तुकारामगाथा ३६०१- ३७००
तुकारामगाथा ३६०१- ३७००
3601 पढीयंतें मागा पांडुरंगापाशीं । मज दुर्बळासी काय पीडा ॥1॥ या चि साटीं दुराविला संवसार । वाढे हे अपार माया तृष्णा
॥ध्रु.॥ कांहीं करितां कोठें नव्हें समाधान ।
विचारितां पुण्य तें चि पाप ॥2॥ तुका
म्हणे आतां निश्चळ चि भलें । तुज आठविलें पांडुरंगा ॥3॥
3602 नव्हे मी शाहाणा । तरी म्हणा नारायणा ॥1॥ तुम्हां बोलवाया कांहीं । ये च भरलोंसे वाहीं ॥ध्रु.॥ आणावेति रूपा । कोपलेती तरी कोपा ॥2॥ कळोनि आवडी । तुका म्हणे जाते घडी ॥3॥
3603 आम्ही भाविकें हे काय जाणों खोडी । आइकोनि प्रौढी
विनविलें ॥1॥ नाहीं ऐसें येथें जालेती असतां । वाढविली
चिंता अधिक सोसें ॥ध्रु.॥ न कळेचि आधीं करितां
विचार । न धरितां धीर आहाचता ॥2॥ तुका
म्हणे आतां वचनें वचन । वाढले तिक्ष्ण बुद्धी जाली ॥3॥
3604 कोठें देवा बोलों । तुम्हां भीड घालूं गेलों ॥1॥ करावाया
सत्वहाणी । भांडवलाची टांचणी ॥ध्रु.॥ दुर्बळा मागतां । त्याच्या प्रवर्तला घाता ॥2॥ तुका म्हणे नाहीं
। मज कळलें ऐसें कांहीं ॥3॥
3605 काय त्या दिवस उचिताचा आला । मागील जो केला श्रम होता ॥1॥ ठेवियेला पूर्ण करूनि संकेत । तयापाशीं चित्त लागलें से
॥ध्रु.॥ जाणसी गे माते लेंकराचें लाड । नये पडों आड
निष्ठतां ॥2॥ तुका म्हणे आम्ही करावें वचन । तुम्हांसी जतन करणें तें ॥3॥
3606 पडिला प्रसंग कां मी ऐसा नेणें । संकल्प ते मनें जिरवले ॥1॥ चेष्टाविलें तरी सांगावें कारणे । भक्ती ते उजेवन करावया ॥ध्रु.॥ लावूनियां दृष्टीष्ट घेतली
सामोरी । बैसलें जिव्हारीं डसोन तें ॥2॥ तुका
म्हणे जीवा लाविला तो चाळा । करावें गोपाळा शीघ्र दान ॥3॥
3607 मागील विसर होईल सकळ । केली तळमळ
दुःखाची ते ॥1॥ दोहींचें अहिक्य घालीं गडसंदीं । स्थिरावेल बुद्धी पायांपाशीं ॥ध्रु.॥ अहाच या केलों
देहपरिचारें । तुमचें तें खरें वाटों नये ॥2॥ तुका
म्हणे व्हावें लवकरी उदार । मी आहें सादर प्रतिग्रहासी ॥3॥
3608 वाढवावा पुढें आणीक प्रकार । एक चि तें फार रुचि नेदी ॥1॥ निंच नवें लेणें देह हा पवाडा । पालट रोकडा वरावरी ॥ध्रु.॥ दिसे शोभिवंत सेवेनें सेवक । स्वामीची ते लोकत्रयीं कीर्ती ॥2॥ तुका
म्हणे आजी पाववा संतोष । करुनि कीर्तीघोष नाचईन ॥3॥
3609 क्षोभ आणि कृपा मातेची समान । विभाग जतन करुनि ठेवी ॥1॥ क्षणभंगुर ते उपजली चिंता । खरी अखंडता आवडीची ॥ध्रु.॥ सिकवूं जाणे तें गोमाटियासाटीं । लोभें नाहीं तुटी
निश्चयेंसी ॥2॥ अघवें चि मिथ्या समया आरतें । देता तो उचितें
काळ जाणे ॥3॥ न करी वेव्हार नेदी गांजूं कोणा । भेडसावी
तान्हें हाऊ आला ॥4॥ तुका
म्हणे करी जिवाची जतन ।
दचकूनि मन जवळी आणी ॥5॥
3610 संसाराचें धांवे वेठी । आवडी पोटीं केवढी ॥1॥ हागों जातां दगड सांची । अंतरीं ही संकल्प ॥ध्रु.॥ लाज तेवढी नारायणीं ।
वांकडी वाणी पोरांपें ॥2॥ तुका
म्हणे बेशरमा । श्रमावरी पडिभरू ॥3॥
3611 मी त्यांसी अनन्य तीं कोणा असती । ऐसें तंव चित्तीं
विचारावें ॥1॥ आहे तो विचार आपणयापाशीं । कळा बिंबाऐसी
प्रतिबिंबीं ॥ध्रु.॥ शुभ शकून तो शुभ लाभें फळे । पुढील तें कळे
अनुभवें ॥2॥ तुका म्हणे माझा असेल आठव । तैसा माझा भाव तुझ्या पायीं ॥3॥
3612 बहु कृपावंते माझीं मायबापें । मी माझ्या संकल्पें अंतरलों
॥1॥ संचितानें नाहीं चुकों दिली वाट । लाविलें अदट मजसवें
॥ध्रु.॥ आतां मी रुसतों न कळतां वर्म । परी ठावे धर्म
सर्व देवा ॥2॥ तुका म्हणे उभा राहिला न बैसे । आमची माय असे उद्वेग त्या ॥3॥
3613 कैसीं दिसों बरीं । आम्ही आळवितां हरि ॥1॥ नाहीं सोंग अळंकार । दास जाला संवसार ॥ध्रु.॥ दुःख आम्हां नाहीं
चिंता । हरिचे दास म्हणवितां ॥2॥ तुका
म्हणे देवा । ऐसीं जळो करितां सेवा ॥3॥
3614 आतां सांडूं तरी हातीं ना पदरीं । सखीं सहोदरीं मोकिळलों ॥1॥ जनाचारामध्यें उडाला पातेरा । जालों निलाजिरा म्हणऊनि ॥ध्रु.॥ कोणाचिया दारा
जावेनासें जालें । म्यां च विटंबिलें आपणासी ॥2॥ कां
न जाला माझे बुद्धीसी संचार । नाहीं कोठें थार ऐसें जालें ॥3॥ तुका म्हणे तुज भक्त जाले फार । म्हणोनियां
थार नाहीं येथें ॥4॥
3615 जेथें जातों तेथें पडतो मतोळा । न देखिजे डोळां लाभ कांहीं
॥1॥ कपाळीची रेखा असती उत्तम । तरि कां हा श्रम पावतों मी
॥ध्रु.॥ नव्हे चि तुम्हांस माझा अंगीकार । थीता संवसार अंतरला ॥2॥ भोग तंव जाला खरा भोगावया तो । भांडवल नेतो आयुष्य काळ ॥3॥ कोठें तुझी कीर्ती आइकिली देवा । मुकतों कां जीवा तुका म्हणे ॥4॥
3616 कां जी आम्हां होतें
दोषाचें दर्शन । तुज समर्पून देहभाव ॥1॥ पांडुरंगा
कृपाळुवा दयावंता । धरसील सत्ता सकळ ही ॥ध्रु.॥ कां जी आम्हांवरि
आणिकांची सत्ता । तुम्हांसी असता जविळकें ॥2॥ तुका म्हणे पायीं
केलें निवेदन । उचित तें दान करीं सत्ता ॥3॥
3617 निंदावें हें जग । ऐसा भागा आला भाग ॥1॥ होतें तैसें आलें फळ । गेलें निवडूनि सकळ ॥ध्रु.॥ दुसर्याच्या मता
। मिळेनासें जालें चित्ता ॥2॥ तुका
जाला सांडा । विटंबिती पोरें रांडा ॥3॥
3618 माझे माथां तुझा हात । तुझे पायीं माझें चित्त ॥1॥ ऐसी पडियेली गांठी । शरीरसंबंधाची मिठी ॥ध्रु.॥ येरयेरांपाशीं । सांपडोन गेलों ऐसीं ॥2॥ तुका म्हणे सेवा ।
माझी कृपा तुझी देवा ॥3॥
3619 सत्य त्यागा चि समान । नलगे वेचावें वचन ॥1॥ नारायणा ऐसे दास । येरयेरांची च आस ॥ध्रु.॥ मळ नाहीं चित्ता । तेथें देवाची च सत्ता ॥2॥ तुका म्हणे जाण ।
तें च भल्याचें वचन ॥3॥
3620 माझिये बुद्धीचा खुंटला उपाव । करिसील काय पाहेन तें ॥1॥ सूत्रधारी तूं हें सकळचाळिता । कासया अनंता भार वाहों ॥ध्रु.॥ वाहिले संकल्प न पवती सिद्धी । येऊं देहबुद्धीवरि नयों ॥2॥ तुका म्हणे दुःखी
करिती तरंग । चिंतूं पांडुरंग आवरून ॥3॥
3621 देखिलें तें धरिन मनें । समाधानें राहेन ॥1॥ भाव माझी सांटवण । जगजीवन कळावया ॥ध्रु.॥ बोळवीन एकसरें । उत्तरें या करुणेच्या ॥2॥ तुका म्हणे नयों
रूपा । काय बापा करीसी ॥3॥
3622 वांयां जाय ऐसा । आतां उगवावा फांसा ॥1॥ माझें परिसावें गार्हाणें । सुखदुःखाचीं वचनें ॥ध्रु.॥ हा चि आम्हां ठाव । पायीं निरोपाया भाव
॥2॥ तुका म्हणे जार ।
तुझा तुज देवा भार ॥3॥
3623 खादलें च खावें वाटे । भेटलें भेटे आवडी ॥1॥ वीट नाहीं पांडुरंगीं । वाढे अंगीं आर्त तें ॥ध्रु.॥ इंद्रियांची
हांव पुरे । परि हें उरे चिंतन ॥2॥ तुका म्हणे पोट
भरे । परि ते उरे भूक पुढें ॥3॥
3624 सत्य आठवितां देव । जातो भेंव पळोनि ॥1॥ न लगे कांहीं करणे चिंता । धरी सत्ता सर्व तो ॥ध्रु.॥ भावें
भाव राहे पायीं । देव तैं संनिध ॥2॥ तुका
म्हणे कृष्णनामें । शीतळ प्रेम सर्वांसी ॥3॥
3625 ब्रीद याचें जगदानी । तो चि मनीं स्मरावा ॥1॥ सम पाय कर कटी । उभा तटीं भींवरेच्या ॥ध्रु.॥ पाहिलिया वेध लावी । बैसे जीवीं जडोनि ॥2॥ तुका म्हणे भक्तीकाजा । धांवें लाजा लवलाहें ॥3॥
3626 माझिया मनाची बैसली आवडी । अवसान घडी एकी नेघे ॥1॥ पाय चित्तीं रूप डोळांच राहिलें । चिंतने गोविलें मुख सदा
॥ध्रु.॥ अवघियांचा जाला विसर हा मागें । वेध हा
श्रीरंगें लावियेला ॥2॥ तुका
म्हणे कानीं आइकली मात । तो चि जाला घात जीवपणा ॥3॥
3627 याची कोठें लागली चट । बहु तट जालेंसे ॥1॥ देवपिसीं देवपिसीं । मजऐसीं जग म्हणे ॥ध्रु.॥ एकांताचें बाहेर आलें
। लपविलें झांकेना ॥2॥ तुका
म्हणे याचे भेटी । जाली तुटी आपल्यांसी ॥3॥
3628 दीन आणि दुर्बळांसी । सुखरासी हरिकथा ॥1॥ तारूं भवसागरींचें । उंचनीच अधिकार ॥ध्रु.॥ चरित्र तें उच्चारावें । केलें देवें गोकुळीं ॥2॥ तुका म्हणे आवडी
धरीं । कृपा करी ह्मणऊनी ॥3॥
3629 संतोषे माउली आरुषा वचनी । वोरसोनि स्तनीं लावी बाळा ॥1॥ तैसे परिमळाचें अवघें चि गोड । पुरवितो कोड पांडुरंग
॥ध्रु.॥ सेवा करी साहे निष्ठ उत्तरें । त्याचें वाहे
मनीं तेंच बरें ॥2॥ तुका
म्हणे इच्छावसे खेळ खेळें । चिंता ते सकळ कांहीं नेणें ॥3॥
3630 विनवीजे ऐसें कांहीं । उरलें नाहीं यावरि ॥1॥ आतां असो पंढरीनाथा । पायीं माथा तुमचिये ॥ध्रु.॥ मागें सारियेली युक्ती । कांहीं होती जवळी ते ॥2॥ निराशेची
न करी आस । तुका दास माघारी ॥3॥
3631 आतां येथें जाली जीवासवेंसाटी । होतें तैसें पोटीं फळ आलें
॥1॥ आतां धरिले ते नो सोडीं चरण । सांपडलें धन निजठेवा ॥ध्रु.॥ आतां हा अळस असो परता दुरी । नेदावी तें उरी उरों कांहीं ॥2॥ आतां याचा मज न व्हावा विसर । भरोनि अंतर राहों रूप ॥3॥ आतां लोकलाज नयो येथें आड । बहु जालें गोड ब्रह्मरस ॥4॥ तुका म्हणे आतां
जन्म हा सफळ । अंतरीं गोपाळ स्थिरावला ॥5॥
3632 अनंतां जीवांचीं तोडिलीं बंधनें । मज हि येणें काळें कृपा
कीजे ॥1॥ अनंत पवाडे तुझे विश्वंभरा । भक्तकरुणाकरा नारायणा ॥ध्रु.॥ अंतरींचें कळों देई गुह्य गुज । अंतरीं तें बीज राखईन ॥2॥ समदृष्टी
तुझे पाहेन पाउलें । धरीन संचले हृदयांत ॥3॥ तेणें या चित्ताची राहेल तळमळ । होतील शीतळ सकळ गात्रें ॥4॥ तुका म्हणे शांति
करील प्रवेश । मग नव्हे नाश अखंड तो ॥5॥
3633 पराधीन माझें करूनियां जीणें । सांडीं काय गुणें केली देवा
॥1॥ उदार हे कीर्ती असे
जगामाजी । कां तें ऐसें आजि पालटिलें ॥ध्रु.॥ आळवितों परी न पुरे चि रीग । उचित तो त्याग नाहीं तुम्हां ॥2॥ तुका
म्हणे कां बा मुळीं च व्यालासी । ऐसें कां नेणसी पांडुरंगा ॥3॥
3634 नेणपणें नाहीं केला हा बोभाट । आतां आली वाट कळों खरी ॥1॥ आतां बहुं शीघ्र यावें लवकरी । वाट पाहें हरी भेटी देई ॥ध्रु.॥ समर्थाच्या बाळा
करुणेचें भाषण । तरी त्याची कोण नांदणूक ॥2॥ तुका
म्हणे बहु बोलिले बडिवार । पडिलें अंतर लौकिकीं तें ॥3॥
3635 जें जें केलें तें तें साहे । कैसें पाहें भाविक ॥1॥ ओंवाळूनि माझी काया । सांडिली यावरूनि ॥ध्रु.॥ काय होय नव्हें करूं । नेणें धरूं सत्ता ते ॥2॥ तुका म्हणे कटीं
कर । उभें धीर धरूनि ॥3॥
3636 नाहीं मज कृपा केली पांडुरंगें । संताचिया संगें पोट भरीं ॥1॥ चतुराचे सभे पंडित कुशळ । मी काय दुर्बळ विष्णुदास ॥2॥ तुका
म्हणे नेणें करूं समाधान । धरिले चरण विठोबाचे ॥3॥
3637 तुम्ही माझा
देवा करिजे अंगीकार । हा नाहीं विचार मजपाशीं ॥1॥ आतां
दोहीं पक्षीं लागलें लक्षणें । देवभक्तपण
लाजविलें ॥ध्रु.॥ एकांतीं एकलें न राहे निश्चळ । न राहे च पळ
मन ठायीं ॥2॥ पायीं महत्वाची पडिली शंकळा । बांधविला गळा
स्नेहा हातीं ॥3॥ शरीर सोकलें देखिलिया सुखा । कदान्न हें मुखा
मान्य नाहीं ॥4॥ तुका म्हणे जाला अवगुणांचा थारा । वाढली हे निद्रा अळस बहु ॥5॥
3638 बोलिलिया गुणीं नाहीं पाविजेत । देवा नाहीं होत हित तेथें ॥1॥ कवतुक तुझें नवल यावरि । घेसील तें शिरीं काय नव्हे ॥ध्रु.॥ नाहीं मिळों येत संचिताच्या मता । पुराणीं पाहतां अघटित ॥2॥ तुका म्हणे पायीं
निरोपिला भाव । न्याल तैसा जाव सिद्धी देवा ॥3॥
3639 हा तों नव्हता दीन । टाळायाच्या ऐसा क्षण ॥1॥ कां जी नेणों राखा हात । कैसें देखावें रडत ॥ध्रु.॥ दावूनियां आस । दूर पळविता कास ॥2॥ तुका म्हणे धांव ।
घेतां न पुरे चि हांव ॥3॥
3640 आर्तभूतां द्यावें दान । खरें पुण्य त्या नांवें ॥1॥ होणार तें सुखें घडो । लाभ जोडो महाबुद्धी ॥ध्रु.॥ सत्य संकल्प च साटीं ।
उजळा पोटीं रविबिंब ॥2॥ तुका
म्हणे मनीं वाव । शुद्ध भाव राखावा ॥3॥
3641 कवतुकवाणी बोलतसें लाडें । आरुष वांकडें करुनि मुख ॥1॥ दुजेपणीं भाव नाहीं हे आशंका । जननी बाळका मध्यें भेद ॥ध्रु.॥ सलगी दुरूनि जवळी पाचारूं । धांवोनियां करूं अंगसंग ॥2॥ धरूनि
पालव मागतों भातुकें । आवडीचें निकें प्रेमसुख ॥3॥ तुका
म्हणे तुज आमची च गोडी । ऐसी हे आवडी कळों आली ॥4॥
3642 ऐकें पांडुरंगा वचन माझें एक । जालों मी सेवक दास तुझा ॥1॥ कळे तैसा आतां करावा उद्धार । खुंटला विचार माझा पुढें
॥ध्रु.॥ दंभ मान माझा करूं पाहे घात । जालिया ही थीत
कारणाचा ॥2॥ हीन बुद्धी माझी अधम हे याती । अहंकार चित्तीं वसों पाहे ॥3॥ तुका म्हणे मज
विघडतां क्षण । न लगे जतन करीं देवा ॥4॥
3643 जेणें माझें चित्त राहे तुझ्या पायीं । अखंड तें देई प्रेमसुख ॥1॥ देहभाव
राख दीन करूनियां । जनाचारी वायां जाय तैसा ॥ध्रु.॥ द्रव्य दारा नको मानाची आवडी । कवणेविशीं गोडी प्रपंचाची ॥2॥ तुझें नाम माझें धरूनियां चित्त । एकांत लोकांत सदा राहो ॥3॥ तुका म्हणे तुझे
जडोनियां पायीं । जालों उतराई पांडुरंगा ॥4॥
3644 काय सांगों या संतांचे उपकार । मज निरंतर जागविती ॥1॥ काय
द्यावें त्यांचें व्हावें उतराई । ठेवितां हा पायीं
जीव थोडा ॥ध्रु.॥ सहज बोलणें हितउपदेश । करूनि सायास शिकविती ॥2॥ तुका
म्हणे वत्स धेनुवेचा चित्तीं । तैसे मज येती सांभाळीत ॥3॥
3645 देव जाणता देव जाणता । आपली च सत्ता एकाएकीं॥1॥ देव चतुर देव चतुर । जाणोनि अंतर वर्ततसे ॥2॥ देव
निराळा देव निराळा । अलिप्त विटाळा तुका म्हणे ॥3॥
3646 आपण चाळक बुद्धीच्या संचारा । आम्हांसी वेव्हारा पात्र केलें ॥1॥ काय
जालें तरी नेघा तुम्हीं भार । आणीक कोणां थोर म्हणों सांगा ॥ध्रु.॥ पंच
भूतें तंव कर्माच्या या मोटा । येथें खरा खोटा कोण भाव ॥2॥ तुका म्हणे नाहीं
बोलावया जागा । कां देवा वाउगा श्रम करूं ॥3॥
3647 एका एक वर्में लावूनियां अंगीं । ठेवितों प्रसंगीं सांभाळीन
॥1॥ नेघावा जीं तुम्ही वाव बहु
फार । धरूनि अंतर ठायाठाव ॥ध्रु.॥ वेव्हारें आलें तें
समानें चि होतें । बळ नाहीं येथें चालों येत ॥2॥ तुका
म्हणे आतां निवाडा च साटीं । संवसारें तुटी करुनि ठेलों ॥3॥
3648 आतां येथें खरें । नये फिरतां माघारें ॥1॥ होइल हो तैसी आबाळी । देहनिमित्य या बळी ॥ध्रु.॥ तुम्हांसवें
गांठी । देवा जीवाचिये साटीं ॥2॥ तुका
नव्हे लंड । करूं चौघांमध्यें खंड ॥3॥
3649 कां हो वाडवितां देवा । मज घरी समजावा । केवडा हो गोवा ।
फार केलें थोड्याचें ॥1॥ ठेविन
पायांवरी डोई । यासी तुमचें वेचे काई । जालों उतराई । जाणा एकएकांचे
॥ध्रु.॥ निवाड आपणियांपाशीं । असोन कां व्हावें अपेसी
। होती गांठी तैसी । सोडूनियां ठेविली ॥2॥ तुका
म्हणे गोड । होतें जालिया निवाड । दर्शनें ही चाड । आवडीच
वाढेल ॥3॥
3650 नव्हों सभाधीट । समोर बोलाया नीट । एकलीं एकट । दुजें नाहीं
देखिलें ॥1॥ आतां अवघें तुम्हीं जाणां । तुमचें माझें
नारायणा । येईल करुणा । ते चि पहा तुम्हांसी ॥ध्रु.॥ ताळ नाहीं माझे बुद्धी
। धरली न धरवे शुद्धी । आतां बळें कधीं । कोण्या जन्में निवाड ॥2॥ आतां शेवटीचें । उत्तर तें हें चि साचें । शरण आलें त्याचें
। तुका म्हणे सांभाळा ॥3॥
3651 ऐसा तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥1॥ मागत्याची टाळाटाळी । झिंज्या ओढोनि कपाळीं ॥ध्रु.॥ नसेल ना नवें । ऐसें धरियेलें देवें ॥2॥ तुका म्हणे जाला ।
उशीर नाहीं तो विठ्ठला ॥3॥
3652 माझ्या कपाळाच्या गुणें । किंवा सरलेंसे नेणें ॥1॥ नये वचन बाहेरी । उभें तिष्ठतसें दारीं ॥ध्रु.॥ काय सांगायास वेचे ।
रींद आरंभीं ठायींचे ॥2॥ तुका
म्हणे किती । भीड धरावी पुढती ॥3॥
3653 कांहीं एक तरी असावा आधार । कासयानें धीर उपजावा ॥1॥ म्हणविल्यासाटीं कैसें पडे रुजु । धणी नाहीं उजू सन्मुख तो
॥ध्रु.॥ वेचल्या दिसांचा कोणावरी लेखा । घालावा हा
सुखासुखा आम्ही ॥2॥ नाहीं
मनोगत तोंवरि हे देवा । तुका म्हणे सेवा
नेघीजे तों ॥3॥
3654 मनाचिये साक्षी जाली सांगों मात । सकळ वृत्तांत आपला तो ॥1॥ तुम्हां परामृश
घेणें सत्ताबळें । धरितां निराळें कैसीं वांचों ॥ध्रु.॥ मी माझें सांडून यावया पसारा । आणीक दातारा काय काज ॥2॥ तुका म्हणे आम्ही तुजविण एका । निढळें लौकिका माजी असों ॥3॥
3655 घालूनि लोळणी पडिलों अंगणीं । सिंचा सिंचवणी तीर्थ वरि ॥1॥ वोल्हावेल तनु होईल
शीतळ । जाली हळहळ बहुतापें ॥ध्रु.॥ पावेन या ठाया कई जालें होतें । आलों अवचितें उष्टयावरि ॥2॥ तुका
म्हणे कोणी जाणवा राउळी । येइल जवळी पांडुरंग ॥3॥
3656 तरीं भलें वांयां गेलों । जन्मा आलों मागुता । म्हणऊनि ठेलों दास । सावकास निर्भयें ॥1॥ उणें पुरें काय माझें । त्याचें ओझें तुम्हांसी ॥ध्रु.॥ सांभाळावें तें म्या काई । अवो आई विठ्ठले । मागें जया
जाई नें स्थळा । तुज गोपाळा विसरेंना ॥2॥ आपलें म्यां एकसरें । करुनि बरें घेतलें । तुका म्हणे नारायणा । आतां जाणां आपुलें ॥3॥
3657 उरलें तें भक्तीसुख ।
डोळां मुख पाहावें । अंतरींचें कां हों नेणां । नारायणा माझिये ॥1॥ पुरवां तैसी केली आळी । बळी जगदानियां ॥ध्रु.॥ हातीं घेउनि चोरां भातें । दावां रितें बाळका । साजतें हें थोरपण । नाहीं विण वत्सळा ॥2॥ शाहणें तरीं लाड दावी । बाळ जेवीं मातेसी । तुका म्हणे पांडुरंगा । ऐसें पैं गा आहे हें ॥3॥
3658 धरूनि हें आलों जीवीं । भेटी व्हावी विठोबासी ॥1॥ संकल्प
तो नाहीं दुजा । महाराजा विनवितों ॥ध्रु.॥ पायांवरि
ठेविन भाळ । येणें सकळ पावलें ॥2॥ तुका
म्हणे डोळेभरी । पाहिन हरी श्रीमुख ॥3॥
3659 तुम्हां उद्धरणें
फार । मज दुसरी नाहीं थार ॥1॥ आतां
जैसें तैसें सोसा । काय करणें हृषीकेशा ॥ध्रु.॥ बरें न दिसेल ओळी । एका अन्न एका गाळी ॥2॥ लावितो आभार । तुका विखरलेती फार ॥3॥
3660 न कळे जी भक्ती काय करूं
सेवा । संकोचोनि देवा राहिलोंसे ॥1॥ जोडोनियां
कर राहिलों निवांत । पायांपाशीं चित्त ठेवूनियां ॥ध्रु.॥ दिशाभुली करीं स्थळीं प्रदक्षणा । भ्रमें नारायणा कष्टविलें
॥2॥ तुका म्हणे जालों
आज्ञेचा पाळक । जीवनासी एक ठाव केला ॥3॥
3661 एकविध वृत्ती न राहे
अंतरीं । स्मरणीं च हरी विस्मृति ॥1॥ कैसा
हा नवलाव वाटतो अनुभवें । मज माझ्या जीवें साक्षित्वेसी ॥ध्रु.॥ न राहे निश्चळ
जागवितां मन । किती क्षीणेंक्षीणें सावरावें ॥2॥ तुका
म्हणे बहु केले वेवसाव । तेणें रंगें जीव रंगलासे ॥3॥
3662 आतां सोडवणें न या नारायणा । तरि मी न वंचे जाणा काळा हातीं
॥1॥ ऐसें सांगोनिया जालों उतराई । आणीक तें काई माझे हातीं ॥ध्रु.॥ केलियाचें माप नये सेवटासी । करितील नासि अंतराय ॥2॥ तुका म्हणे भय
वाटतसे जीवा । धांवणिया धांवा लवकरी ॥3॥
3663 सत्या माप वाढे । गबाळाची चाली खोडे ॥1॥ उतरे तें कळें कसी । विखरोणें सर्वदेशीं ॥ध्रु.॥ घरामध्ये राजा । नव्हे हो वा पाटपूजा ॥2॥ तुका म्हणे साचें
। रूप तें दर्पणाचें ॥3॥
3664 नाहीं खंड जाला । माझा तुमचा विठ्ठला ॥1॥ कैसें कैसें हो दुश्चित । आहे चौघांपाशीं नीत ॥ध्रु.॥ मुळींचे लिहिलें । मज
आतां सांपडलें ॥2॥ तुका
म्हणे मज । न लगे बोलणें सहज ॥3॥
3665 हेचि वादकाची कळा । नाहीं येऊं येत बळा ॥1॥ धीर करावा करावा । तरी तो आहे आम्हां देवा ॥ध्रु.॥ रिघावें पोटांत । पायां पडोन घ्यावा अंत ॥2॥ तुका
म्हणे वरि । गोडा आणावा उत्तरीं ॥3॥
3666 एक परि बहिर बरें । परि तीं ढोरें ग्यानगडें ॥1॥ कपाळास लागली अगी । अभागी कां जीतसे ॥ध्रु.॥ एक परि बरें वेडें । तार्कीक कुडें जळो तें ॥2॥ तुका
म्हणे खातडवासी । अमृतासी नोळखे ॥3॥
3667 खेळों मनासवें जीवाच्या संवादें । कौतुक विनोदें निरांजनी ॥1॥ पचीं पडिलें तें रुचे वेळोवेळां । होतसे डोहळा आवडीस
॥ध्रु.॥ एकांताचें सुख जडलें जिव्हारीं । वीट परिचारीं
बरा आला ॥2॥ जगाऐसी बुद्धी नव्हे आतां कदा । लंपट गोविंदा जालों पायीं ॥3॥ आणीक ते चिंता न लगे करावी । नित्य नित्य नवी आवडी हे ॥4॥ तुका म्हणे धडा
राहिला पडोन । पांडुरंगीं मन विसांवलें ॥5॥
3668 उचिताचा काळ । साधावया युक्तीबळ । आपलें सकळ । ते प्रसंगीं पाहिजे ॥1॥ नेम नाहीं लाभ हानि । अवचित घडती दोनी । विचारूनि मनीं ।
पाहिजे तें प्रयोजावें ॥ध्रु.॥ जाळ जाळा काळें ।
करपों नेदावें आगळें । जेवितां वेगळें । ज्याचें त्याचें तेथें तें शोभे ॥2॥ पाळी नांगर पाभारीं । तन निवडूनि सोंकरी । तुका म्हणे धरी । सेज जमा सेवटीं ॥3॥
3669 पडिलिया ताळा । मग अवघा चि निर्वाळा । तेथें कोणी बळा ।
नाहीं येत कोणासी ॥1॥ जोडिलें
तें लागें हातीं । आपआपली निश्चिती । हर्ष
आणि खंती । तेथें दोनी नासलीं ॥ध्रु.॥ सहज सरलिया कारणें ।
मग एकला आपण । दिसे तरी भिन्न । वचनाचा प्रसंग ॥2॥ करूनि
झाडा पाडा । तुका वेगळा लिगाडा । निश्चिंतीच्या गोडा । गोष्टी म्हूण लागती ॥3॥
3670 जीविता तो माझा पिता । उखता तो उखत्यांचा ॥1॥ जनार्दनीं सरती कर्में । वाते भ्रमे अनेत्र । अपसव्य सव्यामधीं ।
ऐसी शुद्धी न धरितां ॥2॥ तुका
म्हणे खांद्या पानें । सिंचतां भिन्न कोरडी ॥3॥
3671 माउलीची चाली लेंकराचे ओढी । तयालागीं काढी प्राणें प्रीती
॥1॥ ऐसी बळिवंत आवडी जी देवा ।
संतमहानुभावा विनवितों ॥ध्रु.॥ मोहें मोहियेलें
सर्वकाळ चित्त । विसरु तो घेत नाहीं क्षणें ॥2॥ तुका
म्हणे दिला प्रेमाचा वोरस । सांभाळिलें दास आपुलें तें ॥3॥
3672 केवढा तो अहंकार । माझा तुम्हां नव्हे दूर ॥1॥ आतां
कोण पडे पायां । तुमच्या अहो पंढरिराया ॥ध्रु.॥ कां जी कृपेनें कृपण । वेचत असे ऐसें धन ॥2॥ तुका म्हणे देवें
। दुजियाचें पोतें न्यावें ॥3॥
3673 अपराधी म्हणोनि
येतों काकुलती । नाहीं तरी होती काय चाड ॥1॥ येइल
तारूं तरी तारा जी देवा । नाहीं तरी सेवा घ्या वो भार ॥ध्रु.॥ कासया मी आतां वंचूं हे शरीर । आहें बारगीर जाई जनें ॥2॥ तुका
म्हणे मन करूनि मोकळें । आहें साळेंढाळें उदार मी ॥3॥
3674 माझे तों फुकाचे कायेचे चि कष्ट । नव्हे क्रियानष्ट तुम्हांऐसा ॥1॥ कांहीं
च न वंचीं आजिचा प्रसंगीं । सकळा ही अंगीं करीन पूजा ॥ध्रु.॥ द्यावें काहीं तुम्ही हें तों नाहीं आस । असों या उदास देहभावें ॥2॥ तुका
म्हणे माझी मावळली खंती । समाधान चित्तीं सर्वकाळ ॥3॥
3675 स्वामीचिया सत्ता । आधीं वर्म येतें हाता । पुढती विशेषता ।
लाभें लाभ आगळा ॥1॥ करीं
कवतुकाचे बोल । परि जिव्हाळ्याची ओल ।
आवडे रसाळ । मायबापा लाडाचें ॥ध्रु.॥ मनें मेळविलें मना ।
नाहीं अभावी शाहणा । अंतरींच्या खुणा । वरि दिल्या उमटोनि ॥2॥ नाहीं पराश्रमें काळा । अवघ्या जागविल्या वेळा । देवासी
निराळा । तुका क्षण न सोडी ॥3॥
3676 एके ठायीं अन्नपाणी । ग्रासोग्रासीं चिंतनीं ॥1॥ वेळोवेळां जागवितों । दुजें येइल म्हूण भीतों ॥ध्रु.॥ नाहीं
हीं गुंतत उपचारीं । मानदंभाचे वेव्हारीं ॥2॥ तुका
जालासे शाहाणा । आड लपे नारायणा ॥3॥
3677 वैरागरापाशीं रत्नाचिया खाणी । हे चि घ्यावी धणी फावेल तों
॥1॥ येथें नाहीं तर्कवितर्काची चाड । होतसे निवाड खर्या खोट्या ॥ध्रु.॥ उगा च सारावा वाढिला
तो ठाव । वाढितिया भाव कळतसे ॥2॥ तुका
म्हणे टांचणीचें पाणी । येथें झरवणी जैशातैसें ॥3॥
3678 समर्थ या नांवें दिनांचा कृपाळ । हें तंव सकळ स्वामीअंगीं ॥1॥ मज काय लागे करणें विनवणी । विदित चरणीं सकळ आहे ॥ध्रु.॥ दयासिंधु तुम्हां भांडवल
दया । सिंचावें आतां या कृपापीयूषें ॥2॥ तुका
म्हणे अवो पंढरिनिवासे । बहु जीव आसे लागलासे ॥3॥
3679 लेखिलें कवित्व माझे सहज बोल । न लगे चि ओल जिव्हाळ्याची ॥1॥ नये
चि उत्तर कांहीं परतोनि । जालों नारायणीं न सरतें ॥ध्रु.॥ लाजिरवाणी कां वदली हे वाचा । नव्हे च ठायींचा मननशीळ ॥2॥ तुका म्हणे फळ
नव्हे चि सायासा । पंढरीनिवासा काय जालें ॥3॥
3680 येणें जाला तुमचे पोतडीचा झाडा । केलासी उघडा पांडुरंगा ॥1॥ भरूनियां घरीं राहिलों वाखती । आपुली निश्चिंती आपल्यापें ॥ध्रु.॥ आतां काय उरी उरली ते सांगा । आणिलेति जगाचिये साक्षी ॥2॥ तुका म्हणे कोठें
पाहोंजासी आतां । माझी जाली सत्ता तुम्हांवरि ॥3॥
3681 तुमच्या पाळणा ओढतसे मन । गेलों विसरोन आपणासी ॥1॥ लागेल पालटें फेडावें उसणें । येणेंचि प्रमाणें पांडुरंगा
॥ध्रु.॥ तुमचे आवडी संबंधाचा त्याग । घेतला ये लाग
जगनिंदेचा ॥2॥ तुका म्हणे जैसा माझा जीव ओढे । तैसें च तिकडे पाहिजेल ॥3॥
3682 नाहीं मज कोणी उरला दुर्जन । मायबापाविण ब्रह्मांडांत ॥1॥ कासया
जी माझी करणें येविसीं । भयाची मानसीं चिंता संतीं ॥ध्रु.॥ विश्वंभराचिये लागलों सांभाळीं । सत्तेनें तो चाळी आपुलिये
॥2॥ तुका म्हणे माझें
पाळणपोषण । करितां आपण पांडुरंगा ॥3॥
3683 मज कांहीं सीण न व्हावा यासाटीं । कृपा तुम्हां पोटीं उपजलीं ॥1॥ होतें
तैसें केलें आपलें उचित । शिकविलें हित बहु बरें ॥ध्रु.॥ आम्ही न मनावी कोणाची आशंका । तुम्हां भय लोकां आहे मनीं ॥2॥ तुका
म्हणे आतां संचिताचा ठेवा । वोडवला घ्यावा जैसा तैसा ॥3॥
3684 कोणाचें चिंतन करूं ऐशा काळें । पायांचिया बळें कंठीतसें ॥1॥ पाहातसें वाट येई गा
विठ्ठला । मज कां हा केला परदेश ॥ध्रु.॥ बहुतांचे
सत्ते जालों कासावीस । जाय रात्री दिस वैरियांचा ॥2॥ तुका
म्हणे बैसें मनाचिये मुळीं । तरीं च ही जाळीं उगवतीं ॥3॥
3685 कां जी तुम्ही ऐसे
नव्हा कृपावंत । निवे माझें चित्त ठायिंच्या ठायीं ॥1॥ कांही शम नये विषम अंतरा । शांतीचा तो बरा ऐसा योग ॥ध्रु.॥ दुःखी होतों पंचभूतांच्या विकारें । जडत्वें दातारें
राखावीं तीं ॥2॥ तुका म्हणे मोडा अहंकाराची मान । धरितों चरण म्हणऊनि ॥3॥
3686 मागत्याची कोठें घडते निरास । लेंकरा उदास नाहीं होतें ॥1॥ कासया मी होऊं उतावीळ जीवीं । जाणता गोसावी सर्व आहे
॥ध्रु.॥ जाला तरी वेळ कवतुकासाटीं । निर्दया तों पोटीं उपजेना ॥2॥ तुका
म्हणे त्यासी ठाउकें उचित । होईल संकेत नेमियेला ॥3॥
3687 आरुषा वचनीं मातेची आवडी । म्हणऊनि तांतडी घेती नाहीं ॥1॥ काय
होइल माझें मांडिलें कवतुक । आदराची भूक रडारोवी ॥ध्रु.॥ लपोनियां करी चुकुर माऊली । नाहीं होती केली निष्ठासांडी ॥2॥ तुका म्हणे करी
पारखीं वचनें । भेवउनि तान्हें आळवावें ॥3॥
3688 प्रीतीच्या भांडणा नाहीं शिरपाव । वचनाचे चि भाव निष्टतां ॥1॥ जीणें तरी एका जीवें उभयता । पुत्राचिया पिता दुखवे दुःखें
॥ध्रु.॥ काय जाणे तुटों मायेचें लिगाड । विषम तें आड
उरों नेणें ॥2॥ तुका म्हणे मज करुणा उत्तरें । करितां विश्वंभरे पाविजैल ॥3॥
3689 नको घालूं झांसां । मना उपाधिवोळसा ॥1॥ जे जे वाहावे संकल्प । पुण्य तरी ते चि पाप ॥ध्रु.॥ उपजतो भेव । होतो कासावीस जीव ॥2॥ तुका म्हणे पाहों
। होइल तें निवांत राहों ॥3॥
3690 बीजीं फळाचा भरवसा । जतन सिंचनासरिसा । चाविलिया आसा ।
काकुलती ते नाड ॥1॥ हा
तों गडसंदीचा ठाव । पिके पिकविला भाव । संकोचोनि जीव । दशा
केली जतन ॥ध्रु.॥ माती घाली धनावरी । रांडा रोटा वरीवरी ।
सुखाचे सेजारीं । दुःख भ्रमें भोगीतसे ॥2॥ तुका म्हणे
दिशाभुली । जाल्या उफराटी चाली । निवाडाची बोली । अनुभवें साक्षीसी ॥3॥
3691 काय उरली ते करूं विनवणी । वेचलों वचनीं पांडुरंगा ॥1॥ अव्हेरलों आतां कैचें नामरूप । आदर निरोप तरि तो नाहीं
॥ध्रु.॥ माझा मायबाप ये गेलों सलगी । तों हें तुम्हां जगीं सोयरिका ॥2॥ तुका
म्हणे आतां जोडोनियां हात । करी दंडवत ठायिंचाठायीं ॥3॥
3692 आवडी धरूनि करूं गेलों लाड । भक्तीप्रेमकोड न पुरे चि ॥1॥ म्हणऊनि जीव ठेला असावोनि । खेद होतो मनीं बहु साल ॥ध्रु.॥ वेठीऐसें वाटे निर्फळ कारण । शीतळ होऊन खोडावलों ॥2॥ तुका
म्हणे सरतें नव्हें चि पायांपें । बळ केलें पापें नव्हें चि
भेटी ॥3॥
3693 प्रीतीचा तो कळवळा । जिव्हाळाचि वेगळा ॥1॥ बहु नेदी रडों माता । दुच्छित होतां धीर नव्हे ॥ध्रु.॥ वरी वरी तोंडापुरतें । मोहोरी तें कळतसे ॥2॥ जाणोनियां नेणता तुका । नव्हे लोकांसारिखा ॥3॥
3694 हा गे हा चि आतां लाहो । माझा अहो विठ्ठला ॥1॥ दंडवत
दंडवत । वेगळी मात न बोलें ॥ध्रु.॥ वेगळाल्या कोठें भागें । लाग लागें लावावा ॥2॥ तुका
म्हणे केल्या जमा । वृत्तीतमा भाजूनि ॥3॥
3695 तुम्हांसी न कळे
सांगा काय एक । असया संकल्प वागवूं मी ॥1॥ आहे
तेथें सत्ता ठेविलें स्थापूनि । प्रमाणें चि वाणी वदे आज्ञा ॥ध्रु.॥ कृपा जाली मग न लगे
अंगसंग । निजध्यासें रंग चढता राहे ॥2॥ तुका
म्हणे मागें बोलिलों तें वाव । आतां हा चि भाव दृढ झाला ॥3॥
3696 आवडी न पुरे मायबापापासीं । घडों का येविसीं सकईल ॥1॥ होईल नेमलें आपुलिया काळें । आलीयाचा बळें आघ्रो उरे ॥ध्रु.॥ जाणविलें तेथे थोडें एकवेळा । सकळ ही कळा सर्वोत्तमीं ॥2॥ तुका
म्हणे निवेदिलें गुह्य गुज । आतां तुझी तुज सकळ चिंता ॥3॥
3697 वोखटा तरी मी विटलों देहासी । पुरे आतां जैसी जोडी पुन्हां
॥1॥ किती मरमर सोसावी पुढती । राहिलों संगती विठोबाचे ॥ध्रु.॥ आतां कोण याचा करील आदर । जावो कळिवर विटंबोनि ॥2॥ तुका
म्हणे आतां सांडि तें चि सांडि । कोण फिरे लंडी यासी मागें ॥3॥
3698 हें ही ऐसें तें ही ऐसें । उभय पिसें अविचार ॥1॥ अभिमानाचे ठेलाठेलीं । मधीं जाली हिंपुष्टी ॥ध्रु.॥ धीरा शांती ठाव नुरे । हा चि उरे आबाळ्या ॥2॥ कौतुक
हें पाहे तुका । कढतां लोकां अधनि ॥3॥
3699 हित जाणे चित्त । कळों येतसे उचित ॥1॥ परिहार ते संपादनी । सत्य कारण कारणीं ॥ध्रु.॥ वरदळ तें नुतरे कसीं । आगीमध्यें तें रसीं ॥2॥ तुका म्हणे करुनी
खरें । ठेवितां तें पुढें बरें ॥3॥
3700 देवें दिला देह भजना गोमटा । तों या जाला भांटा बाधिकेच्या
॥1॥ ताठोनियां मान राहिली वरती । अहंकारा हातीं लवों नल्हे
॥ध्रु.॥ दास म्हणावया न वळे रसना । सइरवचना बासे गळा ॥2॥ तुका
म्हणे कोठें ठेवावा विटाळ । स्नानें नीर्मळ व्हावयासी ॥3॥
--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.