ॥2॥ तुका म्हणे वेसनें दोन्ही । नर्कखाणी भोगावया ॥3॥
835 कृष्णांजनें जाले
सोज्वळ लोचन । तेणें दिले वान निवडुनी ॥1॥ निरोपाच्या मापें करीं लडबड । त्याचें त्यानें गोड नारायणें
॥ध्रु.॥ भाग्यवंतांघरीं करितां विश्वासें । कार्य त्यासरिसें होईजेतें ॥2॥ तुका म्हणे पोट भरे बरे वोजा । निज ठाव निजा निजस्थानीं ॥3॥
836 मैंद आला पंढरीस ।
हातीं घेउनि प्रेमपाश ॥1॥ पुढें नाडियलें जग
। नेतो लागों नेदी माग ॥ध्रु.॥ उभारोनि बाहे । दृष्टादृष्टी वेधीताहे ॥2॥ वैकंठीहुनि पेणें । केलें पंढरीकारणें ॥3॥ पुंडलिकें यारा । देउनि आणिलें चोरा ॥4॥ तुका म्हणे चला । तुम्ही आम्ही धरूं त्याला ॥5॥
837 भांडवी माउली
कवतुकें बाळा । आपणा सकळां साक्षित्वेसीं ॥1॥ माझी माझी म्हणे एकएकां मारी । हें तों नाहीं दुरी उभयतां ॥ध्रु.॥ तुझें थोडें भातें
माझें बहु फार । छंद करकर वाद मिथ्या ॥2॥ तुका म्हणे एके ठायीं आहे वर्म । हें चि होय श्रम निवारितें ॥3॥
838 लटिकियाच्या आशा ।
होतों पडिलों वळसा । होउनियां दोषा । पात्र मिथ्या अभिमानें ॥1॥ बरवी उघडली दृष्टी । नाहीं तरी होतों कष्टी । आक्रंदते
सृष्टी । मात्र या चेष्टांनीं ॥ध्रु.॥ मरणाची नाहीं शुद्धी । लोभीं प्रवर्तली बुद्धी । परती तों
कधीं । घडे चि ना माघारीं ॥2॥ सांचूनि मरे धन । लावी पोरांसी भांडण । नाहीं नारायण । तुका
म्हणे स्मरीला ॥3॥
839 जवळी मुखापाशीं । असतां
नेघे अहर्निशी ॥1॥ भवनिर्दाळण नाम
। विठ्ठल विठ्ठल नासी काम ॥ध्रु.॥ सुखाचें शेजार । करूं कां नावडें घर ॥2॥ तुका म्हणे ठेवा । कां हा न करी चि बरवा ॥3॥
840 बरवें देशाउर जालें
। काय बोलें बोलावें ॥1॥ लाभें लाभ दुणावला
। जीव धाला दरुषणें ॥ध्रु.॥ भाग्यें जाली संतभेटी । आवडी पोटीं होती
ते ॥2॥ तुका म्हणे श्रम केला । अवघा आला फळासी ॥3॥
841 सांगतां हें नये
सुख । कीर्ती मुख न पुरे ॥1॥ आवडीनें सेवन करू ।
जीवींचें धरूं जीवीं च ॥ध्रु.॥ उपमा या देतां लाभा । काशा शोभा सारिखी ॥2॥ तुका म्हणे नुचलीं डोई । ठेविली पायीं संतांचे ॥3॥
842 आपुलाला लाहो करूं
। केणें भरूं हा विठ्ठल ॥1॥ भाग्य पावलों या
ठाया । आतां काया कुरवंडी ॥ध्रु.॥ पुढती कोठें घडे ऐसें । बहुतां दिसें फावलें ॥2॥ तुका म्हणे जाली जोडी । चरण घडी न विसंभें ॥3॥
843 उजळलें भाग्य आतां
। अवघी चिंता वारली ॥1॥ संतदर्शनें हा लाभ
। पद्मनाभ जोडला ॥ध्रु.॥ संपुष्ट हा हृदयपेटी । करूनि पोटीं सांटवूं ॥2॥ तुका म्हणे होता ठेवा । तो या भावा सांपडला ॥3॥
844 आम्हां
आपुलें नावडे संचित । चरफडी चित्त कळवळ्यानें ॥1॥ न कळतां जाला खोळंब मारगा । जगीं जालों जगा बहुरूपी ॥ध्रु.॥ कळों आलें बरें उघडले
डोळे । कर्णधार मिळे तरि बरें ॥2॥ तुका म्हणे व्हाल ऐकत करुणा । तरि नारायणा उडी घाला ॥3॥
845 बरगासाटीं खादलें
शेण । मिळतां अन्न न संडी ॥1॥ फजित तो केला आहे । ताडण साहे गौरव ॥ध्रु.॥ ओढाळाची ओंगळ ओढी ।
उगी खोडी नवजाय ॥2॥ तुका फजीत करी
बुच्या । विसरे कुच्या खोडी तेणें ॥3॥
846 धांव घालीं आई । आतां पाहातेसी
काई ॥1॥ धीर नाहीं माझे
पोटीं । जालें वियोगें हिंपुटीं ॥ध्रु.॥ करावें सीतळ । बहु जाली हळहळ ॥2॥ तुका म्हणे डोई । कधीं ठेवीन हे पायीं ॥3॥
847 तुम्हां ठावा
होता देवा । माझें अंतरींचा हेवा ॥1 ॥ होती काशानें सुटका
। तरि हे वैकुंठनायका ॥ध्रु.॥ नसतें सांभाळिलें। जरि तुम्ही आश्वासिलें ॥2॥ तुका म्हणे कृपाळुवा । बरवा केला सावाधावा ॥3॥
848 देऊं ते उपमा ।
आवडीनें पुरुषोत्तमा ॥1॥ पाहातां काशा तूं
सारिखा । तिंहीं लोकांच्या जनका ॥ध्रु.॥ आरुष हे वाणी । गोड वरूनि घेतां
कानीं ॥2॥ आवडीनें खेळे । तुका पुरवावे सोहाळे ॥3॥
849 दर्शनाची आस । आतां
ना साहे उदास ॥1॥ जीव आला पायांपाशीं
। येथें असें कलिवरेंसीं ॥ध्रु.॥ कांहीं च नाठवे । ठायीं बैसलें नुठवे ॥2॥ जीव असतां पाहीं । तुका ठकावला ठायीं ॥3॥
850 भोगावरि आम्ही घातला
पाषाण । मरणा मरण आणियेलें ॥1॥ विश्व तूं व्यापक काय मी निराळा । काशासाठीं बळा येऊं आतां
॥ध्रु.॥ काय सारूनियां काढावें बाहेरी । आणूनि भीतरी काय ठेवूं ॥2॥ केला तरी उरे वाद चि कोरडा । बळें घ्यावी पीडा स्वपनींची ॥3॥ आवघे चि वाण आले तुम्हां घरा । मजुरी मजुरा रोज
कीर्द ॥4॥ तुका म्हणे कांहीं
नेणें लाभ हानी । असेल तो धनी राखो वाडा ॥5॥
851 कां हो एथें काळ
आला आम्हां आड । तुम्हांपाशीं नाड करावया ॥1॥ कां हो विचाराचें पडिलें सांकडें । काय ऐसें कोडें उपजलें
॥ध्रु.॥ कां हो उपजेना द्यावी ऐशी भेटी । काय द्वैत पोटीं धरिलें
देवा ॥2॥ पाप फार किंवा जालासी दुर्बळ । मागिल तें बळ नाहीं आतां ॥3॥ काय जालें देणें निघालें दिवाळें । कीं बांधलासि बळें
ॠणेंपायीं ॥4॥ तुका म्हणे कां रे
ऐसी केली गोवी । तुझी माझी ठेवी निवडुनियां ॥5॥
852 काय देह घालूं
करवती करमरी । टाकुं या भितरी अग्नीमाजी ॥1॥ काय सेवूं वन शीत उष्ण तान । साहों कीं मोहन धरुनी बैसों
॥ध्रु.॥ काय लावूं अंगीं भस्म उधळण । हिंडूं देश कोण खुंट चारी ॥2॥ काय तजूं अन्न करूनि उपास । काय करूं नास जीवित्वाचा ॥3॥ तुका म्हणे काय करावा उपाव । ऐसा देई भाव पांडुरंगा ॥4॥
853 दंभें किर्ति पोट
भरे मानी जन । स्वहित कारण नव्हे कांहीं ॥1॥ अंतरती तुझे पाय मज दुरी । धरितां हे थोरी जाणिवेची ॥ध्रु.॥ पिंडाच्या पाळणें
धांवती विकार । मज दावेदार मजमाजी ॥2॥ कैसा करूं घात आपुला आपण । धरूनि गुमान लोकलाज ॥3॥ तुका म्हणे मज दावी तो सोहोळा । देखें पाय डोळां तुझे देवा ॥4॥
854 धिग जिणें त्याचा
स्वामी हीन वर । मरण तें बर भलें मग ॥1॥ ऐका जी देवा ऐसी आहे नीत । काय तें उचित सांभाळावें ॥ध्रु.॥ देशोदेशीं धाक
जयाच्या उत्तरें । तयाचें कुतरें परि भलें ॥2॥ तुका म्हणे हें कां सुचलें उत्तर । जाणोनि अंतर ओळखावें ॥3॥
855 आतां गाऊं तुज
ओविया मंगळीं । करूं गदारोळी हरिकथा ॥1॥ होसि निवारिता आमुचें सकळ । भय तळमळ पापपुण्य ॥ध्रु.॥ भोगिले ते भोग
लावूं तुझे अंगीं । अलिप्त या जगीं होउनि राहों ॥2॥ तुका म्हणे आम्ही लाडिकीं लेंकरें । न राहों अंतरे पायांविण ॥3॥
856 सर्व सुखें आजी
एथें चि वोळलीं । संतांचीं देखिलीं चरणांबुजें ॥1॥ सर्वकाळ होतों आठवीत मनीं । फिटली ते धणी येणें काळें ॥2॥ तुका म्हणे वाचा राहिली कुंटित । पुढें जालें चित्त समाधान ॥3॥
857 विठ्ठल सोयरा सज्जन
सांगाती । विठ्ठल या चित्तीं बैसलासे ॥1॥ विठ्ठलें हें अंग व्यापिली ते काया । विठ्ठल हे छाया माझी
मज ॥ध्रु.॥ बैसला विठ्ठल जिव्हेचिया माथां । न वदे अन्यथा आन दुजें ॥2॥ सकळां इंद्रियां मन एक प्रधान । तें ही करी ध्यान विठोबाचें ॥3॥ तुका म्हणे या विठ्ठलासी आतां । नये विसंबतां माझें मज ॥4॥
858 होयें वारकरी ।
पांहे पांहे रे पंढरी ॥1॥ काय करावीं साधनें
। फळ अवघें चि तेणें ॥ध्रु.॥ अभिमान नुरे । कोड अवघें चि पुरे ॥2॥ तुका म्हणे डोळां । विठो बैसला सांवळा ॥3॥
859 पंढरीसी जाय । तो
विसरे बापमाय ॥1॥ अवघा होय पांडुरंग
। राहे धरूनियां अंग ॥ध्रु.॥ न लगे धन मान । देहभावें उदासीन ॥2॥ तुका म्हणे मळ । नासी तात्काळ तें स्थळ ॥3॥
860 बळें बाह्यात्कारें
संपादिलें सोंग । नाहीं जाला त्याग अंतरींचा ॥1॥ ऐसें येतें नित्य माझ्या अनुभवा । मनासी हा ठावा समाचार
॥ध्रु.॥ जागृतीचा नाहीं अनुभव स्वप्नीं । जातों विसरुनि सकळ हें ॥2॥ प्रपंचाबाहेरि नाहीं आलें चित्त । केले करी नित्य वेवसाय ॥3॥ तुका म्हणे मज भोरप्या चि परी । जालें सोंग वरी आंत तैसें ॥4॥
861 म्हणवितों
दास ते नाहीं करणी । आंत वरी दोन्ही भिन्न भाव ॥1॥ गातों नाचतों तें दाखवितों जना । प्रेम नारायणा नाहीं अंगीं
॥ध्रु.॥ पाविजे तें वर्म न कळे चि कांहीं । बुडालों या डोहीं
दंभाचिया ॥2॥ भांडवल काळें हातोहातीं
नेलें । माप या लागलें आयुष्यासी ॥3॥ तुका म्हणे वांयां गेलों ऐसा दिसें । होईल या हांसें
लौकिकाचें ॥4॥
862 न कळतां काय करावा
उपाय । जेणें राहे भाव तुझ्या पायीं ॥1॥ येऊनियां वास करिसी हृदयीं । ऐसें घडे कई कासयानें ॥ध्रु.॥ साच भावें तुझें
चिंतन मानसीं । राहे हें करिसी कैं गा देवा ॥2॥ लटिकें हें माझें करूनियां दुरी । साच तूं अंतरीं येउनि
राहें ॥3॥ तुका म्हणे मज राखावें पतिता । आपुलिया सत्ता पांडुरंगा ॥4॥
863 चिंतिलें तें
मनिंचें जाणें । पुरवी खुणे अंतरींचें ॥1॥ रात्री न कळे दिवस न कळे । अंगीं खेळे दैवत हें ॥ध्रु.॥ नवसियाचे नव रस ।
भोगी त्यास भिन्न नाहीं ॥2॥ तुका म्हणे सम चि
देणें । समचरण उभा असे ॥3॥
864 उधाराचा संदेह
नाहीं । याचा कांहीं सेवकां ॥1॥ पांडुरंग अभिमानी । जीवदानी कोंवसा ॥ध्रु.॥ बुडतां जळीं जळतां
अंगीं । ते प्रसंगीं राखावें ॥2॥ तुका म्हणे आम्हांसाटीं । कृपा पोटीं वागवी ॥3॥
865 काय विरक्ति कळे आमहा । जाणों एका नामा विठोबाच्या ॥1॥ नाचों सुखें वैष्णवमेळीं । टाळघोळीं आनंदें ॥ध्रु.॥ शांति क्षमा दया मी
काय जाणें । गोविंद कीर्तनेंवांचूनियां ॥2॥ कासया उदास असों देहावरी । अमृतसागरीं बुडोनियां ॥3॥ कासया एकांत सेवूं तया वना । आनंद तो जनामाजी असे ॥4॥ तुका म्हणे आम्हां ऐसा भरवसा । विठ्ठल सरसा चालतसे ॥5॥
866 जेथें वैष्णवांचा
वास । धन्य भूमी पुण्य देश ॥1॥ दोष नाहीं ओखदासी । दूत सांगे यमापाशीं ॥ध्रु.॥ गरुडटकयांच्या
भारें । भूमि गर्जे जेजेकारें ॥2॥ सहज तयां जनां छंद । वाचे गोविंद गोविंद ॥3॥ तुळसीवनें रंगमाळा । अवघा वैकुंठसोहळा ॥4॥ तुका म्हणे भेणें । काळ नये तेणें राणें ॥5॥
867 माझ्या विठोबाचा
कैसा प्रेमभाव । आपण चि देव होय गुरू ॥1॥ पढियें देहभावें पुरवितो वासना । अतीं तें आपणापाशीं
न्यावें ॥ध्रु.॥ मागें पुढें उभा राहे सांभाळीत । आलिया आघात निवारावे ॥2॥ योगक्षेम जाणे जडभारी । वाट दावी करीं धरूनियां ॥3॥ तुका म्हणे नाहीं विश्वास ज्या मनीं । पाहावें पुराणीं विचारूनी ॥4॥
868 सकळ धर्म मज
विठोबाचें नाम । आणीक त्यां वर्म नेणें कांहीं ॥1॥ काय जाणों संतां निरविलें देवें । करिती या भावें कृपा मज ॥2॥ तुका म्हणे माझा कोण अधिकार । तो मज विचार कळों यावा ॥3॥
869 उदंड शाहाणे होत
तर्कवंत । परि या नेणवे अंत विठोबाचा ॥1॥ उदंडा अक्षरां करोत भरोवरी । परि ते नेणवे थोरी विठोबाची ॥2॥ तुका म्हणे नाहीं भोळेपणाविण । जाणीव ते सिण रितें माप ॥3॥
870 आधारावांचुनी । काय
सांगसी काहाणी ॥1॥ ठावा नाहीं
पंढरीराव । तोंवरी अवघें चि वाव ॥ध्रु.॥ मानिताहे कोण । तुझें कोरडें ब्रह्मज्ञान ॥2॥ तुका म्हणे ठेवा । जाणपण एक सवा ॥3॥
871 अनाथांची तुम्हां दया ।
पंढरीराया येतसे ॥1॥ ऐसी ऐकोनियां कीर्ति । बहु
विश्रांति पावलों ॥ध्रु.॥ अनाथांच्या धांवा घरा । नामें करा कुडावा ॥2॥ तुका म्हणे सवघड हित । ठेवूं चित्त पायांपें ॥3॥
872 येथें नाहीं उरों
आले अवतार । येर ते पामर जीव किती ॥1॥ विषयांचे झणी व्हाल लोलिंगत । चेवलिया अंत न लगे मज ॥ध्रु.॥ वाहोनियां भार
कुंथसील ओंझे । नव्हे तें चि माझें थीता त्याग ॥2॥ तुका म्हणे कैसी नाहीं त्याची लाज । संतीं केशीराज साधियेला ॥3॥
873 हीं च त्यांचीं
पंचभूतें । जीवन भातें प्रेमाचें ॥1॥ कळवळा धरिला संतीं । ते निगुती कैवाड ॥ध्रु.॥ हा च काळ वर्तमान ।
साधन ही संपत्ती ॥2॥ तुका म्हणे दिवसरातीं
। हें चि खाती अन्न ते ॥3॥
874 दीप न देखे अंधारा
। आतां हें चि करा जतन ॥1॥ नारायण नारायण ।
गांठी धन बळकट ॥ध्रु.॥ चिंतामणीपाशीं चिंता । तत्वता ही नयेल ॥2॥ तुका म्हणे उभयलोकीं । हे चि निकी सामोग्री ॥3॥
875 धन्य काळ संतभेटी ।
पायीं मिठी पडिली तो ॥1॥ संदेहाची सुटली गांठी
। जालें पोटीं शीतळ ॥ध्रु.॥ भवनदीचा जाला तारा । या उत्तरा प्रसादें ॥2॥ तुका म्हणे मंगळ आतां । कोण दाता याहूनि ॥3॥
876 दिनरजनीं हा चि
धंदा । गोविंदाचे पवाडे ॥1॥ संकल्पिला देह
देवा । सकळ हेवा तये ठायीं ॥ध्रु.॥ नाहीं अवसान घडी । सकळ जोडी इंद्रियां ॥2॥ कीर्ति मुखें गर्जे तुका । करी लोकां सावध ॥3॥
877 खरें नानवट
निक्षेपीचें जुनें । काढिलें ठेवणें समर्थाचें ॥1॥ मजुराच्या हातें मापाचा उकल । मी तों येथें फोल सत्ता
त्याची ॥ध्रु.॥ कुलाळाच्या हातें घटाच्या उत्पत्ति ।
पाठवी त्या जाती पाकस्थळा ॥2॥ तुका म्हणे जीवन तें नारायणीं । प्रभा जाते कीर्णी
प्रकाशाची ॥3॥
878 गंगेचिया अंताविण
काय चाड । आपुलें तें कोड तृषेपाशीं ॥1॥ विठ्ठल हे मूर्ति साजिरी सुंदर । घालीं निरंतर हृदयपुटीं ॥ध्रु.॥ कारण तें असे
नवनीतापाशीं । गबाळ तें सोसी इतर कोण ॥2॥ बाळाचे सोईतें घांस घाली माता । आटाहास चिंता नाहीं तया ॥3॥ गाऊं नाचों करूं आनंदसोहळा । भाव चि आगळा नाहीं हातां ॥4॥ तुका म्हणे अवघें जालें एकमय । परलोकींची काय चाड आतां ॥5॥
879 स्त्रीपुत्रादिकीं
राहिला आदर । विषयीं पडिभर अतिशय ॥1॥ आतां हाता धांवा नारायणा । मज हे वासना अनावर ॥ध्रु.॥ येउनियां आड ठाके
लोकलाज । तें हें दिसे काज अंतरलें ॥2॥ तुका म्हणे आमहा जेथें जेथें गोवा । तेथें तुम्ही देवा
सांभाळावें ॥3॥
880 पडिलों भोवणीं ।
होतों बहु चिंतवणी ॥1॥ होतों चुकलों मारग
। लाहो केला लाग वेगें ॥ध्रु.॥ इंद्रियांचे संदी । होतों सांपडलों बंदीं ॥2॥ तुका म्हणे बरें जालें । विठ्ठलसें वाचे आलें ॥3॥
881 बरें जालें आलीं
ज्याचीं त्याच्या घरा । चुकला पा†हेरा ओढाळांचा ॥1॥ बहु केलें दुखी त्यांचिया सांभाळें । आतां तोंड काळें तेणें
लोभें ॥ध्रु.॥ त्यांचिया अन्यायें भोगा माझें अंग । सकळ ही लाग द्यावा
लागे ॥2॥ नाहीं कोठें स्थिर राहों दिलें क्षण । आजिवरी सिण पावलों तो ॥3॥ वेगळाल्या खोडी केली तडातडी । सांगावया घडी
नाहीं सुख ॥4॥ निरवूनि तुका
चालिला गोवारें । देवापाशीं भार सांडवूनि ॥5॥
882 न करावी आतां
पोटासाटीं चिंता । आहे त्या संचिता माप लावूं ॥1॥ दृष्टी ते घालावी परमार्थाठायीं । क्षुल्लका उपायीं सिण जाला
॥ध्रु.॥ येथें तंव नाहीं घेइजेसें सवें । कांहीं नये जीवें वेचों
मिथ्या ॥2॥ खंडणें चि नव्हे उद्वेग वेरझारीं । बापुडे संसारीं सदा असों
॥3॥ शेवटा पाववी नावेचें बैसनें । भुजाबळें कोणें कष्टी व्हावें
॥4॥ तुका म्हणे आतां सकळांचें सार । करावा व्यापार तरी ऐसा ॥5॥
883 आमच्या हें आलें
भागा । जीव्हार या जगाचें ॥1॥ धरूनियां ठेलों जीवें । बळकट भावें एकविध ॥ध्रु.॥ आणूनियां केला रूपा
। उभा सोपा जवळी ॥2॥ तुका म्हणे
अंकित केला । खालीं आला वचनें ॥3॥
884 खरें भांडवल
सांपडलें गांठी । जेणें नये तुटी उदमासी ॥1॥ संवगाचें केणें सांपडलें घरीं । भरूनि वैखरी सांटविलें
॥ध्रु.॥ घेतां देतां लाभ होतसे सकळां । सदेवां दुर्बळा भाव तैसा ॥2॥ फडा आलिया तो न वजे निरासे । जरि कांहीं त्यास न कळतां ॥3॥ तुका म्हणे आतां जालीसे निश्चिती । आणीक तें चित्तीं न
धरूं दुजें ॥4॥
885 पदोपदीं दिलें अंग
। जालें सांग कारण ॥1॥ रुधवूनि ठेलों ठाव
। जगा वाव सकळ ॥ध्रु.॥ पुढती चाली मनालाहो । वाढे देहो संतोष ॥2॥ । तुका म्हणे क्षरभागीं । जालों जगीं व्यापक ॥3॥
886 निवडुनि दिलें
नवनीत । संचित ते भोगीत ॥1॥ आतां पुढें भावसार
। जीवना थार पाहावया ॥ध्रु.॥ पारखियाचे पडिलें हातीं । चांचपती आंधळीं ॥2॥ तुका म्हणे सेवन घडे । त्यासी जोडे लाभ हा ॥3॥
887 उचित न कळे इंद्रियाचे
ओढी । मुखें बडबडी शिकलें तें ॥1॥ आपण जाऊन न्यावीं नरकास । बळें बेताळीस कुळें जग ॥ध्रु.॥ अबोलणें बोले डोळे
झांकुनियां । बडबडी वांयां दंभासाटीं ॥2॥ तुका म्हणे आम्ही तेथील पारखी । नाचे देखोवेखीं जाणों खरें ॥3॥
888 एक मन तुझ्या
अवघ्या भांडवला । वांटितां तें तुला येई कैसें ॥1॥ म्हणउनि दृढ धरीं पांडुरंग । देहा लावीं संग प्रारब्धाचा
॥ध्रु.॥ आणिका संकल्पा नको गोऊं मन । तरी च कारण साध्य होय ॥2॥ तुका म्हणे ऐसें जाणावें उचित । तरी सहज स्थित येईल कळों ॥3॥
889 गावे म्हणउनि
गीत । धरुनि राहे तैसें चित्त ॥1॥ हें चि थोर अवघड आहे । अन्न देखोनि भूक राहे ॥ध्रु.॥ ऐकावी म्हूण कथा
। राहे तैसें धरुनि चित्ता ॥2॥ तुका म्हणे धणी । नव्हे जेविल्यावांचुनि ॥3॥
890 कळल हे खुण । तरि
दावी नारायण ॥1॥ सत्य संतांपाशीं
राहे । येरां भय आड आहे ॥ध्रु.॥ अनुचिया ऐसें । असे भरलें प्रकाशें ॥2॥ इंद्रियांचें धनी । ते हे जाती समजूनि ॥3॥ तर्क कुतर्क वाटा । नागवण घटापटा ॥4॥ तुका म्हणे ल्यावें । डोळां अंजन बरवें ॥5॥
891 जातो न येतिया वाटा
। काय निरवितो करंटा ॥1॥ कैसा जालासे बेश्रम
। लाज नाहीं न म्हणे राम ॥ध्रु.॥ पाहे वैरियाकडे । डोळे वासुनियां रडे ॥2॥ बांधुनियां यमा हातीं । दिला नाहीं त्याची खंती ॥3॥ नाहीं यांपें काम । ऐसें जाणे तो अधम ॥4॥ अझुन तरि मुका । कां रे जालासि म्हणे
तुका ॥5॥
892 वांटा घेई लवकरि । मागें
अंतरसी दुरी । केली भरोवरी । सार नेती आणीक ॥1॥ ऐसीं भांमावलीं किती । काय जाणों नेणों किती । समय नेणती ।
माथां भार वाहोनि ॥ध्रु.॥ नाहीं सारिलें तोंवरी । धांव घेई वेग करीं । घेतलें
पदरीं । फावलें तें आपुलें ॥2॥ फट लंडी म्हणे तुका । एक न साहावे धका । तरि च या सुखा । मग कैसा पावसी
॥3॥
893 चालावा पंथ तो
पाविजे त्या ठाया । ऐकिल्या वांयां वारता त्या ॥1॥ ऐका जी वोजे पडतसें पायां । भावाचि तें जायावाट नव्हे
॥ध्रु.॥ व्याली कुमारीचा अनुभवें अनुभव । सांगतां तो भाव येत नाहीं
॥2॥ तुका म्हणे येथें पाहिजे आरालें । बिंबीं निवळलें तरि भासे ॥3॥
894 काय नाहीं लवत
झाडें । विसरे वेडें देहभाव ॥1॥ जया न फळे उपदेश । धस ऐसा त्या नांवें ॥ध्रु.॥ काय नाहीं असत जड ।
दगड तो अबोलणा ॥2॥ तुका म्हणे
कुचर दाणा । तैसा म्हणा डेंग हा ॥3॥
895 देखीचा दिमाख
शिकोनियां दावी । हिर्‍या ऐसी केवीं गारगोटी ॥1॥ मर्यादा ते जाण अरे अभागिया । देवाच्या ऐसिया सकळ मूर्ति ॥ध्रु.॥ काय पडिलेंसी
लटिक्याचे भरी । वोंवाळुनि थोरी परती सांडीं ॥2॥ तुका म्हणे पुढें दिसतसे घात । करितों फजित म्हणउनी ॥3॥
896 संसाराचा माथां भार
। कांहीं पर न ठेवीं ॥1॥ भक्तिची ते
जाती ऐसी । सर्वस्वासी मुकावें ॥ध्रु.॥ भिक्षाणी वेवसाव । काला करितो गाढव
॥2॥ करुनि वस्ती बाजारीं । म्हणवी
कासया निस्पृही ॥3॥ प्रसादा आडुनि कवी । केलें तुप पाणी तेवीं ॥4॥ तुका म्हणे होंइऩ सुर । किंवा निसुर मजुर ॥5॥
897 तेज्या इशारती ।
तटा फोक वरी घेती ॥1॥ काय सांगावें
त्याहूनी । ऐका रे धरा मनीं ॥ध्रु.॥ नव्हे भांडखोर । ओढूनि धरूं पदर ॥2॥ तुका म्हणे तोंड । काळें करा खालीं मुंड ॥3॥
898 मागें संतीं होतें
जें जें सांगितलें । तें येऊं लागलें अनुभवा ॥1॥ आचारभ्रष्ट होती लोक कळी । पुण्य क्षीण बळी जालें पाप ॥ध्रु.॥ वर्णधर्म कोण न धरी
विटाळ । घालिती गोंधळ एके ठायीं ॥2॥ वेदाचे पाठक सेवितील मद्य । न देखती भेद विषयीं भांड ॥3॥ तुका म्हणे किती करावे फजित । ते चि छंद नित्य बहु होती ॥4॥
899 अक्षरांचा श्रम
केला । फळा आला तेणें तो ॥1॥ अवघियाचा तळ धरी ।
जीवा उरी नुरउनी ॥ध्रु.॥ फळलें तें लवे भारें । पीक खरें आलें तई ॥2॥ तुका म्हणे देवा । पुढें भाव सारावा ॥3॥
900 उचित जाणावें मुख्य
धर्म आधीं । चित्तशुद्ध बुद्धी ठायीं स्थिर ॥1॥ न घलावी धांव
मनाचिये ओढी । वचन आवडी संताचिये ॥2॥ अंतरीं या राहे वचनाचा विश्वास । न उगे उपदेश तुका म्हणे ॥3॥
--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.