मंगळवार, २५ एप्रिल, २०१७

तुकारामगाथा १८९८ - २०००

तुकारामगाथा १८९८ - २०००

 


॥ स्वामींनीं पत्र पंढरीनाथास पंढरीस पाठविलें ते अभंग ॥ 66


संतांबरोबर पाठविल्या पत्राचे अभंग 36


1898 कोणा मुखें ऐसी ऐकेन मी मात । चाल तुज पंढरिनाथ बोलावितो ॥1 मग मी न धरीं आस मागील बोभाट । वेगीं धरिन वाट माहेराची ॥ध्रु.॥ निरांजिरें चित्त करितें तळमळ । केधवां देखती मूळ आलें डोळे ॥2 तुका म्हणे क भाग्याची उजरी । होल पंढरी देखावया ॥3


1899 कां माझा विसर पडिला मायबाप । सांडियेली कृपा कोण्या गुणें ॥1 कैसा कंठूनियां राहों संवसार । काय एक धीर देऊं मना ॥ध्रु.॥ नाहीं निरोपाची पावली वारता । करावी ते चिंता ऐसी कांहीं ॥2 तुका म्हणे एक वेचूनि वचन । नाहीं समाधान केलें माझें ॥3


1900 कांहीं माझे कळों आले गुणदोष । म्हणऊनि उदास धरिलें ऐसें ॥1 नाहीं तरी येथें न घडे अनुचित । नाहीं ऐसी रीत तया घरीं ॥ध्रु.॥ कळावें तें मना आपुलिया सवें । ठायींचे हें घ्यावें विचारूनि ॥2 मज अव्हेरिलें देवें । माझिया कर्तव्यें बुद्धीचिया 3


1901 नव्हे धीर कांहीं पाठवूं निरोप । आला तरीं कोप येऊ सुखें ॥1 कोपोनियां तरी देल उत्तर । जैसें तैसें पर फिरावूनि ॥ध्रु.॥ नाहीं तया तरी काय एक पोर । मज तों माहेर आणीक नाहीं ॥2 तुका म्हणे असे तयामध्यें हित । आपण निवांत असों नये ॥3


1902 आतां पाहों पंथ माहेराची वाट । कामाचा बोभाट पडो सुखें ॥1 काय करूं आतां न गमेसें जालें । बहुत सोसिलें बहु दिस ॥ध्रु.॥ घर लागे पाठी चित्ता उभे वारे । आपुलें तें झुरे पाहावया ॥2 तुका म्हणे जीव गेला तरी जाव । धरिला तो देव भाव सिद्धी ॥3


1903 विनवीजे ऐसें भाग्य नाहीं देवा । पायांशीं केशवा सलगी केली ॥1 धीटपणें पत्र लिहिलें आवडी । पार नेणे थोडी मति माझी ॥ध्रु.॥ जेथें देवा तुझा न कळे चि पार । तेथें मी पामर काय वाणूं ॥2 जैसे तैसे माझे बोल अंगीकारीं । बोबड्या उत्तरीं गौरवितों ॥3 तुका म्हणे विटेवरि जी पाउलें । तेथें म्यां ठेविलें मस्तक हें ॥4


1904 देवांच्या ही देवा गोपिकांच्या पती । उदार हे ख्याती त्रिभुवनीं ॥1 पातकांच्या रासी नासितोसी नामें । जळतील कर्में महा दोष ॥ध्रु.॥ सर्व सुखें तुझ्या वोळगती पायीं । रिद्धी सिद्धी ठायीं मुक्ती चारी ॥2 इंद्रासी दुर्लभ पाविजे तें पद । गीत गातां छंद वातां टाळी ॥3 तुका म्हणे जड जीव शक्तिहीन । त्यांचें तूं जीवन पांडुरंगा ॥4


1905 काय जालें नेणों माझिया कपाळा । न देखीजे डोळां मूळ येतां ॥1 बहु दिस पाहें वचनासी वास । धरिलें उदास पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ नाहीं निरोपाचें पावलें उत्तर । ऐसें तों निष्ठ‍ न पाहिजे ॥2 पडिला विसर किंवा कांहीं धंदा । त्याहूनि गोविंदा जरूरसा ॥3 तुका म्हणे आलें वेचाचें सांकडें । देणें घेणें पुढें तो ही धाक ॥4


1906 एवढा संकोच तरि कां व्यालासी । आम्ही कोणांपाशीं तोंड वासूं ॥1 कोण मज पुसे सिणलें भागलें । जरी मोकलिलें तुम्ही देवा ॥ध्रु.॥ कवणाची वाट पाहों कोणीकडे । कोण मज ओढे जीवलग ॥2 कोण जाणे माझे जीवींचें सांकडें । उगवील कोडें संकटाचें 3 तुका म्हणे तुम्ही देखिली निश्चिंती । काय माझे चित्तीं पांडुरंगा ॥4


1907 दे डोळे भेटी न धरीं संकोच । न घलीं कांहीं वेच तुजवरी ॥1 तुज बुडवावें ऐसा कोण धर्म । अहर्निशीं नाम घेतां थोडें ॥ध्रु.॥ फार थोडें काहीं करूनि पातळ । त्याजमध्यें काळ कडे लावूं ॥2 आहे माझी ते चि सारीन सिदोरी । भार तुजवरी नेदीं माझा ॥3 तुका म्हणे आम्हां लेंकराची जाती । भेटावया खंती वाटतसे ॥4


1908 सीण भाग हरे तेथींच्या निरोपें । देखिलिया रूप उरी नुरे ॥1 इंद्रियांची धांव होल कुंटित । पावेल हें चित्त समाधान ॥ध्रु.॥ माहेर आहेसें लौकिकीं कळावें । निढळ बरवें शोभा नेदी ॥2 आस नाहीं परी उरी बरी वाटे । आपलें तें भेटे आपणासी ॥3 तुका म्हणे माझी अविट आवडी । खंडण तांतडी होऊं नेदीं ॥4


1909 धरितों वासना परी नये फळ । प्राप्तीचा तो काळ नाहीं आला ॥1 तळमळी चित्त घातलें खापरीं । फुटतसे परी लाहीचिया ॥ध्रु.॥ प्रकार ते कांहीं नावडती जीवा । नाहीं पुढें ठावा काळ हातीं ॥2 जातों तळा येतों मागुता लौकरी । वोळशाचे फेरी सांपडलों ॥3 तुका म्हणे बहु करितों विचार । उतरें डोंगर एक चढें ॥4


1910 कां माझे पंढरी न देखती डोळे । काय हें न कळे पाप यांचें ॥1 पाय पंथें कां हे न चलती वाट । कोण हें अदृष्ट कर्म बळी ॥ध्रु.॥ कां हें पायांवरी न पडे मस्तक । क्षेम कां हस्तक न पवती ॥2 कां या इंद्रियांची न पुरे वासना । पवित्र होना जिव्हा कीर्ती ॥3 तुका म्हणे क जाऊनि मोटळें । पडेन हा लोळें महाद्वारीं ॥4


1911 काय पोरें जालीं फार । किंवा न साहे करकर ॥1 म्हणऊनि केली सांडी । घांस घेऊं न ल्हां तोंडीं ॥ध्रु.॥ करूं कलागती । तुज भांडणें भोंवतीं ॥2 तुका म्हणे टांचें । घरीं जालेंसे वरोचें ॥3


1912 कांहीं चिंतेविण । नाहीं उपजत सीण ॥1 तरी हा पडिला विसर । माझा तुम्हां जाला भार ॥ध्रु.॥ आली कांहीं तुटी । गेली सुटोनियां गांठी ॥2 तुका म्हणे घरीं । बहु बैसले रिणकरी 3


1913 निरोपासी वेचे । काय बोलतां फुकाचें ॥1 परी हें नेघेवे चि यश । भेओं नको सुखी आस ॥ध्रु.॥ सुख समाधानें । कोण पाहे देणें घेणें ॥2 न लगे निरोपासी मोल । तुका म्हणे वेचे बोल ॥3


1914 जोडीच्या हव्यासें । लागे धनांचें चि पिसें ॥1 मग आणीक दुसरें । लोभ्या नावडती पोरें ॥ध्रु.॥ पाहे रुक्याकडे । मग अवघें ओस पडे ॥2 तुका म्हणे देवा । तुला बहुत चि हेवा ॥3


1915 मविलें मविती । नेणों रासी पडिल्या किती ॥1 परि तूं धाला चि न धासी । आलें उभाउभीं घेसी ॥ध्रु.॥ अवघ्यां अवघा काळ । वाटा पाहाती सकळ ॥2 तुका म्हणे नाहीं । अराणूक तुज कांहीं ॥3


1916 न बैससी खालीं । सम उभा च पाउलीं ॥1 ऐसे जाले बहुत दिस । जालीं युगें अठ्ठाविस ॥ध्रु.॥ नाहीं भाग सीण । अराणूक एक क्षण ॥2 तुका म्हणे किती । मापें केलीं देती घेती 3


1917 जोडी कोणांसाटीं । एवढी करितोसी आटी ॥1 जरी हें आम्हां नाहीं सुख । रडों पोरें पोटीं भूक ॥ध्रु.॥ करूनि जतन । कोणा देसील हें धन ॥2 आमचे तळमळे । तुझें होल वाटोळें ॥3 घेसील हा श्राप । माझा होऊनियां बाप ॥4 तुका म्हणे उरी । आतां न ठेवीं यावरी ॥5


1918 करूनि चाहाडी । अवघी बुडवीन जोडी ॥1 जरि तूं होऊनि उदास । माझी बुडविसी आस ॥ध्रु.॥ येथें न करी काम । मुखें नेघें तुझें नाम ॥2 तुका म्हणे कुळ । तुझें बुडवीन समूळ 3


1919 समर्थाचे पोटीं । आम्ही जन्मलों करंटीं ॥1 ऐसी जाली जगीं कीर्ती । तुझ्या नामाची फजिती ॥ध्रु.॥ येथें नाहीं खाया । न ये कोणी मूळ न्याया ॥2 तुका म्हणे जिणें । आतां खोटें जीवपणें ॥3


1920 पुढें तरी चित्ता । काय येल तें आतां ॥1 मज सांगोनिया धाडीं । वाट पाहातों वराडी ॥ध्रु.॥ कंठीं धरिला प्राण । पायांपाशीं आलें मन ॥2 तुका म्हणे चिंता । बहु वाटतसे आतां॥3


1921 कैंचा मज धीर । कोठें बुद्धी माझी स्थिर ॥1 जें या मनासी आवरूं । आंत पोटीं वाव धरूं ॥ध्रु.॥ कैंची शुद्ध मति । भांडवल ऐसें हातीं ॥2 तुका म्हणे कोण दशा आली सांगा ॥3


1922 समर्पक वाणी । नाहीं ऐकिजेसी कानीं ॥1 आतां भावें करूनि साचा । पायां पडिलों विठोबाच्या ॥ध्रु.॥ न कळे उचित । करूं समाधान चित्त ॥2 तुका म्हणे विनंती । विनविली धरा चित्तीं ॥3


1923 येती वारकरी । वाट पाहातों तोंवरी ॥1 घालूनियां दंडवत । पुसेन निरोपाची मात ॥ध्रु.॥ पत्र हातीं दिलें । जया जेथें पाठविलें ॥2 तुका म्हणे येती । जाइन सामोरा पुढती ॥3


1924 रुळें महाद्वारीं । पायांखालील पायरी ॥1 तैसें माझें दंडवत । सांगा निरोप हा संत ॥ध्रु.॥ पडे दंडकाठी । देह भलतीसवा लोटी ॥2 तुका म्हणे बाळ । लोळे न धरितां सांभाळ॥3


1925 तुम्ही संतजनीं । माझी करावी विनवणी ॥1 काय तुक्याचा अन्याय । त्यासी अंतरले पाय ॥ध्रु.॥ भाका बहुतां रीती । माझी कीव काकुलती ॥2 न देखे पंढरी । तुका चरण विटेवरी 3


1926 होइल कृपादान । तरी मी येन धांवोन ॥1 होती संतांचिया भेटी । आनंदें नाचों वाळवंटीं ॥ध्रु.॥ रिघेन मातेपुढें । स्तनपान करीन कोडें ॥2 तुका म्हणे ताप । हरती देखोनियां बाप 3


1927 परिसोनि उत्तर । जाब देजे सत्वर ॥1 जरी तूं होसी कृपावंत । तरि हा बोलावीं पतित ॥ध्रु.॥ नाणीं कांहीं मना । करूनि पापाचा उगाणा ॥2 तुका म्हणे नाहीं । काय शक्ति तुझे पायीं ॥3


1928 ऐकोनियां कीर्ती । ऐसी वाटती विश्रांती ॥1 माते सुख डोळां पडे । तेथें कोण लाभ जोडे ॥ध्रु.॥ बोलतां ये वाचे । वीट नये जिव्हा नाचे ॥2 तुका म्हणे धांवे । वासना ते रस घ्यावे 3


1929 किती करूं शोक । पुढें वाढे दुःखें दुःख ॥1 आतां जाणसी तें करीं । माझें कोण मनीं धरी ॥ध्रु.॥ पुण्य होतें गांठी । तरि कां लागती हे आटी ॥2 तुका म्हणे बळ । माझी राहिली तळमळ ॥3


1930 करील आबाळी । माझ्या दांताची कसाळी ॥1 जासी एखादा मरोन । पाठी लागेल हें जन ॥ध्रु.॥ घरीं लागे कळहे । नाहीं जात तो शीतळ ॥2 तुका म्हणे पोरवडे । मज येतील रोकडे ॥3


1931 आतां आशीर्वाद । माझा असो सुखें नांद ॥1 म्हणसी कोणा तरी काळें । आहेतसी माझीं बाळें ॥ध्रु.॥ दुरी दूरांतर । तरी घेसी समाचार ॥2 नेसी कधीं तरी । तुका म्हणे लाज हरी ॥3


1932 आतां हे सेवटीं । माझी आइकावी गोष्टी ॥1 आतां द्यावा वचनाचा । जाब कळे तैसा याचा ॥ध्रु.॥ आतां करकर । पुढें न करीं उत्तर ॥2 तुका म्हणे ठसा । तुझा आहे राखें तैसा ॥3


1933 बोलिलों ते आतां । कांहीं जाणतां नेणतां ॥1 क्षमा करावे अन्याय । पांडुरंगे माझे माय ॥ध्रु.॥ स्तुती निंदा केली । लागे पाहिजे साहिली ॥2 तुका म्हणे लाड । दिला तैसें पुरवा कोड ॥


या पत्राच्या उत्तराच्या मार्गप्रतीक्षेचे अभंग 19


1934 माहेरिंचा काय येल निरोप । म्हणऊनि झोंप नाहीं डोळां ॥1 वाट पाहें आस धरूनियां जीवीं । निडळा हे ठेवीं वरी बाहे ॥ध्रु.॥ बोटवरी माप लेखितों दिवस । होतों कासावीस धीर नाहीं ॥2 काय नेणों संतां पडेल विसर । कीं नव्हे सादर मायबाप 3 तुका म्हणे तेथें होल दाटणी । कोण माझें आणी मना तेथें ॥4


1935 परि तो आहे कृपेचा सागर । तोंवरी अंतर पडों नेदी 1 बहुकानदृष्टी आइके देखणा । पुरोनियां जना उरलासे ॥ध्रु.॥ सांगितल्याविणें जाणे अंतरिंचें । पुरवावें ज्याचें तैसें कोड ॥2 बहुमुखें कीर्ती आइकिली कानीं । विश्वास ही मनीं आहे माझा ॥3 तुका म्हणे नाहीं जात वांयांविण । पाळितो वचन बोलिलों तें ॥4


1936 यावरि न कळे संचित आपुलें । कैसें वोडवलें होइल पुढें ॥1 करील विक्षेप धाडितां मुळासी । किंवा धाडा ऐसी तांतडी हे ॥ध्रु.॥ जोंवरी हे डोळां देखें वारकरी । तों हें भरोवरी करी चित्त ॥2 आस वाढविते बुद्धीचे तरंग । मनाचे ही वेग वावडती 3 तुका म्हणे तेव्हां होतील निश्चळ । इंद्रियें सकळ निरोपानें ॥4


--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--


1937 होल निरोप घेतला यावरी । राउळाभीतरीं जाऊनियां 1 करूनियां दधिमंगळभोजन । प्रयाण शकुन सुमुहूर्तें ॥ध्रु.॥ होतील दाटले सद्गदित कंठीं । भरतें या पोटीं वियोगाचें ॥2 येरयेरां भेटी क्षेम आलिंगनें । केलीं समाधान होतीं संतीं ॥3 तुका म्हणे चाली न साहे मनास । पाहाती कळस परपरतों ॥4


1938 ऐसी ते सांडिली होल पंढरी । येते वारकरी होत वाटे ॥1 देखिले सोहळे होती । चालती ते मात करूनियां ॥ध्रु.॥ केली आइकिली होल जे कथा । राहिलें तें चित्ता होइल प्रेम ॥2 गरुडटके टाळ मृदांग पताका । सांगती ते एकां एक सुख ॥3 तुका म्हणे आतां येती लवलाहीं । आलिंगूनि बाहीं दे क्षेम ॥4


1939 क्षेम मायबाप पुसेन हें आधीं । न घलीं हें मधीं सुख दुःख ॥1 न करीं तांतडी आपणांपासूनि । आइकेन कानीं सांगतीं तें ॥ध्रु.॥ अंतरींचें संत जाणतील गूज । निरोप तो मज सांगतील 2 पायांवरी डो ठेवीन आदरें । प्रीतिपडिभरें आलिंगून ॥3 तुका म्हणे काया करीन कुरवंडी । ओवाळून सांडीं त्यांवरून ॥4


1940 होइल माझी संतीं भाकिली करुणा । जे त्या नारायणा मनीं बैसे ॥1 शृंगारूनि माझीं बोबडीं उत्तरें । होतील विस्तारें सांगितलीं ॥ध्रु.॥ क्षेम आहे ऐसें होइल सांगितलें । पाहिजे धाडिलें शीघ्र मूळ ॥2 अवस्था जे माझी ठावी आहे संतां । होइल कृपावंता निरोपिली ॥3 तुका म्हणे सवें येल मुर्‍हाळी । किंवा कांहीं उरी राखतील ॥4


1941 दोहींमध्यें एक घडेल विश्वासें । भातुकें सरिसें मूळ तरी ॥1 करिती निरास निःशेष न घडे । कांहीं तरी ओढे चित्त माये ॥ध्रु.॥ लौकिकाची तरी धरितील लाज । काय माझ्या काज आचरणें ॥2 अथवा कोणाचें घेणें लागे रीण । नाहीं तरी हीनकर्मी कांहीं ॥3 व्यालीचिये अंगीं असती वेधना । तुका म्हणे मना मन साक्ष ॥4


1942 बैसतां कोणापें नाहीं समाधान । विवरे हें मन ते चि सो1 घडी घडी मज आठवे माहेर । न पडे विसर क्षणभरी ॥ध्रु.॥ नो बोलावें ऐसा करितों विचार । प्रसंगीं तों फार आठवतें ॥2 इंद्रियांसी वाहो पडिली ते चाली । होती विसांवली ये चि ठायीं 3 एकसरें सोस माहेरासी जावें । तुका म्हणे जीवें घेतलासे ॥4


1943 नाहीं हानि परी न राहावे निसुर । न पडे विसर काय करूं ॥1 पुसाविसी वाटे मात कापडियां । पाठविती न्याया मूळ मज ॥ध्रु.॥ आणीक या मना नावडे सोहळा । करितें टकळा माहेरींचा ॥2 बहु कामें केलें बहु कासावीस । बहु जाले दिस भेटी नाहीं ॥3 तुका म्हणे त्याचें न कळे अंतर । अवस्था तों फार होते मज ॥4


1944 तोंवरी म्यां त्यास कैसें निषेधावें । जों नाहीं बरवें कळों आलें ॥1 कोणाचिया मुखें तट नाहीं मागें । वचन वाउगें बोलों नये ॥ध्रु.॥ दिसे हानि परी निरास न घडे । हे तंव रोकडे अनुभव 2 आपुलिया भोगें होल उशीर । तोंवरी कां धीर केला नाहीं ॥3 तुका म्हणे गोड करील सेवट । पाहिली ते वाट ठायीं आहे ॥4


1945 माहेरींचें आलें तें मज माहेर । सुखाचें उत्तर करिन त्यासी ॥1 पायांवरी माथा आलिंगीन बाहीं । घेन लवलाहीं पायवणी ॥ध्रु.॥ सुख समाचार पुसेन सकळ । कैसा पर्वकाळ आहे त्यास ॥2 आपुले जीवींचें सुखदुःख भावें । सांगेन अघवें आहे तैसें ॥3 तुका म्हणे वीट नेघें आवडीचा । बोलिली च वाचा बोलवीन ॥4


1946 वियोग न घडे सन्निध वसलें । अखंड राहिलें होय चित्तीं ॥1 विसरु न पडे विकल्प न घडे । आलें तें आवडे तया पंथें ॥ध्रु.॥ कामाचा विसर नाठवे शरीर । रसना मधुर नेणे फिकें 2 निरोपासी काज असो अनामिक । निवडितां एक नये मज ॥3 तुका म्हणे हित चित्तें ओढियेलें । जेथें तें उगलें जावें येणें ॥4


1947 आतां माझे सखे येती वारकरी । जीवा आस थोरी लागली ते ॥1 सांगतील माझ्या निरोपाची मात । सकळ वृत्तांत माहेरींचा ॥ध्रु.॥ काय लाभ जाला काय होतें केणें । काय काय कोणे सांटविलें ॥2 मागणें तें काय धाडिलें भातुकें । पुसेन तें सुखें आहेतसीं ॥3 तुका म्हणे काय सांगती ते कानीं । ऐकोनियां मनीं धरुनि राहें ॥4


1948 काय करावें म्यां केले ते विचार । घडेल साचार काय पाहों ॥1 काय मन नाहीं धरीत आवडी । प्रारब्धीं जोडी ते चि खरी ॥ध्रु.॥ काय म्यां तेथींचें रांधिलें चाखोनि । तें हें करीं मनीं विवंचना ॥2 आणीक ही त्यासी बहुत कारण । बहु असे जिणें ओढीचें ही ॥3 तुका म्हणे आम्हां बोळविल्यावरी । परती माघारी केली नाहीं ॥4


1949 म्हां अराणूक संवसारा हातीं । पडिली नव्हती आजिवरी ॥1 पुत्रदाराधन होता मनी धंदा । गोवियेलों सदा होतों कामें ॥ध्रु.॥ वोडवलें ऐसें दिसतें कपाळ । राहिलें सकळ आवरोनि 2 मागें पुढें कांहीं न दिसे पाहातां । तेथूनियां चिंता उपजली ॥3 तुका म्हणे वाट पाह्याचें कारण । येथीचिया हिंणें जालें भाग्य ॥4


1950 बहु दिस नाहीं माहेरिंची भेटी । जाली होती तुटी व्यवसायें ॥1 आपुल्याला होतों गुंतलों व्यासंगें । नाहीं त्या प्रसंगें आठवलें ॥ध्रु.॥ तुटातें तुटतें जडती जडलें । आहे तें आपुलें आपणापें ॥2 बहु निरोपाचें पावलें उत्तर । जवळी च पर एक तें ही ॥3 काय जाणों मोह होल सांडिला । बहु दिस तुटला तुका म्हणे ॥4


1951 होतीं नेणों जालीं कठिणें कठीण । जवळी च मन मनें ग्वाही ॥1 म्ही होतों सो सांडिला मारग । घडिलें तें मग तिकून ही ॥ध्रु.॥ निश्चिंतीनें होते पुढिलांची सांडी । न चाले ते कोंडी मायबापा ॥2 म्हां नाहीं त्यांचा घडिला आठव । त्यांचा बहु जीव विखुरला ॥3 तुका म्हणे जालें धर्माचें माहेर । पडिलें अंतर आम्हांकूनि ॥4


1952 आतां करावा कां सोंस वांयांविण । लटिका चि सीण मनासी हा ॥1 असेल तें कळों येल लौकरी । आतां वारकरी आल्यापाठी ॥ध्रु.॥ बहु विलंबाचें सन्निध पातलें । धीराचें राहिलें फळ पोटीं ॥2 चालिलें तें ठाव पावेल सेवटीं । पुरलिया तुटी पाउलांची ॥3 तुका म्हणे आसे लागलासे जीव । म्हणऊनि कींव भाकीतसें ॥4


 संत परत आले त्यांची भेट झाली ते अभंग 11


1953 भागलेती देवा । माझा नमस्कार घ्यावा ॥1 तुम्ही क्षेम कीं सकळ । बाळ अवघे गोपाळ ॥ध्रु.॥ मारगीं चालतां । श्रमलेती येतां जातां ॥2 तुका म्हणे कांहीं । कृपा आहे माझ्या ठायीं ॥3


1954 घालूनियां ज्योती । वाट पाहें दिवसराती ॥1 बहु उताविळ मन । तुमचें व्हावें दरुषण ॥ध्रु.॥ आलों बोळवीत । तैसें या चि पंथें चित्त ॥2 तुका म्हणे पेणी । येतां जातां दिवस गणीं 3


1955 आजि दिवस धन्य । तुमचें जालें दरुषण ॥1 सांगा माहेरींची मात । अवघा विस्तारीं वृत्तांत ॥ध्रु.॥ आइकतों मन । करूनि सादर श्रवण ॥2 तुका म्हणे नाम । माझा सकळ संभ्रम ॥3


1956 बोलिलीं तीं काय । माझा बाप आणि माय ॥1 ऐसें सांगा जी झडकरी । तुम्ही सखे वारकरी ॥ध्रु.॥ पत्राचें वचन । काय दिलें फिरावून ॥2 तुका म्हणे कांहीं । मना आणिलें कीं नाहीं ॥3


1957 काय पाठविलें । सांगा भातुकें विठ्ठलें ॥1 आसे लागलासे जीव । काय केली माझी कींव ॥ध्रु.॥ फेडिलें मुडतर । किंवा कांहीं जरजर ॥2 तुका म्हणे सांगा । कैसें आर्त पांडुरंगा॥3


1958 आजिचिया लाभें ब्रह्मांड ठेंगणें । सुखी जालें मन कल्पवेना ॥1 आर्तभूत माझा जीव जयांसाटीं । त्यांच्या जाल्या भेटी पायांसवें ॥ध्रु.॥ वाटुली पाहातां सिणले नयन । बहु होतें मन आर्तभूत ॥2 माझ्या निरोपाचें आणिलें उत्तर । होइल समाचार सांगती तो ॥3 तुका म्हणे भेटी निवारला ताप । फळलें संकल्प संत आले ॥4


1959 आजि बरवें जालें । माझें माहेर भेटलें ॥1 डोळां देखिले सज्जन । निवारला भाग सीण ॥ध्रु.॥ धन्य जालों आतां । क्षेम देऊनियां संतां ॥2 इच्छेचें पावलों । तुका म्हणे धन्य जालों 3


1960 वोरसोनि येती । वत्सें धेनुवेच्या चित्तीं ॥1 माझा कराया सांभाळ । वोरसोनियां कृपाळ ॥ध्रु.॥ स्नेहें भूक तान । विसरती जाले सीण ॥2 तुका म्हणे कौतुकें । दिलें प्रेमाचें भातुकें॥3


1961 आलें तें आधीं खान भातुकें । मग कवतुकें गान ओव्या ॥1 सांगितला आधीं आइकों निरोप । होइल माझा बाप पुसें तों तें ॥2 तुका म्हणे माझे सखे वारकरी । आले हे माहेरीहून आजि ॥3


1962 आमुप जोडल्या सुखाचिया रासी । पार त्या भाग्यासी नाहीं आतां ॥1 काय सांगों सुख जालें आलिंगन । निवाली दर्शनें कांति माझी ॥2 तुका म्हणे यांच्या उपकारासाटीं । नाहीं माझे गांठी कांहीं एक ॥3


1963 पवित्र व्हावया घालीन लोळणी । ठेवीन चरणीं मस्तक हें ॥1 जोडोनि हस्तक करीन विनवणी । घेइन पायवणी धोवोनियां ॥2 तुका म्हणे माझें भांडवल सुचें । संतां हें ठायींचें ठावें आहे ॥3


पत्राचे अभंग समाप्त । 36191166


1964 मना एक करीं । म्हणे जान पंढरी । उभा विटेवरी । तो पाहेन सांवळा ॥1 करीन सांगती तें काम । जरी जपसी हें नाम । नित्य वाचे राम । हरि कृष्ण गोविंदा ॥ध्रु.॥ लागें संतांचिया पायां । कथे उल्हास गावया । आलों मागावया । शरण देउचित 2 नाचें रंगीं वाहें टाळी । होय सादर ते काळीं । तुका म्हणे मळी । सांडूनियां अंतरी ॥3


1965 न राहे क्षण एक वैकुंठीं । क्षीरसागरीं त्रिपुटी । जाय तेथें दाटी । वैष्णवांची धांवोनि ॥1 भाविक गे माये भोळें गुणाचें । आवडे तयाचें नाम घेतां तयासी ॥ध्रु.॥ जो नातुडे कवणिये परी । तपें दानें व्रतें थोरी । म्हणतां वाचे हरि । राम कृष्ण गोविंदा ॥2 चौदा भुवनें जया पोटीं । तो राहे भक्तांचिये कंठीं । करूनियां साटी । चित्त प्रेम दोहींची ॥3 जया रूप ना आकार । धरी नाना अवतार । घेतलीं हजार । नांवें ठेवूनि आपणां ॥4 ऐसा भक्तांचा ॠणी । पाहातां आगमीं पुराणीं । नाहीं तुका म्हणे ध्यानीं । तो कीर्तनीं नाचतसे ॥5


1966 स्वल्प वाट चला जाऊं । वाचे गाऊं विठ्ठल ॥1 तुम्हीम्ही खेळीमेळीं । गदा रोळी आनंदें ॥ध्रु.॥ ध्वजा कुंचे गरुडटके । शृंगार निके करोनि ॥2 तुका म्हणे हें चि नीट । जवळी वाट वैकुंठा ॥3


1967 आनंदाच्या कोटी । सांटवल्या आम्हां पोटीं ॥1 प्रेम चालिला प्रवाहो । नामओघ लवलाहो ॥ध्रु.॥ अखंड खंडेना जीवन । राम कृष्ण नारायण ॥2 थडी आहिक्य परत्र । तुका म्हणे सम तीर ॥3


1968 चाहाडाची माता । व्यभिचारीण तत्वता ॥1 पाहे संतांचें उणें । छिद्र छळावया सुनें ॥ध्रु.॥ जेणों त्याच्या वाचें । कांहीं सोडिलें गाठीचें ॥2 तुका म्हणे घात । व्हावा ऐसी जोडी मात ॥3


1969 सापें ज्यासी खावें । तेणें प्राणासी मुकावें ॥1 काय लाधला दुर्जन । तोंडावरी थुंकी जन ॥ध्रु.॥ विंचु हाणें नांगी । अग्न लावी आणिकां अंगीं ॥2 तुका म्हणे जाती । नरका पाउलीं चालती ॥3॥ ॥6


स्वामींनीं स्त्रीस उपदेश केला ते अभंग ॥ 11


1970 पिकल्या सेताचा आम्हां देतो वांटा । चौधरी गोमटा पांडुरंग ॥1 सत्तर टके बाकी उरली मागे तो हा । मागें झडले दाहा आजिवरी ॥ध्रु.॥ हांडा भांडीं गुरें दाखवी ऐवज । माजघरीं बाजे बैसलासे ॥2 मज यासी भांडतां जाब नेदी बळें । म्हणे एका वेळे घ्याल वांटा ॥3 तुका म्हणे स्त्रीये काय वो करावें । नेदितां लपावें काय कोठें ॥4


1971 करितां विचार अवघें एक राज्य । दुजा कोण मज पाठी घाली ॥1 कोण्या रीती जावें आम्ही वो पळोनि । मोकळ अंगणीं मागें पुढें ॥ध्रु.॥ काय तें गव्हाणें हिंडावीं वो किती । दूत ते लागती याच पाठी ॥2 कोठें याची करूं केलों कुळवाडी । आतां हा न सोडी जीवें आम्हां3 होऊनि बेबाख येथें चि राहावें । देल तें खावें तुका म्हणे ॥4


1972 नागवूनि एकें नागवींच केली । फिरोनियां आलीं नाहीं येथें ॥1 भेणें सुती कोणी न घेती पालवीं । करूनियां गोवी निसंतान ॥ध्रु.॥ एकें तीं गोविलीं घेऊनि जमान । हांसतील जन लोक तयां ॥2 सरले तयांसी घाली वैकुंठीं । न सोडी हे साटी जीवें जाली ॥3 तुका म्हणे जालों जाणोनि नेणती । सांपडलों हातीं याचे आम्ही4


1973 आतां तूं तयास हो वो उदास । आरंभला नास माझ्या जीवा ॥1 जरूर हें जालें मज कां नावडे । उपास रोकडे येती आतां ॥ध्रु.॥ बरें म्या तुझिया जीवाचें तें काय । व्हावें हें तें पाहें विचारूनि ॥2 तुज मज तुटी नव्हे या विचारें । सहित लेकुरें राहों सुखें ॥3 तुका म्हणे तरी तुझा माझा संग । घडेल वियोग कधीं नव्हे ॥4


1974 काय करूं आतां माझिया संचिता । तेणें जीववित्ता साटी केली ॥1 म्हणावें कोणी माझें हें करणें । हुकुम तो येणें देवें केला ॥ध्रु.॥ करूनि मोकळा सोडिलों भिकारी । पुरविली तरी पाठी माझी ॥2 पाणिया भोंपळा जेवावया पानें । लाविलीं वो येणें देवें आम्हां3 तुका म्हणे यासी नाहीं वो करुणा । आहे नागवणा ठावा मज ॥4


1975 नको धरूं आस व्हावें या बाळांस । निर्माण तें त्यांस त्यांचें आहे ॥1 आपुला तूं गळा घे उगवूनि । चुकवीं जाचणी गर्भवास ॥ध्रु.॥ अवेज देखोनि बांधितील गळा । म्हणोनि निराळा पळतुसें ॥2 देखोनियां त्यांचा अवघड मार । कांपे थरथर जीव माझा ॥3 तुका म्हणे जरी आहे माझी चाड । तरी करीं वाड चित्त आतां ॥4


1976 भले लोक तुज बहु मानवती । वाढेल या कीर्ती जगामाजी ॥1 म्हणे मेलीं गुरें भांडीं नेलीं चोरें । नाहींत लेंकुरें जालीं मज ॥ध्रु.॥ आस निरसूनि कठिण हें मन । करीं वो समान वज्र तैसें ॥2 किंचित हें सुख टाकीं वो थुंकोनि । पावसील धनी परमानंद ॥3 तुका म्हणे थोर चुकती सायास । भवबंद पाश तुटोनियां ॥4


1977 ऐक हें सुख होल दोघांसी । सोहळा हे ॠषि करिती देव ॥1 जडितविमानें बैसविती मानें । गंधर्वांचें गाणें नामघोष ॥ध्रु.॥ संत महंत सिद्ध येतील सामोरे । सर्वसुखा पुरे कोड तेथें ॥2 आलिंगूनि लोळों त्यांच्या पायांवरी । जाऊं तेथवरी मायबापें ॥3 तुका म्हणे तया सुखा वर्णू काय । जेव्हां बापमाय देखें डोळां ॥4


1978 देव पाहावया करीं वो सायास । न धरीं हे आस नाशिवंत ॥1 दिन शुद्ध सोम सकाळीं पातला । द्वादशी घडला पर्वकाळ ॥ध्रु.॥ द्विजां पाचारूनि शुद्ध करीं मन । दे वो हें दान यथाविध ॥2 नको चिंता करूं वस्त्रा या पोटाची । माउली आमुची पांडुरंग ॥3 तुका म्हणे दुरी सांगतों पाल्हाळीं । परी तो जवळी आहे आम्हां4


1979 सुख हें नावडे आम्हां कोणा बळें । नेणसी अंधळें जालीशी तूं ॥1 भूक तान कैसी राहिली निश्चळ । खुंटलें चपळ मन ठायीं ॥ध्रु.॥ द्रव्य जीवाहूनि आवडे या जना । आम्हांसी पाषाणाहूनि हीन ॥2 सोइरे सज्जन जन आणि वन । अवघें समान काय गुणें ॥3 तुका म्हणे आम्हां जवळी च आहे । सुख दुःख साहे पांडुरंग ॥4


1980 गुरुकृपे मज बोलविलें देवें । होल हें घ्यावें हित कांहीं ॥1 सत्य देवें माझा केला अंगीकार । आणीक विचार नाहीं आतां ॥ध्रु.॥ हो बळकट घालूनियां कास । हा चि उपदेश तुज आतां ॥2 सडा संमार्जन तुळसीवृंदावन । अतीतपूजन ब्राह्मणाचें 3 वैष्णवांची दासी हो सर्वभावें । मुखीं नाम घ्यावें विठोबाचें ॥4 पूर्णबोध स्त्रीभ्रतारसंवाद । धन्य जिहीं वाद आइकिला 5 तुका म्हणे आहे पांडुरंगकथा । तरेल जो चित्ता धरील कोणी ॥6


1981 खडा रवाळी साकर । जाला नामाचा चि फेर । न दिसे अंतर । गोडी ठायीं निवडितां ॥1 तुम्हीम्ही पांडुरंगा । भिन्न ऐसें काय सांगा । जाळविलें जगा । मी हें माझें यासाटीं ॥ध्रु॥ पायीं हातीं नाकीं शिरीं । हेम राहे अळंकारीं । मुसे आल्यावरी । काय निवडे वेगळें ॥2 निजलिया लाभ हानी । तों च खरी ते स्वप्नीं । तुका म्हणे दोन्ही । निवारलीं जागतां ॥3


1982 म्ही जाणों तुझा भाव । कैंचा भक्त कैंचा देव । बीजा नाहीं ठाव । कैंचें फळ शेवटीं ॥1 संपादिलें बहु रूप । कैंचें पुण्य कैंचें पाप । नव्हतों आम्ही आप । आपणासी देखिलें ॥ध्रु.॥ एके ठायीं घरिच्याघरीं । न कळतां जाली चोरी । तेथें तें चि दुरी । जाणें येणें खुंटलें ॥2 तुका म्हणे धरूनि हातीं । उर ठेविली मागुती । एकांतीं लोकांतीं । देवभक्ती सोहळा ॥3


 


1983 कांहीं बोलिलों बोबडें । मायबापा तुम्हांपुढें । सलगी लाडें कोडें । मज क्षमा करावी ॥1 काय जाणावा महिमा । तुमचा म्यां पुरुषोत्तमा । आवडीनें सीमा । सांडविली मज हातीं ॥ध्रु.॥ घडे अवज्ञा सख्यत्वें । बाळें बापासी न भ्यावें । काय म्यां सांगावें । आहे ठावें तुम्हांसी ॥2 तुका म्हणे देवा । प्रेम लोभ न संडावा । पाळिला पाळावा । लळा पुढती आगळा ॥3


1984 बहु भितों जाणपणा । आड न यो नारायणा । घेइन प्रेमपान्हा । भक्तीसुख निवाडें ॥1 यासी तुळे ऐसे कांहीं । दुजें त्रिभुवनीं नाहीं । काला भात दहीं । ब्रह्मादिकां दुर्लभ ॥ध्रु.॥ निमिशा अर्ध संतसंगति । वास वैकुंठीं कल्पांतीं । मोक्षपदें होती । ते विश्रांति बापुडी ॥2 तुका म्हणे हें चि दे । मीतूंपणा खंड नाहीं बोलिलों त्या नाहीं । अभेदाची आवडी ॥3


1985 देवा आतां ऐसा करीं उपकार । देहेचा विसर पाडीं मज ॥1 तरीं च हा जीव सुख पावे माझा । बरें केशीराजा कळों आलें ॥ध्रु.॥ ठाव दे चित्ता राख पायांपाशीं । सकळ वृत्तींसी अखंडित ॥2 असे भय आतां लाज काम क्रोध । तोडावा संबंध यांचा माझा ॥3 मागणें तें एक हें चि आहे आतां । नाम मुखीं संतसंग दे4 तुका म्हणे नको वरपंग देवा । घे माझी सेवा भावशुद्ध ॥5


1986 तुज न करितां काय नव्हे एक । हे तों सकिळक संतवाणी ॥1 घे माझा भार करीं कैवार । उतरीं हा पार भवसिंधु ॥ध्रु.॥ उचित अनुचित पापपुण्यकाला । हा तों नये मला निवडितां ॥2 कुंटित राहिली बोलतां बोलतां । पार न पवतां वाणी पुढें ॥3 पुसतां ही कोणां न कळे हें गुज । राखें आतां लाज पांडुरंगा ॥4 तुका म्हणे बहु पाहिलें या जीवें । वर्म जालें जी ठावें नाम तुझें ॥5


1987 मज त्याची भीड नुलंघवे देवा । जो ह्मणे केशवा दास तुझा ॥1 मज आवडती बहु तैसे जन । करिती कीर्तन कथा तुझी ॥ध्रु.॥ सांडूनियां लाज नाचेन त्यांपुढें । आइकती कोडें नाम तुझें ॥2 न लगे उपचार होन भिकारी । वैष्णवांच्या घरीं उष्टावळी 3 तुका म्हणे जाणों उचित अनुचित । विचारूनि हित तें चि करूं ॥4


1988 तुझे पाय माझे राहियेले चित्तीं । ते मज दाविती वर्म देवा ॥1 म्हां अंधां तुझ्या पायांचा आधार । जाणसी विचार चाळवितां ॥ध्रु.॥ मन स्थिर ठेलें इंद्रियें निश्चळ । हें तों माझें बळ नव्हे देवा ॥2 पापपुण्य भेद नासिलें तिमिर । त्रिगुण शरीर सांडियेलें ॥3 तुका म्हणे तुझा प्रताप हा खरा । मी जाणें दातारा शरणागत ॥4


1989 जेथें जातों तेथें तू माझा सांगाती । चालविसी हातीं धरूनियां ॥1 चालों वाटे आम्ही तुझा चि आधार । चालविसी भार सवें माझा ॥ध्रु.॥ बोलों जातां बरळ करिसी तें नीट । नेली लाज धीट केलों देवा ॥2 अवघें जन मज जाले लोकपाळ । सोइरे सकळ प्राणसखे ॥3 तुका म्हणे आतां खेळतों कौतुकें । जालें तुझें सुख अंतर्बाहीं ॥4


1990 जालें पीक आम्हां अवघा सुकाळ । घेऊं अवघा काळ प्रेमसुख ॥1 जाली अराणुक अवघियांपासून । अवघा गेला सीण भाग आतां ॥ध्रु.॥ अवघा जाला आम्हां एक पांडुरंग । आतां नाहीं जग माझें तुझें ॥2 अवघे चि आम्ही ल्यालों अळंकार । शोभलों हि फार अवघ्यांवरी ॥3 तुका म्हणे आम्ही सदेवांचे दास । करणें न लगे आस आणिकांची ॥4


1991 साधनें आमुचीं आज्ञेचीं धारकें । प्रमाण सेवकें स्वामिसत्ता ॥1 प्रकाशिलें जग आपुल्या प्रकाशें । रवि कर्मरसें अलिप्त त्या ॥ध्रु.॥ सांगणें तें तें नाहीं करणें आपण । मोलही वचन बाध जालें ॥2 तुका म्हणे आम्हां भांडवल हातीं । येरझारा खाती केवढियें ॥3


1992 शुभ जाल्या दिशा अवघा चि काळ । अशुभ मंगळ मंगळाचें ॥1 हातींचिया दीपें दुराविली निशी । न देखिजे कैसी आहे ते ही ॥ध्रु.॥ सुख दुःखाहूनि नाहीं विपरीत । देतील आघात हितफळें ॥2 तुका म्हणे आतां आम्हांसी हें भलें । अवघे चि जाले जीव जंत ॥3


1993 पाप पुण्य दोन्ही वाहाती मारग । स्वर्गनर्कभोग यांचीं पेणीं ॥1 एका आड एक न लगे पुसावें । जेविल्या देखावें मागें भूक ॥ध्रु.॥ राहाटीं पडिलें भरोनियां रितीं । होतील मागुतीं येतीं जातीं ॥2 तुका म्हणे आम्ही खेळतियांमधीं । नाहीं केली बुद्धी स्थिर पाहों ॥3


1994 हित तें हें एक राम कंठीं राहे । नाठविती देहभाव देही ॥1 हा चि एक धर्म निज बीजवर्म । हें चि जाळी कर्में केलीं महा ॥ध्रु.॥ चित्त राहे पायीं रूप बैसे डोळां । जीवें कळवळा आवडीचा ॥2 अखंड न खंडे अभंग न भंगे । तुका म्हणे गंगे मिळणी सिंधु ॥3


1995 माझिये जातीचें मज भेटो कोणी । आवडीची धणी फेडावया ॥1 आवडे ज्या हरि अंतरापासूनि । ऐसियाचे मनीं आर्त माझें ॥ध्रु.॥ तयालागीं जीव होतो कासावीस । पाहातील वास नयन हे ॥2 सुफळ हा जन्म होल तेथून । देतां आलिंगन वैष्णवांसी ॥3 तुका म्हणे तो चि सुदिन सोहळा । गाऊं या गोपाळा धणीवरि ॥4


1996 आमुचें जीवन हें कथाअमृत । आणिक ही संतसमागम 1 सारूं एके ठायीं भोजन परवडी । स्वादरसें गोडी पदोपदीं ॥ध्रु.॥ धालिया ढेंकर येती आनंदाचे । वोसंडलें वाचे प्रेमसुख ॥2 पिकलें स्वरूप आलिया घुमरि । रासी ते अंबरीं न समाये ॥3 मोजितां तयाचा अंत नाहीं पार । खुंटला व्यापार तुका म्हणे ॥4


1997 जोडिलें तें आतां न सरे सारितां । जीव बळी देतां हाता आलें ॥1 संचित सारूनि बांधिलें धरणें । तुंबिलें जीवन आक्षय हें ॥ध्रु.॥ शीत उष्ण तेथें सुखदुःख नाहीं । अंतर सबाही एक जालें ॥2 बीज तो अंकुर पत्र शाखा फळें । प्राप्तबीज मुळें अवघें नासे ॥3 तुका म्हणे नामीं राहिलीसे गोडी । बीजाच्या परवडी होती जाती ॥4


1998 क्तीभाव आम्ही बांधिलासे गांठी । साधावितों हाटीं घ्या रे कोणी ॥1 सुखाचिया पेंठे घातला दुकान । मांडियेले वान रामनाम ॥ध्रु.॥ सुखाचें फुकाचें सकळांचें सार । तरावया पार भवसिंधु ॥2 मागें भाग्यवंत जाले थोर थोर । तिहीं केला फार हा चि सांटा ॥3 खोटें कुडें तेथें नाहीं घातपात । तुका म्हणे चित्त शुद्ध करीं ॥4


1999 पर्जन्यें पडावें आपुल्या स्वभावें । आपुलाल्या दैवें पिके भूमि ॥1 बीज तें चि फळ येल शेवटीं । लाभहानितुटी ज्याची तया ॥ध्रु.॥ दीपाचिये अंगीं नाहीं दुजाभाव । धणी चोर साव सारिखे चि ॥2 काउळें ढोंपरा ककर तित्तरा । राजहंसा चारा मुक्ताफळें ॥3 तुका म्हणे येथें आवडी कारण । पिकला नारायण जयां तैसा ॥4


2000 धीर तो कारण एकविधभाव । पतिव्रते नाहो सर्वभावें 1 चातक हे जळ न पाहाती दृष्टी । वाट पाहे कंठीं प्राण मेघा ॥ध्रु.॥ सूर्यविकाशनी नेघे चंद्रामृत । वाट पाहे अस्तउदयाची 2 धेनु येऊं नेदी जवळी आणिकां । आपुल्या बाळकाविण वत्सा ॥3 तुका म्हणे नेम प्राणांसवेंसाटी । तरी च या गोष्टी विठोबाची ॥4


--: संकलन संतचरणरज श्री शाहू संभाजी भारती :--

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा

धन्यावाद ! लवकरच आपले समाधान होईल.