बुधवार, २६ एप्रिल, २०१७

तुकारामगाथा ३८०१ - ३९००


 तुकारामगाथा ३८०१ - ३९००


3801 अन्यायासी राजा जरि न करितां दंड । बहुचक ते लंड पीडिती जना ॥1 ने करी निगा कुणबी न काढितां तण । कैंचे येती कण हातासी ते ॥2 तुका म्हणे संतां करूं नये अनुचित । पाप नाहीं नीत विचारिता ॥3


3802 भले लोक नाहीं सांडीत ओळखी । हे तों झाली देखी दुस†र्‍याची ॥1 असो आतां यासी काय चाले बळ । आपुलें कपाळ वोडवलें ॥ध्रु.॥ समर्थासी काय कोणें हें म्हणावें । आपुलिया जावें भोगावरि ॥2 तुका म्हणे तुम्हां बोल नाहीं देवा । नाहीं केली सेवा मनोभावें ॥3


3803 मुकें होतां तुझ्या पदरीचें जातें । मूर्ख तें भोगितें मी मीपण ॥1 आपुलिये घरीं मैंद होऊनी बसे । कवण कवणासी बोलों नका ॥2 तुका ह्मणे तुह्मां सांगतों मी खुण । देवासी तें ध्यान लावुनि बसा ॥3


3804 आषाढी निकट । आणी कार्तीकीचा हाट ॥1 पुरे दोन्ही च बाजार । न लगे आणीक व्यापार ॥ध्रु.॥ तें चि घ्यावें तें चि घ्यावें । कैवल्याच्या रासी भावें ॥2 कांहीं कोणा नेणे । विठो वांचूनि तुका म्हणे ॥3


3805 देऊनियां प्रेम मागितलें चित्त । जाली फिटाफिट तुम्हांम्हां1 काशानें उदार तुम्हांसी म्हणावें । एक नेसी भावें एक देसी ॥ध्रु.॥ देऊनियां थोडें नेसील हें फार । कुंटिसी विचार अवघियांचा ॥2 तुका म्हणे आम्हां भांडवल चित्त । देउनी दुश्चित पाडियेलें ॥3


3806 तातडीची धांव अंगा आणि भाव । खोळंबा तो मग निश्चयाचा ॥1 ह्मणउनि बरी विचारावी चाली । उरीचि ते बोली कामा येते ॥ध्रु.॥ कोरडें वैराग्य माजिरा बडिवार । उतरे तो शूर अंगींचें तें ॥2 तुका म्हणे बरी झर्‍याची ते चाली । सांचवण्या खोली कैसीयांची ॥3


3807 मी तों बहु सुखी आनंदभरिता । आहें साधुसंतां मेळीं सदा ॥1 देवा कांहीं व्हावें ऐसें नाहीं माझ्या जीवा । आणीक केशवा तुजविण ॥ध्रु.॥ न लगे वैकुंठ मोक्ष सायुज्यता । सुख वाटे घेतां जन्म ऐसें ॥2 मृत्युलोकीं कोण धरिलें वासना । पावावया जनासवें दुःख ॥3 तुका म्हणे तुझा दास ऐसें लोकां । कांहीं सकिळकां कळों यावें ॥4


3808 घ्या रे लुटी प्रेम सुख । फेडा आजि धणी । चुकला तो मुकला । जाली वेरझार हाणी ॥1 घाला घातला वैकुंठीं । करूनियां जीवें साटी । पुरविली पाठी । वैष्णवीं काळाची ॥ध्रु.॥ अवघें आणिलें अंबर । विठोसहित तेथें धुर । भेदूनि जिव्हार । नामबाणीं धरियेला ॥2 संचित प्रारब्ध क्रियमाण । अवघीं जालीं गहन । केलीं पापपुण्यें । देशधडी बापुडीं ॥3 आनंदें गर्जती निर्भर । घोष करिती निरंतर । कांपती असुर । वीर कवणा नांगवती 4 जें दुर्लभ ब्रह्मादिकां । आजि सांपडलें फुका । घ्या रे म्हणे तुका । सावचित्त होउनी ॥5


3809 तुझिया दासांचा हीन जालों दास । न धरीं उदास मायबापा ॥1 तुजविण प्राण कैसा राहों पाहे । वियोग न साहे क्षणभरि ॥ध्रु.॥ आणिक माझ्या जीवें मोकलिली आस । पाहे तुझी वास पांडुरंगा ॥2 सर्वभावें तुज आणिला उचित । राहिलों निश्चिंत तुझे पायीं ॥3 तुका म्हणे तुज असो माझा भार । बोलतों मी फार काय जाणें ॥4


3810 ते चि करीं मात । जेणें होइल तुझें हित ॥1 काय बडबड अमित । सुख जिव्हारीं सिणविसी ॥ध्रु.॥ जो मुळव्याधी पीडिला । त्यासी देखोन हांसे खरजुला ॥2 आराथकरी सोसी । त्यासि हांसे तो आळसी ॥3 क्षयरोगी म्हणे परता । सर रोगिया तूं आतां ॥4 वडस दोहीं डोळां वाढले । आणिकां कानें कोंचें म्हणे ॥5 तुका म्हणे लागों पायां । शुद्ध करा आपणियां ॥6


3811 कळों आला भाव माझा मज देवा । वांयांविण जीवा आठविलें ॥1 जोडूनि अक्षरें केलीं तोंडपिटी । न लगे सेवटीं हातीं कांहीं ॥2 तुका म्हणे माझे गेले दोन्ही ठाय । सवसार ना पाय तुझे मज ॥3


3812 आतां तरी मज सांगा साच भाव । काय म्यां करावें ऐसें देवा ॥1 चुकावया कर्म नव्हतें कारण । केला होय सीण अवघा चि ॥2 तुका म्हणे नको पाहूं निरवाण । दे कृपादान याचकासी ॥3


3813 बोल नाहीं तुझ्या दातृत्वपणासी । आम्ही अविश्वासी सर्वभावें ॥1 दंभें करी भक्ती सोंग दावी जना । अंतरीं भावना वेगळिया ॥2 तुका म्हणे देवा तूं काय करिसी । कर्मा दुस्तरासी आमुचिया ॥3


3814 नामधारकासी नाहीं वर्णावर्ण । लोखंड प्रमाण नाना जात ॥1 शस्त्र अथवा गोळे भलता प्रकार । परिसीं संस्कार सकळ ही हेम ॥ध्रु.॥ पर्जन्य वर्षतां जीवना वाहावट । तें समसकट गंगे मिळे ॥2 सर्व तें हें जाय गंगा चि होऊन । तैसा वर्णावर्ण नाहीं नामीं ॥3 महांपुरीं जैसें जातसे उदक । मध्यें तें तारक नाव जैसी ॥4 तये नावेसंगें ब्राह्मण तरती । केवीं ते बुडती अनामिक 5 नाना काष्ठजात पडतां हुताशनीं । ते जात होउनी एकरूप ॥6 तेथें निवडेना घुरे कीं चंदन । तैसा वर्णावर्ण नामीं नाहीं ॥7 पूर्वानुवोळख तें चि पैं मरण । जरि पावे जीवन नामामृत ॥8 नामामृतें जालें मुळीचें स्मरण । सहज साधन तुका म्हणे ॥9


3815 काय वांचोनियां जालों भूमिभार । तुझ्या पायीं थार नाहीं तरि ॥1 जातां भलें काय डोळियांचें काम । जरि पुरुषोत्तम न देखती ॥ध्रु.॥ काय मुख बिळ श्वापदाचे धांव । नित्य तुझें नांव नुच्चारितां ॥2 तुका ह्मणे पैं या पांडुरंगाविण । न वचे चि क्षण जीव भला ॥3


3816 सोइर्‍यासी करी पाहुणेर बरा । कांडितो ठोंबरा संता साटीं ॥1 गासी देखोनी बदबदा मारी । घोड्याची चाकरी गोड वाटे ॥ध्रु.॥ पान फुल नेतो वेश्येसी उदंड । ब्राह्मणासी खांड देऊं नेदी ॥2 पर्वकाळीं धर्म न करी नासरी । वेची राजद्वारीं उदंड चि 3 कीर्त्तना जावया होतसे हींपुष्टी । खेळतो सोंकटीं रात्रंदिवस॥4 बाइलेच्या गोता आवडीनें पोसी । मातापितियासाठी दवडितो ॥5 तुका म्हणे त्याच्या थुंका तोंडावरी । जातो यमपुरी भोगावया ॥6


3817 कां हो पांडुरंगा न करा धांवणें । तरि मज कोणें सोडवावें ॥1 तुझा म्हणऊनि आणिकापें उभा । राहों हें तों शोभा नेदी आतां ॥ध्रु.॥ काळें पुरविली पाठी दुरवरी । पुढें पायां धीरी राहों नेदी ॥2 नको आणूं माझें संचित मनासी । पावन आहेसी पतितां तूं ॥3 तुका म्हणे चाले आणिकांची सत्ता । तुज आळवितां नवल हें ॥4


3818 कावळ्याच्या गळां मुक्ताफळमाळा । तरी काय त्याला भूषण शोभे ॥1 गजालागीं केला कस्तुरीचा लेप । तिचें तो स्वरूप काय जाणे ॥ध्रु.॥ बकापुढें सांगे भावार्थे वचन । वाउगा चि सीण होय त्यासी ॥2 तुका म्हणे तैसे अभाविक जन । त्यांसी वांयां सीण करूं नये ॥3


3819 आतां धरितों पदरीं । तुज मज करीन सरी ॥1 जालों जीवासी उदार । उभा ठाकलों समोर ॥2 तुका विनवीतसे संतां । ऐसें सांगा पंढरिनाथा ॥3


3820 न कळसी ज्ञाना न कळसी ध्याना । न कळेसी दर्शना धुंडाळितां ॥1 न कळेसी आगमा न कळेसी निगमा । न बोलवे सीमा वेदां पार ॥2 तुका म्हणे तुझा नाहीं अंतपार । म्हणोनि विचार पडिला मज ॥3


3821 पायां लावुनियां दोरी । भृंग बांधिला लेंकुरीं ॥1 तैसा पावसी बंधन । मग सोडवील कोण ॥ध्रु.॥ गळां बांधोनियां दोरी । वांनर हिंडवी घरोघरीं ॥2 तुका म्हणे पाहें । रीस धांपा देत आहे ॥3


3822 मायबापें सांभाळिती । लोभाकारणें पाळिती ॥1 तैसा नव्हे देवराव । याचा कृपाळु स्वभाव ॥ध्रु.॥ मनासारिखें न होतां । बाळकासी मारी माता ॥2 तुका म्हणे सांगूं किती । बाप लेंकासी मारिती ॥3


3823 धन मेळवूनि कोटी । सवें नये रे लंगोटी ॥1 पानें खाशील उदंड । अंतीं जासी सुकल्या तोंडें ॥ध्रु.॥ पलंग न्याहाल्या सुपती । शेवटीं गोवर्‍या सांगाती ॥2 तुका म्हणे राम । एक विसरतां श्रम ॥3


3824 विनवितों चतुरा तुज विश्वंभरा । परियेसी दातारा पांडुरंगा ॥1 तुझे दास ऐसें जगीं वाखाणिलें । आतां नव्हे भलें मोकलितां ॥ध्रु.॥ माझे गुणदोष कोण जाणे मात । पावनपतित नाम तुझें ॥2 लोभ मोह माया आम्हां बांधवितां । तरि हा अनंता बोल कोणा ॥3 तुका म्हणे मी तों पतित चि खरा । परि आलों दातारा शरण तुज ॥4


3825 त्राहे त्राहे सोडवीं अनंता । लागों दे ममता तुझे पायीं 1 एक चि मागणें दे तुझी गोडी । न लगे आवडी आणिकाची ॥ध्रु.॥ तुझें नाम गुण वर्णीन पवाडे । आवडीच्या कोडें नाचों रंगीं ॥2 बापा विठ्ठलराया हें चि देइप दान । जोडती चरण जेणें तुझे ॥3 आवडीसारखें मागितलें जरी । तुका म्हणे करीं समाधान ॥4


3826 सुगरणीबा थिता नास केला । गुळ तो घातला भाजीमध्यें ॥1 क्षीरीमध्यें हिंग दुधामध्यें बोळ । थितें चि वोंगळ कैसें केलें ॥ध्रु.॥ दळण दळोनी भरूं गेली पाळी । भरडोनि वोंगळी नास केला ॥2 कापुराचे सांते आणिला लसण । वागवितां सीण दुःख होय ॥3 रत्नाचा जोहारी रत्न चि पारखी । येर देखोदेखीं हातीं घेती ॥4 तुका म्हणे जरी योग घडे निका । न घडतां थुंका तोंडावरी ॥5


3827 बाप माझा दिनानाथ । वाट भक्तांची पाहात ॥1 कर ठेवुनियां करीं । उभा चंद्रभागे तिरीं ॥ध्रु.॥ गळां वैजयंतीमाळा । रूपें डोळस सांवळा ॥2 तुका म्हणे भेटावया । सदा उभारिल्या बाह्या3


3828 माझें जीवन तुझे पाय । कृपाळुं तूं माझी माय ॥1 नेदीं दिसों किविलवाणें । पांडुरंगा तुझें तान्हें ॥ध्रु.॥ जन्ममरण तुजसाटीं । आणीक नेणें दुजी गोष्टी ॥2 तुका म्हणे तुजविण । कोण हरिल माझा सीण ॥3


3829 कां रे पुंड्या मातलासी । उभें केलें विठ्ठलासी ॥1 ऐसा कैसा रे तूं धीट । मागें भिरकाविली वीट ॥ध्रु.॥ युगें जालीं अठ्ठावीस । अजुनी न म्हणसी बैस ॥2 भाव देखोनि निकट । देवें सोडिलें वैकुंठ ॥3 तुका म्हणे पुंडलिका । तूं चि बळिया एक निका ॥4


3830 तुज पाहातां समोरी । दृष्टीन फिरे माघारी ॥1 माझें चित्त तुझ्या पायां । मिठी पडिली पंढरिराया ॥ध्रु.॥ नव्हे सारितां निराळें । लवण मेळवितां जळें ॥2 तुका म्हणे बळी । जीव दिला पायांतळीं ॥3


3831 उपदेश किती करावा खळासी । नावडे तयासी बरें कांहीं ॥1 शुद्ध कां वासना नव्हे चांडाळाची । होळी संचिताची केली तेणें ॥ध्रु.॥ नाहीं भाव मनीं नाइके वचन । आपला आपण उणें घेतों ॥2 तुका म्हणे त्यासी काय व्याली रांड । करी बडबड रिती दिसे ॥3


3832 समर्थासी लाज आपुल्या नामाची । शरण आल्याची लागे चिंता ॥1 न पाहे तयाचे गुण दोष अन्याय । सुख देउनि साहे दुःख त्याचें ॥ध्रु.॥ मान भलेपण नाहीं फुकासाटीं । जयावरि गांठी झीज साहे ॥2 तुका म्हणे हें तूं सर्व जाणसी । मज अधिरासी धीर नाहीं ॥3


3833 आनंदें कीर्तन कथा करीं घोष । आवडीचा रस प्रेमसुख ॥1 मज या आवडे वैष्णवांचा संग । तेथें नाहीं लाग कळिकाळा ॥ध्रु.॥ स्वल्प मात्र वाचे बैसलासे निका । राम कृष्ण सखा नारायण ॥2 विचारितां मज दुजें वाटे लाज । उपदेशें काज आणीक नाहीं ॥3 तुका म्हणे चित्त रंगलेंसे ठायीं । माझें तुझ्या पायीं पांडुरंगा ॥4


3834 ब्रह्मज्ञान जेथें आहे घरोघरीं । सर्व निरंतरी चतुर्भुज 1 पापा नाहीं रीग काळाचें खंडण । हरिनामकीर्तन परोपरी ॥2 तुका म्हणे हा चि भाव माझ्या चित्तीं । नाहीं आणिकां गती चाड मज 3


3835 मज नाहीं कोठें उरला दुर्जन । मायबापाविण ब्रह्मांडीं हें ॥1 कासया जिकीर करणें येविसीं । भयाची मानसीं चिंता खंती ॥ध्रु.॥ विश्वंभराचिये लागलों सांभाळीं । संत नेती चाली आपुलिया ॥2 तुका म्हणे माझें पाळणें पोषणें । करी नारायण सर्वस्वेंसी ॥3


3836 नाहीं हित ठावें जननीजनका । दाविले लौकिकाचार तींहीं ॥1 अंधळ्याचे काठी अंधळें लागलें । घात एकवेळे मागेंपुढें ॥ध्रु.॥ न ठेवावी चाली करावा विचार । वरील आहार गळी लावी ॥2 तुका म्हणे केला निवाडा रोकडा । राऊत हा घोडा हातोहातीं ॥3


3837 आतां पहाशील काय माझा अंत । आलों शरणागत तुज देवा ॥1 करीं अंगीकार राखें पायांपाशीं । झणीं दिसों देसी कऴिवलवाणें ॥ध्रु.॥ नाहीं आइकिली मागें ऐसी मात । जे त्वां शरणागत उपेक्षिले ॥2 तुका म्हणे आतां धरीं अभिमान । आहेसी तूं दानशूर दाता ॥3


3838 होल तो भोग भोगीन आपुला । न घलीं विठ्ठला भार तुज ॥1 तुम्हांपासाव हें इच्छीतसें दान । अंतरींचें ध्यान मुखीं नाम ॥ध्रु.॥ नये काकुलती गर्भवासांसाटीं । न धरीं हें पोटीं भय कांहीं ॥2 तुका म्हणे मज उदंड एवढें । न वांचावें पुढें मायबापा 3


3839 काय तुझी ऐसी वेचते गांठोळी । मांहे टाळाटाळी करीतसां ॥1 चतुराच्या राया आहो पांडुरंगा । ऐसें तरि सांगा निवडूनि ॥ध्रु.॥ कोण तुम्हां सुख असे या कवतुकें । भोगितां अनेकें दुःखें आम्ही2 तुका म्हणे काय जालासी निर्गुण । आम्हां येथें कोण सोडवील ॥3


3840 देवाची पूजा हे भूताचें पाळण । मत्सर तो सीण बहुतांचा ॥1 रुसावें फुगावें आपुलियावरि । उरला तो हरि सकळ ही ॥2 तुका म्हणे संतपण यां चि नांवें । जरि होय जीव सकळांचा ॥3


3841 नाहीं जप तप जीवाची आटणी । मनासी दाटणी नाहीं केली ॥1 निजलिया ठायीं पोकारिला धांवा । सांकडें तें देवा तुझें मज ॥ध्रु.॥ नाहीं आणूनियां समर्पिलें जळ । सेवा ते केवळ चिंतनाची ॥2 तुका म्हणे आम्हीं वेचिलीं उत्तरें । घेतलीं उदारें साच भावें ॥3


3842 देह तंव आहे प्रारब्धा अधीन । याचा मी कां सीण वाहूं भार ॥1 सरो माझा काळ तुझिया चिंतनें । कायावाचामनें इच्छीतसें ॥ध्रु.॥ लाभ तो न दिसे याहूनि दुसरा । आणीक दातारा येणें जन्में ॥2 तुका म्हणे आलों सोसीत संकटें । मी माझें वोखटें आहे देवा ॥3


3843 सकळ तुझे पायीं मानिला विश्वास । न करीं उदास आतां मज ॥1 जीवीं गातां गोड आइकतां कानीं । पाहातां लोचनीं मूर्ती तुझी ॥ध्रु.॥ मन स्थिर माझें जालेंसे निश्चळ । वारिलीं सकळ आशापाश ॥2 जन्मजराव्याधि निवारिलें दुःख । वोसंडलें सुख प्रेम धरी ॥3 तुका म्हणे मज जाला हा निर्धार । आतां वांयां फार काय बोलों ॥4


3844 होऊं शब्दस्पर्श नये माझा तुम्हां । विप्रवृंदा तुम्हां ब्राह्मणांसी 1 म्हणोनियां तुम्हां करितों विनंती । द्यावें शेष हातीं उरलें तें ॥ध्रु.॥ वेदीं कर्म जैसें बोलिलें विहित । करावी ते नीत विचारूनि ॥2 तुमचा स्वधर्म माझा अधिकार । भोजन उत्तर तुका म्हणे ॥3


3845 बहुत असती मागें सुखी केलीं । अनाथा माउली जिवांची तूं ॥1 माझिया संकटा न धरीं अळस । लावुनियां कास पार पावीं ॥ध्रु.॥ कृपावंता करा ज्याचा अंगीकार । तया संवसार नाहीं पुन्हां ॥ ।2 विचारितां नाहीं दुजा बळिवंत । ऐसा सर्वगत व्यापी कोणी ॥3 म्हणउनि दिला मुळीं जीवभाव । देह केला वाव समाधिस्थ ॥4 तुका म्हणे नाहीं जाणत आणीक । तुजविण एक पांडुरंगा ॥5


3846 वैभवाचे धनी सकळ शरणागत । सत्यभावें चित्त अर्पिलें तें ॥1 नेदी उरों देव आपणांवेगळें । भावाचिया बळें ठायाठाव ॥ध्रु.॥ जाणोनि नेणती अंगा आली दशा । मग होय इच्छा आपणे चि ॥2 तुका म्हणे बरे धाकट्याचें जिणें । माता स्तनपानें वाढविते ॥3


3847 म्हां देणें धरा सांगतों तें कानीं । चिंता पाय मनीं विठोबाचे ॥1 तेणें माझें चित्त होय समाधान । विलास मिष्टान्न न लगे सोनें ॥ध्रु.॥ व्रत एकादशी दारीं वृंदावन । कंठीं ल्या रे लेणें तुळसीमाळा ॥2 तुका म्हणे त्याचे घरींची उष्टावळी । मज ते दिवाळी दसरा सण ॥3


3848 आतां मी अनन्य येथें अधिकारी । होइन कोणे परी नेणें देवा ॥1 पुराणींचा अर्थ ऐकतां मानस । होतो कासावीस जीव माझा ॥ध्रु.॥ इंद्रियांचे आम्ही पांगिलों अंकित । त्यांच्यासंगें चित्त रंगलें तें ॥2 एकाचें ही जेथें न घडे दमन । अवघीं नेमून कैसीं राखों ॥3 तुका म्हणे जरी मोकिळसी आतां । तरी मी अनंता वांयां गेलों ॥4


3849 आवडी धरोनी आलेती आकारा । केला हा पसारा याजसाटीं ॥1 तें मी तुझें नाम गान आवडी । क्षण एक घडी विसंबेना ॥ध्रु.॥ वर्म धरावें हा मुख्यधर्मसार । अवघे प्रकार तयापासीं 2 वेगळ्या विचारें वेगळाले भाव । धरायासी ठाव बहु नाहीं ॥3 तुका म्हणे घालूं इच्छेचिये पोटीं । कवळुनी धाकुटी मूर्ती जीवें ॥4


3850 भागलों मी आतां आपुल्या स्वभावें । कृपा करोनि देवें आश्वासीजे ॥1 देउनि आलिंगन प्रीतीच्या पडिभरें । अंगें हीं दातारें निववावीं ॥ध्रु.॥ अमृताची दृष्टी घालूनियां वरी । शीतळ हा करीं जीव माझा ॥2 घे उचलूनि पुसें तानभूक । पुसीं माझें मुख पीतांबरें ॥3 बुझावोनि माझी धरीं हनुवंटी । ओवाळुनि दिठी करुनी सांडीं ॥4 तुका म्हणे बापा आहो विश्वंभरा । आतां कृपा करा ऐसी कांहीं ॥5


3851 न सरे लुटितां मागें बहुतां जनीं । जुनाट हे खाणी उघडिली ॥1 सिद्ध महामुनि साधक संपन्न । तिहीं हें जतन केलें होतें ॥ध्रु.॥ पायाळाच्या गुणें पडिलें ठाउकें । जगा पुंडलिकें दाखविलें ॥2 तुका म्हणे येथें होतों मी दुबळें । आलें या कपाळें थोडें बहु ॥3


3852 भगवें तरी श्वान सहज वेष त्याचा । तेथें अनुभवाचा काय पंथ ॥1 वाढवुनी चटा फिरे दाही दिशा । तरी जंबुवेषा सहज स्थिति ॥ध्रु.॥ कोरोनियां भूमी करिती मधीं वास । तरी उंदरास काय वाणी ॥2 तुका म्हणे ऐसें कासया करावें । देहासी दंडावें वाउगें चि ॥3


3853 धन्य दिवस आजि डोळियां लाधला । आनंद देखिला धणीवरी ॥1 धन्य जालें मुख निवाली रसना । नाम नारायणा घोंष करूं ॥ध्रु.॥ धन्य हें मस्तक सर्वांग शोभलें । संताचीं पाउलें लागताती ॥2 धन्य आजि पंथें चालती पाउलें । टाळिया शोभले धन्य कर ॥3 धन्य तुका म्हणे आम्हांसी फावलें । पावलों पाउलें विठोबाचीं ॥4


3854 बरवी हे वेळ सांपडली संधि । साह्य जाली बुद्धि संचितासी ॥1 येणें पंथें माझीं चालिलीं पाउलें । दरुषण जालें संतां पायीं ॥ध्रु.॥ त्रासिलें दरिद्रें दोषा जाला खंड । त्या चि काळें पिंड पुनीत जाला ॥2 तुका म्हणे जाला अवघा व्यापार । आली वेरझार फळासी हे ॥3


3855 आपणा लागे काम वाण्याघरीं गुळ । त्याचे याति कुळ काय कीजे ॥1 उकरड्यावरी वाढली तुळसी । टाकावी ते कैसी ठायागुणें ॥ध्रु.॥ गाचा जो भक्ष अमंगळ खाय । तीचें दूध काय सेवूं नये ॥2 तुका म्हणे काय सलपटासी काज । फणसांतील बीज काढुनि घ्यावें ॥3


3856 जयासी नावडे वैष्णवांचा संग । जाणावा तो मांग जन्मांतरीं ॥1 अपवित्र वाचा जातीचा अधम । आचरण धर्म नाहीं जया ॥ध्रु.॥ मंजुळवदनीं बचनागाची कांडी । शेवटीं विघडी जीवप्राणा 2 तुका म्हणे ज्याचा पिता नाहीं शुद्ध । तयासी गोविंद अंतरला ॥3


3857 वांझेनें दाविलें गरवार लक्षणें । चिरगुटें घालून वाथयाला ॥1 तेवीं शब्दज्ञानी करिती चावटी । ज्ञान पोटासाटीं विकूनियां ॥ध्रु.॥ बोलाचि च कढी बोलाचा चि भात । जेवुनियां तृप्त कोण जाला ॥2 कागदीं लिहितां नामाची साकर । चाटितां मधुर गोडी नेदी ॥3 तुका म्हणे जळो जळो ते महंती । नाहीं लाज चित्तीं आठवण ॥4


3858 तुझिया पाळणा ओढे माझें मन । गेलों विसरोन देहभाव ॥1 लागला पालट फेडणें उसणें । येणें चि प्रमाणें पांडुरंगा ॥2 तुका म्हणे माझा जीव जैसा ओढे । तैसा चि तिकडे पाहिजेल ॥3


3859 मी दास तयांचा जयां चाड नाहीं । सुखदुःख दोहीं विरहित ॥1 राहिलासे उभा भीवरेच्या तीरीं । कट दोहीं करीं धरोनियां ॥ध्रु.॥ नवल काय तरी पाचारितां पावे । न स्मरत धांवे भक्तकाजा ॥2 सर्व भार माझा त्यासी आहे चिंता । तो चि माझा दाता स्वहिताचा ॥3 तुका म्हणे त्यासी गान मी गीतीं । आणीक तें चित्तीं न धरीं कांहीं ॥4


3860 जुंझायाच्या गोष्टी ऐकतां चि सुख । करितां हें दुःख थोर आहे ॥1 तैसी हरिभक्ति सुळावरील पोळी । निवडे तो बळी विरळा शूर ॥ध्रु.॥ पिंड पोसिलियां विषयांचा पाइक । वैकुंठनायक कैंचा तेथें ॥2 तुका म्हणे व्हावें देहासी उदार । रकुमादेवीवर जोडावया ॥3


3861 पाषाण प्रतिमा सोन्याच्या पादुका । हें हो हातीं एका समर्थाचे ॥1 अनामिका हातीं समर्थाचा सिक्का । न मानितां लोकां येइल कळों ॥2 तुका म्हणे येथें दुराग्रह खोटा । आपुल्या अदृष्टा शरण जावें ॥3


3862 बहु या प्रपंचें भोगविल्या खाणी । टाकोनियां मनीं ठेविला सीण ॥1 आतां पायांपाशीं लपवावें देवा । नको पाहूं सेवा भक्ति माझी ॥ध्रु.॥ बहु भय वाटे एकाच्या बोभाटें । आली घायवटे फिरोनियां ॥2 तुका म्हणे सिगे भरूं आलें माप । वियोग संताप जाला तुझा ॥3


3863 धरूनियां मनीं बोलिलों संकल्प । होसी तरि बाप सिद्धी पाव ॥1 उत्कंठा हे आजी जाली माझे पोटीं । मोकळिली गोष्टी टाळाटाळ ॥ध्रु.॥ माझा मज असे ठाउका निर्धार । उपाधि उत्तर न साहे पैं ॥2 तुका म्हणे जरि दिली आठवण । तरि अभिमान धरीं याचा ॥3


3864 आजिवरी होतों संसाराचे हातीं । आतां ऐसें चित्तीं उपजलें ॥1 तुला शरणागत व्हावें नारायणा । अंगीकारा दिना आपुलिया ॥ध्रु.॥ विसरलों काम याजसाठीं धंदा । सकळ गोविंदा माझें तुझें ॥2 तुका म्हणे विज्ञापना परिसावी । आवडी हे जीवीं जाली तैसी ॥3


3865 धन्यधन्य ज्यास पंढरीसी वास । धन्य ते जन्मास प्राणी आले ॥1 बहु खाणीमध्यें होत कोणी एक । त्रिगुण कीटक पक्षिराज ॥ध्रु.॥ उत्तम चांडाळ नर नारी बाळ । अवघे चि सकळ चतुर्भुज ॥2 अवघा विठ्ठल तेथें दुजा नाहीं । भरला अंतर्बाहि सदोदीत ॥3 तुका म्हणे येथें होउनी राहेन । सांडोवा पाषाण पंढरीचा ॥4


3866 असंत लक्षण भूतांचा मत्सर । मनास निष्ठ‍ अतिवादी 1 अंतरीचा रंग उमटे बाहेरी । वोळखियापरी आपेंआप ॥ध्रु.॥ संत ते समय वोळखती वेळ । चतुष्ट निर्मळ चित्त सदा ॥2  तुका म्हणे हित उचित अनुचित । मज लागे नित आचरावें ॥3


3867 विठ्ठलावांचोनि ब्रह्म जें बोलती । वचन तें संतीं मानूं नये ॥1 विठ्ठलावांचूनि जेजे उपासना । अवघा चि जाणा संभ्रमु तो ॥ध्रु.॥ विठ्ठलावांचूनि सांगतील गोष्टी । वांयां ते हिंपुटी होत जाणा ॥2 विठ्ठलांवाचूनि जें कांहीं जाणती । तितुल्या वित्पित्त वाउगीया ॥3 तुका म्हणे एक विठ्ठल चि खरा । येर तो पसारा वाउगा चि ॥4


3868 सर्व काळ डोळां बैसो नारायण । नयो अभिमान आड मध्यें ॥1 धाड पडो तुझ्या थोरपणावरि । वाचे नरहरि उच्चारीना ॥ध्रु.॥ जळो अंतरींचें सर्व जाणपण । विवादवचन अहंतेचें ॥2 सकळां चरणीं गळित माझा जीव । तुका म्हणे भाव एकविध ॥3


3869 मधुरा उत्तरासवें नाहीं चाड । अंतरंगीं वाड भाव असो ॥1 प्राणावेगळा न करी नारायण । मग नसो ज्ञान मूर्ख बरा ॥ध्रु.॥ जननिंदा होय तो बरा विचार । थोरवीचा भार कामा नये 2 तुका म्हणे चित्तीं भाव निष्टावंत । दया क्षमा शांत सर्वां भूतीं ॥3


3870 झाडा वरपोनि खाऊनियां पाला । आठवी विठ्ठला वेळोवेळां ॥1 वल्कलें नेसुनि ठुंगा गुंडाळुनी । सांडी देहभान जवळुनी ॥ध्रु.॥ लोकमान वमनासमान मानणें । एकांतीं राहणें विठोसाटीं ॥2 सहसा करूं नये प्रपंचीं सौजन्य । सेवावें अरण्य एकांतवास ॥3 ऐसा हा निर्धार करी जो मनाचा । तुका म्हणे त्याचा पांग फिटे ॥4


3871 क्तिभावें करी बैसोनि निश्चित । नको गोवूं चित्त प्रपंचासी ॥1 एका दृढ करीं पंढरीचा राव । मग तुज उपाव पुढिल सुचे ॥ध्रु.॥ नको करूं कांहीं देवतापूजन । जप तप ध्यान तें ही नको ॥2 मानिसील झणी आपलिक कांहीं । येरझार पाहीं न चुके कदा ॥3 ऐसे जन्म किती पावलासी देहीं । अझूनि का नाहीं कळली सोय ॥4 सोय घरीं आतां होय पां सावध । अनुभव आनंद आहे कैसा ॥5 सहज कैसें आहे तेथीचें तें गुज । अनुभवें निज पाहे तुकीं ॥6 तुका म्हणे आतां हो तूं सावध । तोडीं भवबंध एका जन्में ॥7


3872 दोराच्या आधारें पर्वत चढला । पाउलासाटीं केला अपघात ॥1 अष्टोत्तरदशें व्याधि ज्या वैद्यें दवडुनी । तो वैद्य मारूनि उत्तीर्ण जाला ॥ध्रु.॥ नव मास माया वाइलें उदरीं । ते माता चौबारीं नग्न केली ॥2 गायत्रीचें क्षीर पिळुनी घेऊनी । उपवासी बांधोनी ताडन करी ॥3 तुका म्हणे दासां निंदी त्याचें तोंड । पहातां नरककुंड पूर्वजांसी ॥4


3873 न कळे ब्रह्मज्ञान आचार विचार । लटिका वेव्हार करीतसे ॥1 विश्वामित्री पोटीं तयाचा अवतार । नांव महाखर चांडाळाचें ॥ध्रु.॥ द्रव्यइच्छेसाटीं करीतसे कथा । काय त्या पापिष्ठा न मिळे खाया ॥2 पोट पोसावया तोंडें बडबडी । नाहीं धडफुडी एक गोष्टी ॥3 तुका म्हणे तया काय व्याली रांड । येउनिया भंड जनामध्यें ॥4


3874 नित्य उठोनियां खायाची चिंता । आपुल्या तूं हिता नाठवीसी ॥1 जननीचे पोटीं उपजलासी जेव्हां । चिंता तुझी तेव्हां केली तेणें ॥ध्रु.॥ चातकां लागूनि मेघ नित्य वर्षे । तो तुज उदास करील केवीं ॥2 पक्षी वनचरें आहेत भूमीवरि । तयांलागीं हरि उपेक्षीना ॥3 तुका म्हणे भाव धरुन राहें चित्तीं । तरि तो श्रीपति उपेक्षीना ॥4


3875 जेजे आळी केली तेते गेली वांयां । उरला पंढरिराया श्रम माझा ॥1 काय समाधान केलें कोण वेळे । कोणें माझे लळे पाळियेले ॥ध्रु.॥ अभ्यास तो नाहीं स्वप्नीं ही दुश्चिता । प्रत्यक्ष कैंचा चि तो ॥2 आतां पुढें लाज वाटे पांडुरंगा । भक्त ऐसें जगामाजी जालें ॥3 तुका म्हणे आतां नाहीं भरवसा । मोकलिसी ऐसा वाटतोसी ॥4


3876 एवपूर्वाहूनि बहु भक्त सांभाळिले । नाहीं अव्हेरिले दास कोणी ॥1 जेजे शरण आले तेते आपंगिले । पवाडे विठ्ठले ऐसे तुझे ॥ध्रु.॥ मिरवे चरणीं ऐसीये गोष्टीचें । भक्तसांभाळाचें ब्रीद ऐसें ॥2 तुका म्हणे आम्हांसाटी येणें रूपा । माझ्या मायबापा पांडुरंगा ॥3


3877 र्दूराचें पिलुं म्हणे रामराम । नाहीं उदक उष्ण होऊं दिलें ॥1 कढेमाजी बाळ करी तळमळ । गोविंद गोपाळ पावें वेगीं ॥ध्रु.॥ ज्ञा तये काळीं केली पावकासी । झणी पिलीयासी तापवीसी ॥2 तुका म्हणे तुझे ऐसे हे पवाडे । वर्णितां निवाडे सुख वाटे ॥3


3878 करुणा बहुत तुझिया अंतरा । मज विश्वंभरा कळों आलें ॥1 पक्षीयासी तुझें नाम जें ठेविलें । तयें उद्धरिलें गणिकेसी ॥ध्रु.॥ कुंटिणी ते दोष बहु आचरली । नाम घेतां आली करुणा तुज ॥2 हृदय कोमळ तुझें नारायणा । ऐसें बहुता जनां तारियेलें ॥3 तुका म्हणे सीमा नाहीं तुझे दये । कोमळ हृदय पांडुरंगा ॥4


3879जामेळा अंत मरणासी आला । तोंवरि स्मरला नाहीं तुज ॥1 प्राण जातेवेळे म्हणे नारायण । त्यासाटीं विमान पाठविलें ॥ध्रु.॥ बहुत कृपाळु होसी जगन्नाथा । त्रैलोक्यसमर्था सोइरिया ॥2 तुका म्हणे भक्तकाज तूं कैवारी । तुज साही चारी वर्णिताती ॥3


3880 धर्म रक्षावया अवतार घेशी । आपुल्या पाळिसी भक्तजना ॥1 अंबॠषीसाटीं जन्म सोसियेलें । दुष्ट निर्दाळले किती एक ॥ध्रु.॥ धन्य तुज कृपासिंधु म्हणतील । आपुला तूं बोल साच करीं ॥2 तुका म्हणे तुज वर्णिती पुराणें । होय नारायणें दयासिंधु ॥3


3881 येउनी जाउनी पाहें तुजकडे । पडिल्या सांकडें नारायणा ॥1 आणीक कोणाचा मज नाहीं आधार । तुजवरि भार जीवें भावें ॥ध्रु.॥ निष्ठ‍ अथवा हो तूं कृपाळ । तुज सर्वकाळ विसरेंना ॥2 आपुलें वचन राहावें सांभाळून । तुम्हांम्हां जाण पडिपाडु ॥3 ज्याच्या वचनासी अंतर पडेल । बोल तो होल तयाकडे ॥4 तुम्हांम्हां तैसें नाहीं म्हणे तुका । होशील तूं सखा जीवलगा ॥5


3882 आइक नारायणा वचन माझें खरें । सांगतों निर्धारें तुजपासीं ॥1 नाहीं भाव मज पडिली लोककाज । राहिलेंसे काज तुझे पायीं ॥2 जरि तुज कांहीं करणें उचित । तारीं तूं पतित तुका म्हणे ॥3


3883 अनाथ परदेशी हीन दीन भोळें । उगलें चि लोळे तुझे रंगीं ॥1 आपुलें म्हणावें मज नुपेक्षावें । प्रेमसुख द्यावें मायबापा ॥ध्रु.॥ कासवीचे परि दृष्टी पाहें मज । विज्ञानीं उमज दावुनियां ॥2 तुका म्हणे तुझा जालों शरणागत । काया वाचा चित्त दुजें नाहीं ॥3


3884 पावलों पंढरी वैकुंठभवन । धन्य आजि दिन सोनियाचा 1 पावलों पंढरी आनंदगजरें । वाजतील तुरें शंख भेरी ॥ध्रु.॥ पावलों पंढरी क्षेमआलिंगनीं । संत या सज्जनीं निवविलें 2 पावलों पंढरी पार नाहीं सुखा । भेटला हा सखा मायबाप ॥3 पावलों पंढरी येरझार खुंटली । माउली वोळली प्रेमपान्हा ॥4 पावलों पंढरी आपुलें माहेर । नाहीं संवसार तुका म्हणे ॥5


3885 अभयदान मज देइप गा उदारा । कृपेच्या सागरा पांडुरंगा ॥1 देहभाव तुझ्या ठेवियेला पायीं । आणीक मी कांही नेणें दुजें ॥ध्रु.॥ सेवा भक्तिभाव नेणें मी पतित । आतां माझें हित तुझ्या पायीं ॥2 अवघा निरोपिला तुज देहभाव । आतां मज पाव पांडुरंगा ॥3 तुका म्हणे तुजें नाम दिनानाथ । तें मज उचित करीं आतां ॥4


3886 लागो तुझी सोय ऐसे कोणी करी । माझे विठाबा जननिये ॥1 पतितपावन म्हणविसी जरी । आवरण करीं तरी माझें ॥ध्रु.॥ नाहीं तरी ब्रीद टाकीं सोडूनियां । न धरिसी माया जरी माझी ॥2 बोलिला तो बोल करावा साचार । तरि लोक बरें म्हणतील ॥3 करावा संसार लोक लाजे भेणें । वचनासी उणें येऊं नेदीं ॥4 तुम्हांम्हां तैसें नाहीं म्हणे तुका । होशील तूं सखा जीवलग ॥5


3887 तू आम्हां सोयरा सज्जन सांगाति । तुजलागीं प्रीति चालो सदा ॥1 तूं माझा जिव्हाळा जीवाचा जिवलग । होसी अंतरंग अंतरींचा ॥ध्रु.॥ गण गोत मित्र तूं माझें जीवन । अनन्यशरण तुझ्या पांयीं ॥2 तुका म्हणे सर्वगुणें तुझा दास । आवडे अभ्यास सदा तुझा ॥3


3888 आवडेल तैसें तुज आळवीन । वाटे समाधान जीवा तैसें ॥1 नाहीं येथें कांहीं लौकिकाची चाड । तुजविण गोड देवराया ॥ध्रु.॥ पुरवीं मनोरथ अंतरींचें आर्त । धायेवरि गीत गा तुझे ॥2 तुका म्हणे लेंकी आळवी माहेरा । गाऊं या संसारा तुज तैसें ॥3


3889 माझें मुख नामीं रंगो सर्वकाळ । गोविंद गोपाळ राम कृष्ण ॥1 अबद्ध चांगलें गाऊं भलतैसें । कळलें हें जैसें मायबापा 2 तुका म्हणे मज न लगे वांकडें । मी तुझें बोबडें बाळ तान्हें ॥3


3890 यालागीं आवडी म्हणा राम कृष्ण । जोडा नारायण सर्वकाळ ॥1 सोपें हें साधन लाभ येतो घरा । वाचेसी उच्चारा राम हरि ॥ध्रु.॥ न लगती कष्ट न लगे सायास । करावा अभ्यास विठ्ठलाचा ॥2 न लगे तप तीर्थ करणें महादान । केल्या एक मन जोडे हरि ॥3 तुका म्हणे कांहीं न वेचितां धन । जोडे नारायण नामासाटीं ॥4


3891 झांकूनियां नेत्र काय जपतोसी । जंव नाहीं मानसीं प्रेमभाव ॥1 रामनाम म्हणा उघड मंत्र जाणा । चुकती यातना गर्भवास ॥ध्रु.॥ मंत्र यंत्र संध्या करिसी जडीबुटी । तेणें भूतसृष्टी पावसील ॥2 तुका म्हणे ऐक सुंदर मंत्र एक । भवसिंधुतारक रामनाम ॥3


3892 पापिया चांडाळा हरिकथा नावडे । विषयालागीं आवडें गाणें त्याला ॥1 ब्राह्मणा दक्षणा देतां रडे रुका । विषयालागीं फुका लुटीतसे ॥ध्रु.॥ वीतभरि लंगोटी नेदी अतीताला । खीरम्या देतो शाला भोरप्यासी ॥2 तुका म्हणे त्याच्या थुंका तोंडावरि । जातो यमपुरी भोगावया ॥3


3893 क्षुधारथी अन्नें दुष्काळें पीडिलें । मिष्टान्न देखिलें तेणें जैसें ॥1 तैसें तुझे पायीं लांचावलें मन । झुरे माझा प्राण भेटावया ॥ध्रु.॥ मांजरें देखिला लोणियांचा गोळा । लावुनियां डोळा बैसलेंसे ॥2 तुका म्हणे आतां झडी घालूं पाहें । पांडुरंगे माये तुझे पायीं ॥3


3894 स्वामीसी संकट पडे जे गोष्टीचें । काय त्या प्रेमाचें सुख मज ॥1 दुःखवीना चित्त तुझें नारायणा । कांहीं च मागेना तुजपासीं ॥ध्रु.॥ रिद्धि सिद्धि मोक्ष संपित्त विलास । सोडियेली आस याची जीवें ॥2 तुका म्हणे एके वेळे दे भेटी । वोरसोनि पोटीं आलिंगावें ॥3


3895 देव तिंहीं बळें धरिला सायासें । करूनियां नास उपाधीचा ॥1 पर्वपक्षी धातु धिःकारिलें जन । स्वयें जनार्दन ते चि जाले ॥2 तुका म्हणे यासी न चले तांतडी । अनुभवें गोडी येइल कळों ॥3


3896 भेटीवांचोनियां दुजें नाहीं चित्तीं । येणें काकुलती याजसाटीं ॥1 भेटोनियां बोलें आवडीचें गुज । आनंदाच्या भोजें जेवूं संगें ॥ध्रु.॥ मायलेकरासीं नाहीं दुजी परि । जेऊं बरोबरी बैसोनियां ॥2 तुका म्हणे ऐसें अंतरींचें आर्त । यावें जी त्वरित नारायणा ॥3


3897 आविसाचे आसे गळ गिळी मासा । फुटोनियां घसा मरण पावे ॥1 मरणाचे वेळे करी तळमळ । आठवी कृपाळ तये वेळीं ॥2 अंतकाळीं ज्याच्या नाम आलें मुखा । तुका म्हणे सुखा पार नाहीं ॥3


3898 जायाचें शरीर जाल क्षणांत । कां हा गोपिनाथ पावे चि ना ॥1 कृपेचे सागर तुम्ही संत सारे । निरोप हा फार सांगा देवा ॥ध्रु.॥ अनाथ अज्ञान कोणी नाहीं त्यासि । पायापें विठ्ठला ठेवीं मज ॥2 तुका म्हणे ऐसें करावें निर्वाण । मग तो रक्षण करिल माझें ॥3


3899 त्रासला हा जीव संसारींच्या सुखा । तुजविण सखा नाहीं कोणी ॥1 ऐसें माझें मनीं वाटे नारायणा । घालावी चरणावरि मिठी ॥ध्रु.॥ कइं तें सुंदर देखोनि रूपडें । आवडीच्या कोडें आळंगीन ॥2 नाहीं पूर्व पुण्य मज पारासी । म्हणोनि पायांसी अंतरलों ॥3 अलभ्य लाभ कैंचा संचितावेगळा । विनवी गोपाळा दास तुका ॥4


3900 मोलाचें आयुष्य वेचुनियां जाय । पूर्वपुण्यें होय लाभ याचा ॥1 अनंत जन्मींचे शेवट पाहतां । नर देह हातां आला तुझ्या ॥ध्रु.॥ कराल ते जोडी येल कार्यासी । ध्यावें विठ्ठलासी सुखालागीं ॥2 सांचलिया धन होल ठेवणें । तैसा नारायण जोडी करा ॥3 करा हरिभक्ति परलोकीं ये कामा । सोडवील यमा पासोनियां ॥4 तुका म्हणे करा आयुष्याचें मोल । नका वेचूं बोल नामेंविण ॥5


--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा

धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.